Vijf inkopers van de inkooporganisatie van de politie zijn per direct geschorst. Dat maakte korpschef Geard Bouman dinsdag bekend. Zij zíjn of wáren werkzaam bij de centrale inkoopafdeling van de politie. De maatregelen houden verband met een strafrechtelijk onderzoek van het Openbaar Ministerie naar mogelijke corruptie bij de omstreden aanschaf van nieuwe politievoertuigen in 2010. Het meerjarige contract omvatte 12 á 13 duizend voertuigen ter waarde van circa 500 miljoen euro waar uiteindelijk maar één partij op inschreef: het familiebedrijf Pon, importeur van onder meer Volkswagen. Andere partijen konden – zoals ze aangaven in een artikel op Follow The Money - vrijwel onmogelijk inschrijven op deze order. Een van de grootste hobbels vormde de vereiste turnkey-oplevering: de toekomstig leverancier moest zowel de “kale” auto kunnen leveren als ook de gehele ombouw inclusief communicatieapparatuur, bestickering en de zwaailichten.

'Het was vanaf het begin doorgestoken kaart'

Volgens een voormalig medewerker van de politie-inkooporganisatie vtsPN was de uitkomst van te voren al bekend. ‘Het was vanaf het begin doorgestoken kaart. Er zou naar Volkswagen toegeschreven worden omdat mensen in het projectteam dit wilden. Dit was alom bekend in de wandelgangen. De truc met alle types voertuigen en de volledige uitrusting was een hele duidelijke: alleen Volkswagen kon dat,’ zegt de medewerker, die ten tijde van de aanbesteding nog werkzaam was bij de vtsPN. Hij wil tegen Follow The Money enkel praten op basis van anonimiteit.

Dienstreis naar Italië

Eén van de zojuist geschorste medewerkers betreft directeur Facility Management Rob T., degene die ook de voorzitter was van het tenderteam van de nieuwe politievoertuigen. Het turnkey-concept deed hij in 2006 op tijdens een dienstreis naar de Fiat-fabriek in Italië waar volwaardige politievoertuigen turnkey de fabriek kwamen uitrollen. Het bleek een naïeve gedachte te zijn. ‘De Nederlandse politie wilde het ook op die manier doen, maar ze kwamen er veel te laat achter dat, ondanks het feit dat het om een kapitaal bedrag ging, dat dat absoluut onvoldoende was om daar een aparte productielijn voor op te richten. En als je dat constateert, ja dan kom je uiteindelijk bij de fabrikant terecht die sub-leveranciers heeft die de eisen wel kunnen uitvoeren. Dat was Pon en de rest heeft zich gerealiseerd dat ze kansloos waren door hun structuur,’ zei de voormalig legerbevelhebber Maarten Schouten tijdens een eerder interview met FTM. In opdracht van minister Opstelten onderzocht Schouten de rechtmatigheid van de omstreden aanbesteding.

Het pilot-project

De harde eis van een turnkey-oplevering is niet het enige wapenfeit van T. In 2009 voerde Pon, destijds al leverancier van herkenbare politievoertuigen, een pilot-project uit in samenwerking met het politiekorps Gelderland-Midden. Het betrof de ontwikkeling van de politieauto van de toekomst. De voorzitter van deze pilot-stuurgroep was T., de inkoper die later promotie zou maken als leidinggevende van het tenderteam van álle Nederlandse politievoertuigen. Frits Bijvoet, voormalig senior accountmanager van Mercedes-Benz Nederland, vond het pilot-project onbegrijpelijk. ‘Hoe kun je nu met één merk, Pon, het merk dat binnenkort meedoet aan een tender, als politie apart gaan zitten om 25 operationele auto’s voor de toekomst te bouwen? Terwijl de andere merken daar volledig buiten worden gehouden? Bij de tender hadden we 100 kilometer achterstand, omdat wij niet wisten hoe de auto van de toekomst eruit moest zien, terwijl Pon die ervaring wel had en wist wat er geëist werd. Ik vond dat toen raar en verdacht.'

