Crisis dankzij ethisch falende bankiers
Bankiers menen zich alles te kunnen veroorloven zolang er geen regels zijn die dit verbieden. Een verwerpelijke instelling die per direct op de schop moet, betoogt AFM-chairman en voormalig Robeco-topman George Möller.
Gij zult niet stelen, zo staat in de Tien Geboden geschreven en hierover is iedereen het roerend eens anno 2012. Maar dit principe is voor bankiers een uiterst rekkelijk begrip, zo legt George Möller uit in een interview met De Volkskrant. 'Bankiers hebben er niet eens erg meer in dat ze stelen totdat iemand tegen ze zegt 'dat het stelen is'.
Ter illustratie staat hij stil bij een ontnuchterend antwoord van een bankier van Labouchère op de vraag of hij vond dat ondoorzichtige beleggingsverzekeringen - ofwel de beruchte 'woekerpolissen' - überhaupt konden worden verkocht. 'Waarom niet? Er is toch geen regel die dat verbiedt.'
Vandaag presenteert Möller in het beursgebouw aan het Damrak zijn boek 'Banking on Ethics', in het Nederlands uitgegeven onder de titel "Waardenloos." In de financiële wereld heeft Möller zijn sporen ruimschoots verdiend. Het beroep van bankieren leerde hij bij de toenmalige Amro-bank na afronding van zijn studie economie in 1974. Veertig werkte hij uiteindelijk in de wereld van de Haute Finance, waarvan negen jaar als algemeen directeur van de Nederlandse effectenbeurs en optiebeurs en daarna vijf jaar topman van de Robeco Groep. Vandaag de dag is Möller actief als voorzitter van de raad van toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (AFM).
Normatieve econoom
Möller laat zich graag gelden als een normatieve econoom, zo blijkt uit het vraaggesprek met De Volkskrant van vandaag. Als er in zijn ogen iets over bankiers duidelijk is geworden in deze crisistijden, is wel hun gebrek aan ethiek. De AFM-chairman is er dan ook van overtuigd dat de crisis pas kan worden bezworen als niet alleen de moraliteit terugkeert in het vak economie maar ook een herstel van vertrouwen zich voltrekt op het zelfreinigend vermogen van de mensen die actief zijn in de financiële sector.
Oud-bankier George Möller hekelt ethiek bankiers
'De crisis in de financiële markten stopt pas als het beest in de mens is bedwongen met een laag van ethiek en zelfbeheersing', betoogt de 64-jarige econoom, die onlangs een postdoctorale opleiding financiële ethiek aan de universiteit van Groningen heeft helpen lanceren. Dit soort opleidingen moet het normloze bankiersgedrag helpen veranderen, meent Möller. 'Ethiek moet een verplicht onderdeel worden van alle economische en businessstudies, net zoals dat in de medische sector het geval is. Het mag er niet meer bij hangen als pretvak.'
Eerste economen waren moraaleconomen
Op de vraag van De Volkskrant of fraude, malversaties en onethisch handelen in opmars is, antwoordt Möller resoluut. 'Ja. De eerste economen, zoals Adam Smith, waren moraaleconomen. In hun vorm van vrij kapitalisme werd ervan uitgegaan dat de mensen deugden. Ze sloten transacties af in het vertrouwen dat ze er allebei voordeel van hadden. Dat vergrootte de welvaart. In de tweede helft van de 20ste eeuw is economie een natuurwetenschap geworden. Mensen als Milton Friedman en Paul Samuelson bouwden modellen die voor geldelijk gewin moesten zorgen. Transacties worden afgesloten omdat men er zelf geld aan verdient. Dat iemand anders wordt benadeeld - of zelfs wordt geflest - wordt niet als immoreel gezien zolang het niet is verboden.'
