Gerrit Zalm is hard op weg om een échte bankier te worden. De topman van ABN Amro worstelt al jaren met zijn ambtenaren-imago, maar vorige week boekte hij een belangrijke doorbraak die hem op slag een geloofwaardiger bancair aanzien opleverde. Zalm maakte namens dé Bank bekend dat hij de salarissen van de subtop met 20 procent gaat verhogen. Het nieuws met daarbij Zalm haalde de voorpagina van Het Financieele Dagblad. Salarisverhogingen invoeren terwijl elke redelijke grond daarvoor ontbreekt is een uitstekende manier om je als bankier op de kaart te zetten. Zeker bij de Nederlandse belastingbetaler die de redding van de bank in 2009 mogelijk maakte. Een ‘fluim’ in het gezicht van de samenleving schreef NRC-columnist Bas Heijne afgelopen zaterdag in zijn wekelijkse column die niet alleen buiten, maar – zo verneem ik van goed ingevoerde bronnen  - ook binnen de bank het nodige losmaakt.

Krijtstreep en bretels

‘Je moet concurrerend belonen, anders hol je je bank uit. Het is onvermijdelijk,’ zei Zalm in het begeleidende interview in het FD. Hogere beloningen blijken binnen de financiële sector inderdaad niet te vermijden, zo wijst de recente geschiedenis uit. Menig onderzoek, zoals dit van economen Piet Duffhues en Rezaul Kadir, toont echter aan dat er geen relatie is tussen de hoogte van de beloning en de prestatie van de manager. Er is ook geen enkel bewijs dat talentvolle Nederlandse bankiers weglopen omdat ze te weinig betaald krijgen, althans voor zover het geen zakenbankiers betreft. Met die feiten veegt Zalm in de beste bancaire traditie zijn achterste af en hij weet daarmee de graaiers in het topkader van ABN Amro te behagen.

Het was de journalisten opgevallen dat Zalm zich ‘als een echte bankier’ presenteerde

Het FD-interview met de ceo van ABN Amro was het lezen meer dan waard. Het was de journalisten opgevallen dat Zalm zich ‘als een echte bankier’ presenteerde. Compleet in een krijtstreep pak met bretels en jawel, pratend over de aanstaande comeback van de zakenbank van ABN Amro. Enkele jaren geleden riep hij nog dat het bij de bank allemaal bescheidener moest, ABN Amro was niet meer de internationale bank van weleer en er zouden cultuurveranderingen plaatsvinden. Dat laatste beweert hij nog steeds, maar intussen is het duidelijk dat de dienende geestesgesteldheid waar eigenlijk iedere bankier over zou moeten beschikken, plaats heeft gemaakt voor een andere, meer ambitieuze mentaliteit. Gerrit laat sinds vorig jaar blijken dat hij zijn blik ver over de landsgrenzen heeft geworpen. Hij is druk bezig met de voorbereidingen voor de beursgang van ABN Amro en daar horen internationale aspiraties bij. En roadshows waar hij met potentiële beleggers en buitenlandse zakenbankiers spreekt over het optimale rendement op het eigen vermogen en over shareholder value.

Respect

Dat alles levert Zalm respect van bankiers op. Althans, dat zegt hij zelf. ‘Ik hoor niemand binnen de bank tegen me zeggen dat ik geen verstand van bankieren heb, dat heb ik inmiddels wel’. Woorden van die strekking sprak Zalm vorig jaar ook al eens uit tegen persbureau Bloomberg. ‘Na viereneenhalf jaar voel ik me echt een bankier en zo lijken anderen binnen de bank het ook te zien,’ zei hij. Begin juni deed hij het weer. Zalm wil als bankier zo graag voor vol aangezien worden, dat het zeer doet. FTM schreef in 2012 al dat Wouter Bos en Nout Wellink hem nooit zijn baantje hadden mogen gunnen.  Of later hadden moeten afpakken. Zijn amechtige hengelen naar waardering was dan ook een reden om eens een rondje langs de velden te maken en verschillende (ex)toppers uit de financiële wereld te vragen of hij inderdaad al een ‘échte bankier’ was. Complimenten waren schaars. ‘Hij (Zalm) was minister van Financiën, een ambtenaar,’ zei voormalig ABN Amro topman Jan Kalff. ‘Een echte bankier heeft met zijn voeten in de modder gestaan, geleerd over kredieten en handelsfinanciering. Om dit goed te weten moet je het wel zelf echt ervaren hebben.’