De innige relatie met Amsterdam-Amstelland

De geschorste T. werd onlangs in de Telegraaf geschaard tot ‘het Amsterdamse klasje’ bestaande uit inkopers die ‘lak hebben aan regels en wetten bij aankoop apparatuur’. Meerdere leden van het tenderteam blijken een verleden te hebben bij het politiekorps Amsterdam-Amstelland, het korps dat een lange traditie kent op Volkswagen-gebied. ‘Pon heeft daar al heel lang een goede band mee. Dat korps heeft het grootste wagenpark en is een leading organisatie. Als Mercedes konden we daar eigenlijk niet tussen komen, behalve als het aankwam op “eenlingen” zoals auto’s voor de ME en arrestatieteams,’ zegt Bijvoet. De voormalig vtsPN-medewerker beaamt de Amsterdam-Pon connectie. ‘Amsterdam-Amstelland heeft altijd al een goede band met Pon gehad. Als je een privé een Volkswagen had mocht je die bij de Eenhoorn (de politiegarage van het Amsterdamse korps, red) gewoon op de stoep parkeren, laten wassen en onderhouden.’

'Amsterdam-Amstelland heeft het grootste wagenpark en is een leading organisatie'

De loyaliteit bleek ook in  2002 toen er bijna een kink in de kabel kwam doordat Volkswagen-importeur Pon de landelijke politie-aanbesteding verloor die was georganiseerd door het korps Rotterdam-Rijnmond. De reden: de aangeboden Volkswagen Golf had een kofferbak die niet voldeed aan de gestelde eis van 470 liter. Het verlies van de politie-striping vormde een aderlating voor Pon, want alle andere korpsen in Nederland deden mee aan de aanbesteding. Met uitzondering van het korps Amsterdam-Amstelland dat als enige apart ging aanbesteden om Volkswagen te blijven rijden. De overige korpsen mochten voortaan kiezen uit de zes merken Mitsubishi, Opel, Ford, Toyota, Mercedes en Volvo.

De comeback

Vier jaar later, nadat de nederlaag contractueel ten einde was gekomen, wist Pon weer een prominente positie te verwerven door de inbreng van onder meer Niek Wiegerinck, voormalig Pon-fleetsales manager large accounts die de politie in zijn portefeuille had. ‘Pon was door kofferbakverhaal de politie kwijtgeraakt en ik deed een poging om een deel terug te halen. Dat is prima gelukt, zelfs meer dan voorzien,’ zegt Wiegerinck, die voor Pon het grootste perceel binnensleepte, te weten alle circa 6700 herkenbare politieauto’s voor alle korpsen. Leasemaatschappij Athlon Car Lease kreeg de onherkenbare voertuigen (circa 2000 stuks) en Volvo leverde het model V50 aan de verkeerspolitie. ‘Voor Pon was de politie belangrijk. Dat is logisch, want als de politie in Volkswagens rijdt dan straalt dat een stuk vertrouwen uit naar het publiek,’ zegt Wiegerinck die aangeeft dat het ook een lucratieve klant is. ‘Het autoschadeherstel is groot. Soms is een politieauto hersteld en is dan na twee weken alweer terug in garage door schade na een achtervolging.’

Informatie-voordeel

De voet was in ieder geval weer stevig tussen de deur en Pon wist die vervolgens wagenwijd open te zetten door de omstreden aanbesteding uit 2010 te winnen. Bijvoet kijkt er niet van op. ‘Pon had natuurlijk al jaren voorsprong, want daarvoor hadden al vier jaar geleverd aan de politie dus ze zaten op een weelde stoel. Je zit dan tot in detail met elkaar aan tafel en er vinden honderden gesprekken plaats op alle niveaus waarbij veel informatie over en weer gaat. En dan is het niet zo vreemd dat ze heel erg goed geïnformeerd zijn voorafgaande aan een nieuwe tender. Maar is dat eerlijk?’

