Dat was even schrikken in september. Bovenop het toch al beroerde economische nieuws, bleek uit het jaarlijkse onderzoek van het World Economic Forum dat het concurrentievermogen van de Nederlandse economie behoorlijk is afgenomen. Nederland kelderde uit de top 5 en zakte naar een 8e plaats op de mondiale concurrentie-index. Oorzaak: een combinatie van weinig krachtdadig kabinetsbeleid, achterblijvende investeringen in R&D en onderwijs, en gebrekkige financiering van innovatieve ondernemingen. Dat laatste werkt remmend op hun ontwikkeling en werkt nadelig uit op de concurrentiekracht van Nederlandse ondernemingen.

Innovatie 2012-2013 Incrementele innovaties: +1,1% Radicale: +3,5%

Het beeld dat zowel ondernemingen als overheid te weinig investeren in de R&D en innovatie wordt bevestigd door de uitkomsten van de Erasmus Concurrentie en Innovatie Monitor 2012 - 2013 die volgende week bekend worden gemaakt tijdens de jaarlijkse conferentie van Inscope, het onderzoeksinstituut dat het onderzoek uitvoerde. Inscope staat onder leiding van prof. Henk Volberda, die als hoogleraar Strategisch Management en Ondernemingsbeleid verbonden is aan de Rotterdam School of Management van de Erasmus Universiteit.

Toename radicale innovatie

Op het eerste gezicht bevat de monitor goed nieuws. Nederlandse ondernemingen blijken wel degelijk te innoveren. Sterker, de hoeveelheid radicale en incrementele innovaties staan op het hoogste punt sinds de meting van de Erasmus Concurrentie en Innovatie Monitor in 2006 begon. De verklaring voor de toename van het aantal radicale innovaties zit hem deels in de economische recessie. Het wegvallen van markten dwingt ondernemingen nieuwe markten te betreden. Geografisch, maar ook door nieuwe producten en diensten te ontwikkelen moeten ze nieuwe inkomstenstromen aanboren. Het is innoveren of verdwijnen. Daardoor neemt het aandeel van innovatieve bedrijven eigenlijk automatisch toe.  

Investeringen in R&D- en ICT 2012 – 2013 R&D: -1,7% ICT: - 1,3%

Maar er zit een rafeltje aan deze op zich positieve ontwikkeling. De Innovatiemonitor laat namelijk ook zien dat de investeringen in R&D en ICT zijn afgenomen. ‘Zeer zorgelijk,’ vindt Volberda. ‘Het gegeven dat de innovatiegraad van Nederlandse bedrijven op recordhoogte staat sinds 2006 klinkt misschien goed, maar is geen garantie voor succes in de toekomst. Bedrijven zouden meer moeten samenwerken om fundamenteel nieuwe kennis te ontwikkelen, zoals op de Hightech Campus in Eindhoven gebeurt. Daarnaast dienen barrières voor innovatie-activiteiten, zoals problemen met financiering, aangepakt te worden. Wat dat betreft kan Nederland een voorbeeld nemen aan Duitsland waar samenwerken, innovatie, en coöperatieve financiering hoog in het vaandel staan.’

Techno-kloof

Volberda zegt zich ook zorgen te maken over de mogelijkheid dat er een ‘techno-kloof’ tussen Nederland en andere landen ontstaat. ‘Het feit dat de investeringen in R&D en ICT afnemen vind ik zorgwekkend. Dat klinkt misschien wat raar voor iemand die jarenlang heeft gehamerd op het feit dat sociale innovatie minstens zo belangrijk is als technologische innovatie. De private investeringen in R&D zijn nu 0,7 procent van het BBP. Dat is wel erg laag en de trend is al enkele jaren neerwaarts. In Zwitserland en Finland is dat rond de 1,5 procent. Ik vind dat we ons met die landen moet meten.’ Volberda tekent wel aan dat ondernemingen slimmer zijn geworden met het innoveren zelf en dat ze meer uit elke euro investering weten te halen dan voorheen. Dat geldt overigens niet voor elke sector. Achterblijvers op dat terrein zijn de zakelijke dienstverlening, de zorg en de logistiek.    Meer over de resultaten van de Concurrentie- en Innovatiemonitor 2012-2013 en de zeven innovatiefste bedrijven uit het onderzoek is deze week te lezen in weekblad Elsevier.