Zalm wil als bankier zo graag voor vol aangezien worden, dat het zeer doet

Een maand later kwam NRC Handelsblad met een uitbreid verhaal over de bankier Zalm. De bankiers binnen en ook buiten de bank voelen zich al jaren vernederd door het feit dat ze staatsbezit zijn geworden, zo bleek uit het verhaal. En Zalm is de man die namens de Staat de baas mag spelen over dé Bank. Hij is een ex-politicus, een bekwaam bestuurder, maar niet iemand die werkelijk verstand heeft van bankieren, zo oordeelden de nodige (ex)bankiers waarmee NRC op anonieme basis sprak. ‘Zalm is een bestuurder’, zei één van hen. ‘Als je hem meeneemt naar een klant, doet dat eerder afbreuk aan de deal dan dat het de kans van slagen vergroot.’ En: ‘Zalm staat veel te ver van het echte bankierswerk af. Het is een vak van zakendoen, met alle nitty-gritty die erbij hoort. Hij heeft dat proces nooit aan de basis meegemaakt’.

Geen Old Boy

Geen relevante ervaring in de loopgaven van het bankieren betekent geen respect. En waar Jan Hommen bij ING kon buigen op een succesvolle carrière in het zakenleven moet voormalig ambtenaar Zalm het doen met zijn ministerschap. Belangrijk; ja, maar helaas, geen Old Boy met een aansprekende reputatie in de business. Om echt respect te krijgen van een serieuze ABN Amro-bankier, ontbeert het Zalm ook aan een ander fundamenteel onderdeel: een corporaal verleden. Gerrit is iemand die de mores van de studentensociëteit niet kent. Een knor. Dat wreekt zich. Een oud Minervaan had een dorpse flessentrekker als Dirk Scheringa wellicht voor ‘de Joop van den Ende van de bankensector’ aangezien (dixit Gerrit Zalm), maar was nooit voor hem gaan werken. Een voormalig-lid van het Rotterdamsch Studenten Corps was nooit in nuchtere toestand als hoerenmadam voor het personeel gaan geinbakken en had het resultaat al helemaal niet doelbewust met de rest van de wereld gedeeld.

'Zalm is bezig om het schip ABN Amro weer in dezelfde wateren te koersen die de bank eerder bijna verzwolgen'

De ambitieuze ex-ambtenaar Zalm zal ABN Amro niettemin naar de beurs brengen. Hij mag minister Dijsselbloem straks adviseren of hij zijn droom – leiding te geven aan een beursgenoteerde bank - in vervulling kan laten gaan. De ambtenaren op het ministerie van Financiën, waar hij zelf twaalf jaar lang de scepter zwaaide, zullen het hem gunnen en hem vooral aanmoedigen om zoveel mogelijk te cashen op de verkoop van de aandelen. In plaats van een bank te creëren die daadwerkelijk een verschil kan maken, is Zalm in opdracht van zijn vroegere ministerie bezig om het schip ABN Amro weer in dezelfde wateren te koersen die de bank eerder bijna verzwolgen. De enorme kans die er ligt om van een staatsbank een saaie, ambtelijke instelling te maken die zijn nutsactiviteiten op betrouwbare wijze uitvoert, wordt daarmee vakkundig om zeep geholpen.

Ghandi

En met Zalm als ceo van een beursgenoteerde bank wordt het ook nog eens oppassen geblazen. Afgelopen vrijdag sprak Kees Cools op de Universiteit van Tilburg zijn oratie Ghandi in Governance uit. Hij hield een pleidooi voor bankiers die zich durven op te stellen als ‘morele mens’, als managers die de ‘waarheid durven spreken’ en zich ‘nederig opstellen’. Cools – in het dagelijks leven ook partner bij advieskantoor Strategy & (het vroegere Booz & Company) heeft onderzoek gedaan naar ‘nog niet eerder onderzochte, werkelijke oorzaken van de crisis’. Hij kwam ook met opmerkelijke resultaten. Cools onderzocht vijf Amerikaanse banken die in de crisis in problemen kwamen of zelfs failliet gingen en vergeleek die met banken die het op eigen kracht wisten te redden. Ceo’s van falende banken hadden volgens Cools een ‘te sterk ego, beschouwden zichzelf belangrijker dan de bank die zij moesten dienen en hadden waarschijnlijk een overmatige behoefte aan macht, prestige en glamour.’ Ook bleken extreme financiële prikkels, persoons- en familiekenmerken van ceo's een negatieve invloed te hebben op het succes van een onderneming. Directeuren van falende banken bleken ‘significant’ vaker afkomstig uit lage sociaal economische milieus. ‘Lage afkomst blijkt een risicofactor te zijn’ en vormt de kers op de taart. Met de zoon van een West-Friese kolenhandelaar aan de top van ABN Amro gaan we boeiende tijden tegemoet.