‘Een klein beetje corrupt bestaat niet,’ zegt officier van justitie Peter van de Kerkhof. Het is woensdag 10 januari in de rechtbank Rotterdam. Van de Kerkhof heeft het over Gerard Lensvelt, een van de verdachte defensie-ambtenaren in het megaproces rondom de omkoping van ambtenaren van politie en defensie door medewerkers van Peugeot, Renault en Volkswagen-importeur Pon.

De verdachte defensie-ambtenaar vroeg om een korting bij de aanschaf van een privéauto; hij bevoordeelde zich zodoende voor een bedrag van 236 euro. Geen heel groot bedrag, maar toch tilt de officier van justitie zwaar aan het vergrijp omdat de ambtenaar ‘actief gevraagd heeft om een korting’. 

Het mag gerust een megazaak genoemd worden: naast Lensvelt zijn er nog tien andere verdachten. De Rijksrecherche heeft maar liefst vijf jaar onderzoek in de zaak gestoken; in die tijd zijn er 50 ordners aan documentatie vergaard en 47 verdachten in beeld gebracht. 

Het doel van dit juridische geweld, aldus de officier van justitie: ‘De wens om een oordeel te krijgen van de strafrechter over de grens tussen corruptie en het onderhouden van goede relaties met je zakelijke partners.’ Van de Kerkhof geeft daarnaast aan dat corruptie, ‘zeker in het geval van ambtenaren’, ‘in principe via het strafrecht aangepakt [zal] worden’. Dit omdat zij ‘onpartijdig dienen te handelen in het algemeen belang’. Als het aan justitie ligt, is Lensvelt dus de klos: waar anderen met het OM konden schikken, wordt tegen hem een taakstraf van 40 uur tegen hem geëist.

Roland Garros

Lensvelt’s defensie-collega Jacques Horsten komt er - als het aan justitie - een stuk minder genadig vanaf. Deze 65-jarige hoofdverdachte, die gaandeweg het proces de bijnaam ‘olieman’ heeft gekregen, was sinds 1981 wagenparkbeheerder van Defensie en hoort maar liefst 3 jaar celstraf tegen zich eisen. Ondanks dat Horsten een ambtenaar was, liet hij zich volgens Justitie fêteren door de Nederlandse autobedrijven. Die laatsten mochten na een aanbesteding duizenden voertuigen aan defensie leveren.

Als wagenparkbeheerder was Horsten de bevoegde functionaris voor het zogeheten Elektronisch Bestellen en Factureren-systeem, hetgeen hem tot een belangrijke decision maker maakte. Marktpartijen nodigden hem derhalve regelmatig uit voor reisjes: zo passeert een door Peugeot volledig verzorgde reis naar tennistoernooi Roland Garros voor Horsten en zijn vrouw (kosten: ruim 20 duizend euro) de revue. Renault nam het echtpaar mee naar Madrid.

Importeur Pon spande echter de kroon: het echtpaar Horsten werd getrakteerd op drie minicruises over de Middellandse Zee, reisjes naar de Olympische Spelen in Athene en Turijn, Wimbledon en daarnaast nog tripjes naar Finland, Sint-Petersburg, Vancouver en IJsland. De totale reiskosten worden geschat tussen de 42 en ruim 82 duizend euro.

Volgens een defensie-functionaris die zich bezig houdt met Integriteitszorg loog Horsten bovendien over de tripjes: de wagenparkbeheerder vertelde dat die privé waren en dat hij ze zelf betaalde.

‘Voor niets gaat de zon op — en zo ook voor diensten van Jacques Horsten,’ vervolgt de officier van justitie, die meerdere signalen aanhaalt dat er tegenprestaties zijn geleverd. Zo blijkt uit e-mailverkeer tussen Renault-medewerkers dat Horsten zijn gulle gevers beloonde door bestellingen aan te passen. ‘Kreeg gisteren nog een order van 10 Trafics [een model van het merk Renault, red.] van Mindef; hadden Fords moeten worden, waren het ook, maar cruises ofzo doen wonderen,’ zo valt te lezen in een e-mail. Ook zou Horsten commercieel vertrouwelijke aanbestedingsstukken hebben gelekt naar Defensie-leverancier Athlon Car Lease. 