Extra regelgeving ter beteugeling van deze financiële misstanden kan averechts uitpakken, stelt Möller. 'Er zijn enorm veel regels bij gekomen. Maar te veel maakt mensen regelblind. Het nadeel van regels is dat handelaren of bankiers tegen de grenzen gaan aanschuren en een vrijbrief denken te hebben om alles te doen wat niet verboden is.'
ABN Amro ten onder wegens falende ethiek
Over de ondergang van ABN Amro windt Möller evenmin doekjes. De Nederlandse grootbank kon niet meer eigen kracht verder wegens falende ethiek. 'ABN Amro stelde winstmaximalisatie als hoogste doel. De bank wilde bij de topvijf van de wereld horen. Dat mag nooit een doel zijn. Een bank moet gewoon haar werk goed doen en haar klanten ten dienste staan.'
De titel van zijn boek 'Waardenloos' impliceert felle kritiek op het vak van economie. 'Economie heeft geen waarden meer. Het is een loodgietersvak geworden. Noem het mechanica. Je gooit allemaal gegevens in een model en daar rolt een resultaat uit. Dat is waardenvrij. En daardoor waardeloos.'
Homo panicus
Dat de economie valt of staat met modellen, laat Möller koud. 'Modellen werken niet, omdat ze van rationeel handelen van de mens uitgaan, de homo economicus. Maar in de crises van 1997 en 2008 is gebleken dat de mens een homo panicus is. Als het fout gaat, hollen mensen alle kanten op. Modellen houden geen rekening met een bankrun. Je kunt via een tegengestelde positie risico's proberen af te dekken, bijvoorbeeld door de aankoop van een aandeel af te dekken met die van een put-optie. Maar in werkelijkheid stapelen de risico's zich op.'
In zijn ogen zeggen de modellen van het CPB voor de verkiezingsprogramma's dan ook bar weinig. 'Daarnaast houden ook deze modellen geen rekening met de ethiek', vult hij aan. 'Je kunt de staatsschuld vergroten en dat levert zoveel banen op. Maar dat is stelen van toekomstige generaties.'
Markten en overheden
De oud-bankier is in elk geval geen Keynesiaan. De begroting moet in balans zijn en economische stimulansprogramma's in crisistijden sorteren op langere termijn nauwelijks effect. 'Dat kan even, maar daarmee kun je niet doorgaan. Je kunt wel 10 miljard extra investeren in de economie, maar dat levert nauwelijks iets op. 90 procent lekt weg naar het buitenland en de schuld stijgt, structureel, jaarlijks met 0,2 procent.'
Verder moeten overheden de markten reguleren en onder de duim houden, oordeelt Möller. Tegelijkertijd moeten de overheden naar de markten luisteren. Om vervolgens weer door diezelfde markten te worden gecorrigeerd. Illustratief is de val van de Italiaanse premier Berlusconi, legt Möller uit. 'Berlusconi is niet door de politiek weggestuurd, maar door de markt. Het is eigenlijk heel jammer dat de markt zo laat de problemen van Griekenland heeft gesignaleerd. Als dat twee jaar eerder was gebeurd, had Europa er niet zo slecht voorgestaan.'
Cover boek 'Waardenloos' van George Möller
(L)
Oud-bankier George Möller hekelt ethiek bankiers
'De crisis in de financiële markten stopt pas als het beest in de mens is bedwongen met een laag van ethiek en zelfbeheersing', betoogt de 64-jarige econoom, die onlangs een postdoctorale opleiding financiële ethiek aan de universiteit van Groningen heeft helpen lanceren. Dit soort opleidingen moet het normloze bankiersgedrag helpen veranderen, meent Möller. 'Ethiek moet een verplicht onderdeel worden van alle economische en businessstudies, net zoals dat in de medische sector het geval is. Het mag er niet meer bij hangen als pretvak.'
