Het Europese coronaherstelfonds van 723,8 miljard euro gaat gepaard met een stille machtsoverdracht naar Brussel. Veel nationale parlementen zijn amper betrokken geweest bij de afspraken die hun regering met de Europese Commissie heeft gemaakt om het geld te krijgen. Dat is de eerste bevinding van het grensoverschrijdende samenwerkingsproject dat Bureau Brussel van Follow the Money heeft geïnitieerd om Europese onderzoeksjournalistiek te versterken: de Recovery Files.

Nederland was van meet af aan zeer kritisch over het coronaherstelfonds en heeft daarom gehamerd op strenge voorwaarden. Nu blijkt dat de nationale parlementen van veel Europese lidstaten soms amper betrokken zijn geweest bij de onderhandelingen tussen hun regering en Brussel over wat die voorwaarden voor hun land betekenen. Parlementen komen daardoor mogelijk voor voldongen feiten te staan.

Deskundigen vrezen dat dit de komende jaren voor verhitte discussies kan zorgen, vergelijkbaar met de hervormingen en bezuinigingen die Griekenland tijdens de eurocrisis moest slikken. Nederland zelf zal hoogstwaarschijnlijk akkoord moeten gaan met een snellere afbouw van de hypotheekrenteaftrek en van de zelfstandigenaftrek. Dat is nu onderwerp van gesprek aan de formatietafel.

David Bokhorst, onderzoeker aan het Europees Universitair Instituut in Florence en eerder werkzaam bij de Tweede Kamer als EU-adviseur over financiële zaken, legt de vinger op de zere plek. ‘Een mogelijk negatief gevolg kan zijn dat de nationale parlementen van lidstaten zich gedwongen zullen voelen om akkoord te gaan met allerlei hervormingen en niet meer kunnen afwijken van de afspraken met Brussel, omdat hun land de subsidies hard nodig heeft. Dat geldt met name voor landen die grote sommen geld tegemoet kunnen zien, zoals de armere EU-lidstaten.’ Bokhorst waarschuwt: ‘Het komt erop neer dat de EU haar grip op die landen heeft versterkt. Dat kan ten koste gaan van hun volksvertegenwoordiging.’

Bij het onderzoek zijn journalisten en media van meer dan tien Europese lidstaten betrokken. Dit artikel is de aftrap van de ‘Recovery Files’, een samenwerkingsproject dat de belangen en de geldstromen rondom het coronaherstelfonds in kaart brengt.

In het recente verleden heeft gebrekkig toezicht op EU-fondsen ervoor gezorgd dat het belastinggeld van Europese burgers terecht is gekomen bij corrupte leiders, die daarmee zichzelf in het zadel houden en de rechtsstaat ondermijnen. Brussel heeft beterschap beloofd: het coronaherstelfonds zou goed besteed en gecontroleerd worden. Follow the Moneys Bureau Brussel onderzoekt of deze belofte wordt waargemaakt.