Droog de dag doorkomen is voor Anton Schuurmans steeds minder vanzelfsprekend. Omdat Schuurmans werd geboren met een neurogene blaas is hij aangewezen op het gebruik van incontinentiemateriaal. Eerder vertelde Schuurmans dat hij ‘met steeds goedkoper materiaal wordt afgescheept’. Van de verzekeraar mag dit materiaal niet meer dan anderhalve euro per dag kosten. Dit alles is het gevolg van de invoering van het zogenaamde daggeldsysteem door zorgverzekeraars Achmea, CZ en VGZ. Sinds 2012 werken deze verzekeraars met dezelfde systematiek. De hoogte van de vergoeding die een zorgverlener ontvangt voor het verstrekken van materiaal aan een patiënt is afhankelijk van patiëntprofielen. Deze profielen gaan van 0 (licht incontinent) tot en met 7 (zwaar incontinent). Hoe hoger het profiel des te hoger het dagtarief en het aantal materialen dat verstrekt mag worden.

Achmea weet van niets

Wij confronteerden verzekeraar Achmea met het verhaal van Schuurmans en stelden de vraag of deze problemen vaker voorkomen. ‘Nee, dat soort problemen zijn ons niet bekend’, zei woordvoerder Christine Rompa stellig. ‘Het wordt helemaal berekend hoeveel materiaal een patiënt met een bepaald profiel moet krijgen. Eigenlijk komen we daar altijd mee uit.’

Dat Achmea geen weet heeft van de problemen lijkt onwaarschijnlijk

Dat Achmea geen weet heeft van de problemen lijkt onwaarschijnlijk. Eind augustus verscheen het rapport Verkenning extramurale hulpmiddelen. Het rapport werd geschreven in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid. Margo Keulen, manager zorginkoop bij Achmea, is door de onderzoekers geraadpleegd en heeft de mogelijkheid gehad commentaar te leveren bij de tekst van het rapport.  De onderzoekers stellen vast: ‘Wie met gebruikers praat, ontmoet veel sombere inschattingen over de afnemende kwaliteit van de hulpmiddelen in ons land'. Ook concludeert het rapport: ‘patiëntenorganisaties weten dat er in de hulpmiddelenzorg klachten bestaan over de kwaliteit van de zorg. Ook is bekend dat verzekerden daarmee naar hun verzekeraar bellen. Maar deze klachten blijven hangen bij de zorgverzekeraar.’ Het rapport gaat over alle hulpmiddelen, maar de grootste problematiek lijkt zich voor te doen rondom de incontinentiematerialen. Jaarlijks ontvangt de Inspectie voor de Gezondheidszorg ongeveer 3.500 meldingen over incidenten of bijna-incidenten met hulpmiddelen.

Weinig aandacht voor kwaliteit

Uit het rapport wordt duidelijk dat het verhaal van Schuurmans bepaald niet op zichzelf staat. ‘Zowel gebruikers, zorgverleners als leveranciers geven aan dat er steeds minder ruimte overblijft voor het verstrekken van het best passende hulpmiddel. Zorgverleners en gebruikers stellen dat zorgverzekeraars vooral op prijs lijken in te kopen en niet in eerste instantie op kwaliteit.’ Leveranciers van hulpmiddelen worden door het nieuwe beleid van verzekeraars in hun bestaan bedreigd. ‘De inkoopstrategie van zorgverzekeraars wordt door sommigen gezien als een grote bedreiging voor het voortbestaan van leveranciers. Termen als "wurgcontract" en uitdrukkingen als "slikken of stikken" kleuren hun inschatting van de marktsituatie, die zij als uiterst penibel omschrijven.’ Een ander belangrijk kritiekpunt uit het rapport is dat zorgverzekeraars de kwaliteit van hulpmiddelen beoordelen terwijl ze daarvoor niet afdoende kennis in huis hebben. ‘Er zijn signalen dat de zorgverzekeraar te veel op de stoel van de behandelaar gaat zitten. Bijvoorbeeld door specifieke normen vast te stellen hoe vaak bepaalde hulpmiddelen moeten worden vervangen. Door het ontbreken van wetenschappelijk bewijs kunnen verzekeraars deze normen niet goed onderbouwen,’ aldus het rapport van ZonMw.

'Volledig gestuurd op prijs'

Het verhaal van Anton en de conclusies uit het rapport klinken Liesbeth Kok, voorzitter van beroepsorganisatie Continentie Verpleegkundigen en Verzorgenden, bekend in de oren. ‘Contracten met de verzekeraar zijn volledig gestuurd op prijs. De verzekeraar verschuift de verantwoordelijkheid naar de apothekers en medisch speciaalzaken, die voor een bepaald bedrag die producten moet leveren. Daarom wordt er gekozen voor conversie naar andere merken of maximering van het aantal producten. De gevolgen zijn vervolgens voor de patiënt.’ ‘Het is een grote groep mensen die gebruikt maakt van incontinentiemateriaal. Door de omvang van de groep die afhankelijk is van incontinentiemateriaal is het voor de verzekeraar van belang om prijzen zo laag mogelijk te houden.’ ‘De patiënt krijgt niet altijd het meest adequate middel. Het is daarbij ook lastig in dit systeem met patiëntprofielen om echt maatwerk te leveren. Wij als continentieverpleegkundigen komen nauwelijks aan bod bij het indelen in profielen. Veelal gebeurt die profielindeling door een big - een geregistreerde - verpleegkundige, die niet gespecialiseerd is in incontinentie. Natuurlijk hebben wij geprobeerd om onze zorgen als beroepsvereniging kenbaar te maken bij de verzekeraar. Maar met onze bevindingen wordt nauwelijks iets gedaan.’