Eerste economen waren moraaleconomen
Op de vraag van De Volkskrant of fraude, malversaties en onethisch handelen in opmars is, antwoordt Möller resoluut. 'Ja. De eerste economen, zoals Adam Smith, waren moraaleconomen. In hun vorm van vrij kapitalisme werd ervan uitgegaan dat de mensen deugden. Ze sloten transacties af in het vertrouwen dat ze er allebei voordeel van hadden. Dat vergrootte de welvaart. In de tweede helft van de 20ste eeuw is economie een natuurwetenschap geworden. Mensen als Milton Friedman en Paul Samuelson bouwden modellen die voor geldelijk gewin moesten zorgen. Transacties worden afgesloten omdat men er zelf geld aan verdient. Dat iemand anders wordt benadeeld - of zelfs wordt geflest - wordt niet als immoreel gezien zolang het niet is verboden.'
Extra regelgeving ter beteugeling van deze financiële misstanden kan averechts uitpakken, stelt Möller. 'Er zijn enorm veel regels bij gekomen. Maar te veel maakt mensen regelblind. Het nadeel van regels is dat handelaren of bankiers tegen de grenzen gaan aanschuren en een vrijbrief denken te hebben om alles te doen wat niet verboden is.'
ABN Amro ten onder wegens falende ethiek
Over de ondergang van ABN Amro windt Möller evenmin doekjes. De Nederlandse grootbank kon niet meer eigen kracht verder wegens falende ethiek. 'ABN Amro stelde winstmaximalisatie als hoogste doel. De bank wilde bij de topvijf van de wereld horen. Dat mag nooit een doel zijn. Een bank moet gewoon haar werk goed doen en haar klanten ten dienste staan.'
De titel van zijn boek 'Waardenloos' impliceert felle kritiek op het vak van economie. 'Economie heeft geen waarden meer. Het is een loodgietersvak geworden. Noem het mechanica. Je gooit allemaal gegevens in een model en daar rolt een resultaat uit. Dat is waardenvrij. En daardoor waardeloos.'
Homo panicus
Dat de economie valt of staat met modellen, laat Möller koud. 'Modellen werken niet, omdat ze van rationeel handelen van de mens uitgaan, de homo economicus. Maar in de crises van 1997 en 2008 is gebleken dat de mens een homo panicus is. Als het fout gaat, hollen mensen alle kanten op. Modellen houden geen rekening met een bankrun. Je kunt via een tegengestelde positie risico's proberen af te dekken, bijvoorbeeld door de aankoop van een aandeel af te dekken met die van een put-optie. Maar in werkelijkheid stapelen de risico's zich op.'
In zijn ogen zeggen de modellen van het CPB voor de verkiezingsprogramma's dan ook bar weinig. 'Daarnaast houden ook deze modellen geen rekening met de ethiek', vult hij aan. 'Je kunt de staatsschuld vergroten en dat levert zoveel banen op. Maar dat is stelen van toekomstige generaties.'
Markten en overheden
De oud-bankier is in elk geval geen Keynesiaan. De begroting moet in balans zijn en economische stimulansprogramma's in crisistijden sorteren op langere termijn nauwelijks effect. 'Dat kan even, maar daarmee kun je niet doorgaan. Je kunt wel 10 miljard extra investeren in de economie, maar dat levert nauwelijks iets op. 90 procent lekt weg naar het buitenland en de schuld stijgt, structureel, jaarlijks met 0,2 procent.'
Verder moeten overheden de markten reguleren en onder de duim houden, oordeelt Möller. Tegelijkertijd moeten de overheden naar de markten luisteren. Om vervolgens weer door diezelfde markten te worden gecorrigeerd. Illustratief is de val van de Italiaanse premier Berlusconi, legt Möller uit. 'Berlusconi is niet door de politiek weggestuurd, maar door de markt. Het is eigenlijk heel jammer dat de markt zo laat de problemen van Griekenland heeft gesignaleerd. Als dat twee jaar eerder was gebeurd, had Europa er niet zo slecht voorgestaan.'
Cover boek 'Waardenloos' van George Möller
(L)