De oud-wagenparkbeheerder wordt er daarnaast van beschuldigd dat hij quid pro quo geheime informatie deelde. Hij vroeg daarbij naar het privé e-mailadres van een Pon-medewerker, om deze vervolgens een Excel-bestand te sturen.

In dat bestand was het aandeel van Pon in het wagenpark van de Rijksoverheid te zien. De email wordt in vertrouwen gestuurd: ‘Hierbij de verlangde overzichten ik vraag je met klem om deze overzichten bij je te houden. Als ook maar ergens bij de Barracuda of de schaduw [dit zijn de bijnamen voor twee collega’s bij de Klantenraad – de inkooporganisatie voor het wagenpark van ministeries, red.] iets te boven komt drijven dan kan ik inpakken.’

Wijdverbreid probleem

Tijdens het requisitoir, waarin Justitie de beschuldigingen onderbouwt, wordt een tamelijk onthutsend beeld geschetst van een wereld waarin zakelijke relaties elkaar volop matsen. En niet alleen bij defensie: ook bij de politieorganisatie maakten ambtenaren misbruik van hun situatie. Illustratief is het vermoedelijke handelen van de verdachte politieambtenaar Kenneth K.: deze was in 2010 betrokken bij de zeer omstreden aanbesteding van het wagenpark van de politie. Uiteindelijk was Pon het enige autobedrijf dat inschreef op deze aanbesteding (totale waarde: een half miljard euro). Het vermoeden was dat de aanbesteding was toegeschreven naar Pon, en andere merken buitensloot. 

Ondanks zijn functie schroomde K. er bij de aanschaf van een privéauto niet voor om bij een Pon-dealer een korting te vragen. De officier rakelt een verklaring op van een Pon-dealer die in de zomer van 2011 bezoek kreeg van K. in zijn showroom: ‘Hij maakte zich direct kenbaar als iemand van de KLPD, die betrokken was geweest van de aanbesteding van dienstauto’s voor de politie bij de firma Pon. Hij vertelde mij dat hij recht had op extra korting, een zogenaamde bijloop, en gaf aan wie ik daarvoor moest bellen bij Pon.’ Hetgeen geschiedde en K. een extra korting opleverde van 715 euro.

‘Bij de heer K. blijft bij mij het beeld hangen van een man die brutaal korting eist’

De officier van justitie is weinig over de actie te spreken: ‘Bij de heer K. blijft bij mij het beeld hangen van een man die brutaal korting eist: “Ik ben belangrijk bij de politie, geef mij korting.”’ Tegen K. wordt 60 uur werkstraf geëist.

Politieambtenaar René P. maakte het volgens justitie nog bonter. Hij vervulde een belangrijke functie rondom de aanbestedingen van politievoertuigen, maar liet zakelijk en privé vervolgens door elkaar heen lopen. Zo kon hij via Pon voor 26 duizend euro een Audi A6 kopen, terwijl de verkoopprijs 41.500 euro bedroeg. Ook verzocht hij meerdere keren om kortingen op het onderhoud van zijn privé-auto. Die kortingen liepen vervolgens op tot wel 70 procent. Verder kreeg P. gratis huurauto’s mee — waaronder een busje, een Volkswagen Multivan, om mee op vakantie te gaan.

In ruil voor de ‘vriendendiensten’ zou P. meerdere vertrouwelijke stukken naar de autobedrijven hebben gelekt. Het openbaar ministerie eist 1 jaar cel, de op één na hoogste eis in deze megazaak. De rest van de verdachten horen werkstraffen en geldboetes tegen zich eisen.

Al met al moge duidelijk zijn dat officier van justitie Van de Kerkhof inzet op het hoog straffen van ambtenaren die zich hebben laten omkopen. Onwetendheid over reciprociteit veegt hij van tafel. Daarbij verwijst de officier van justitie naar het vonnis van oud-wethouder van Roermond Jos van Rey, die in 2016 in eerste aanleg veroordeeld werd tot een taakstraf van 240 uur: ‘Ze hadden op hun klompen moeten aanvoelen dat de giften niet alleen werden gedaan omdat men hem zo’n aardige vent vond.’     

De pleidooien vonden afgelopen donderdag plaats en worden volgende week vervolgd.