Kwaliteit in het gedrang

FHI, de Nederlandse brancheorganisatie voor medisch technologie, erkent dat leveranciers en producenten van incontinentiemateriaal het zwaar hebben, zo vertelt branchespecialist Josse van de Ven. ‘Uiteraard herkennen wij bepaalde kritiekpunten uit het rapport. Leveranciers moeten vaak tekenen bij het kruisje. Ze krijgen een contract aangeboden en daarover valt nauwelijks te onderhandelen. Als je niet tekent loop je het risico dat de verzekeraar geen zaken meer met je doet. Dan kun je dus niet anders dan het contract ondertekenen.’ Van de Ven vreest niet voor de kwaliteit van de producten, wel voor de kwaliteit van de zorg. ‘Het doet wat met de kwaliteit van zorg omdat de patiënt steeds minder keuze heeft. Er wordt gekozen om een beperkt aantal producten te vergoeden, met name de goedkopere alternatieven. Maatwerk bieden aan de patiënt wordt daarmee steeds lastiger.’

'Het doet wat met de kwaliteit van zorg omdat de patiënt steeds minder keuze heeft'

Verzekeraar Achmea reageert op de kritiek. De verzekeraar herkent de kritiek niet, zo laat woordvoerder Christine Rompa weten. Om de situatie helder te krijgen zou het volgens haar raadzaam zijn om nader onderzoek te verrichten met meer harde data. ‘Op het gebied van incontinentiemateriaal is er in Nederland geen sprake van slechte materialen. Indien klachten gaan over het materiaal dan adviseren we klanten over de mogelijkheden richting de leveranciers. De leveranciers moeten dan bekijken of de klant ander materiaal nodig heeft, te weinig materiaal heeft of wellicht in een ander profiel hoort. Ons inkoopbeleid is erop gericht dat onze verzekerden hulpmiddelen krijgen van goede kwaliteit tegen een betaalbare prijs.’ Over de hoeveelheid hulpmiddelen doet de verzekeraar geen uitspraken, evenals over de gevolgen van het beleid voor producenten en leveranciers.

Het gras is groener bij CZ

Ook zorgverzekeraar CZ herkent de kritiek niet. Zorginkoper Nelly Pijnenburg vertelt: ‘Wij hebben die problemen niet. Op dit moment werkt CZ al elf jaar op deze manier, andere verzekeraars zijn daar pas veel later mee gestart. Het klopt dat wij bij de start wel wat kritiek kregen maar tegenwoordig ontvangen wij geen klachten meer. Wij doen zaken met drie leveranciers en maken duidelijke afspraken over kwaliteit. Ook kopen wij alle merken in.’

'Wij hebben die problemen niet'

‘Het is wel mogelijk dat andere verzekeraars klachten ontvangen. Mijn advies aan collega-verzekeraars zou zijn om van leveranciers te eisen dat zij de expertise van continentieverpleegkundigen raadplegen. Sommige verzekeraars laten het beoordelen van de patiënt over aan de apotheek. Het is zeer de vraag of de apotheker de incontinentieproblematiek van een patiënt goed kan beoordelen, wij doen dat daarom niet. ’ Verzekeraar VGZ stelt tevreden te zijn met het systeem omdat het zorgt voor een doelmatige inkoop van de zorg. 'De beste producten kopen tegen de gunstigste prijs is voor ons van belang. In principe moet de klant eruit zien te komen met de zorgaanbieder, mocht dat onverhoopt niet lukken dan kunnen wij  ondersteunen. Desondanks ontvangt VGZ  nauwelijks klachten over incontinentiemateriaal, misschien één per maand,' aldus communicatieadviseur Jordi van Baardewijk.

Gebonden aan de dagprijs

Pijnenburg moet echter toegeven dat patiënten ook bij CZ in principe gebonden zijn aan de dagprijs. De leveranciers letten bij CZ evengoed op de prijs wanneer de patiënt ander materiaal of een grotere hoeveelheid vraagt. Ook lijkt de band tussen CZ en de continentieverpleegkundigen minder warm dan CZ voorspiegelt. Liesbeth Kok heeft als vertegenwoordiger van de beroepsgroep geprobeerd in contact te komen met CZ, maar tot nu toe houdt de verzekeraar de deuren gesloten. Het door de minister van Volksgezondheid geprezen spel van concurrentie en inkoopmacht wordt gespeeld over de rug van de patiënt. Verzekeraars menen dat zij 'lucht uit de markt moeten drukken', vanwege de hoge marges van leveranciers. Die leverancier stelt op zijn beurt weer dat er nog nauwelijks lucht zit in de markt voor hulpmiddelen. Voor mensen als Anton zijn dagprijzen, marges en profielen van weinig belang zij willen gewoon droog de dag doorkomen. Dit artikel is mede tot stand gekomen door de bijdrage van fervent FTM-lezer Anton Schuurmans. Wij werken graag samen met onze lezers. Uw tips en suggesties voor wat betreft de Nederlandse gezondheidszorg kunt u sturen aan: jeffrey.stevens@ftm.nl