'Je zit dan tot in detail met elkaar aan tafel en er vinden honderden gesprekken plaats op alle niveaus waarbij veel informatie over en weer gaat'

De uitgangspositie van Pon had ook bijkomstige informatievoordelen. ‘Een huidige leverancier heeft alle schadedetails zoals de bandenslijtage en onderhoudsbehoefte van een politieauto,’ zegt een voormalige directeur fleetsales van een automerk die, vanwege zijn huidige functie in de automotive-wereld, enkel anoniem wil reageren. ‘Dat soort informatie is heel belangrijk, want als je die data hebt dan kun je veel beter de prijs schatten. Volvo en Pon hebben veel politieauto’s geleverd en wisten exact de gebruikers-data. Dat soort gegevens worden niet geopenbaard bij een nieuwe aanbesteding waardoor andere merken al minder nauwkeurig kunnen inschrijven. Als je miscalculeert dan ga je kapot bij zo’n grote aanbesteding.’

Dwarsverbanden

De diepe relatie met het korps Amsterdam-Amstelland – waar meerdere bepalende leden van het tenderteam uit afkomstig waren zoals de geschorste T. en de wagenparkbeheerder Wim J. – was niet de enige rookpluim. Tijdens de aanbestedingsprocedure werden er ook vraagtekens gezet bij het lid van het tenderteam Arjan H. die, blijkens zijn Linkedin-profiel, tot 2007 werkzaam was geweest bij Volkswagen Pon Financial Services (VWPFS), de financieringsmaatschappij waar zowel Pon als de Volkswagengroep de aandelen delen. VWPFS kreeg in 2011 een deelopdracht gegund, te weten het administratieve beheer over nieuwe wagenpark dat inmiddels al aan Pon was gegund.

In de Nota van Inlichtingen – waar leveranciers in de voorbereidende fase vragen kunnen stellen aan het tenderteam – werd destijds al gevraagd hoe de objectiviteit van het aanbestedingstraject zou worden gewaarborgd. Dit met het oog op H. die een paar jaar daarvoor nog werkzaam was bij een onderdeel van het Pon-concern, en in zijn nieuwe functie met oud-collega's moet onderhandelen. De kritische vraag werd destijds niet beantwoord, maar daar komt mogelijk verandering in. Het corruptie-onderzoek spitst zich nu ook toe op H. In de Telegraaf valt woensdag te lezen dat hij één van de vijf geschorste medewerkers is. Er worden in het artikel vraagtekens gezet bij H., die regelmatig in dure Porsches rondreed - het Duitse sportwagenmerk dat Nederland wordt geïmporteerd door Pon.

Screenshot van de Facebook-pagina van de geschorste Arjan H., een Porsche-liefhebber pur sang

Status quo

Vorige maand maakte minister Ivo Opstelten bekend dat het contract met Pon wordt beëindigd. In een brief aan de Tweede Kamer schreef hij dat ‘het zonder meer in stand houden van contracten die zijn voortgekomen uit een aanbesteding waaraan de schijn van integriteitschending kleeft, [is] niet houdbaar.’ De geplande contractduur van 8 jaar wordt na 4 jaar niet verlengd. Na zijn bekendmaking mochten een aantal medewerkers van de politie-inkoopafdeling zich niet meer bezighouden met inkooptaken. En gisteren maakte korpschef Bouman bekend dat vijf medewerkers zelfs worden geschorst op basis van ‘nieuwe informatie en afwegingen’. Bouman lichtte zijn stap toe tegen het persbureau ANP. 'Mijn besluit is geen beschuldiging aan de betrokken collega's. Maar het belang van de integriteit van de politie moet in deze kwestie nu voor hun persoonlijk belang gaan.' De woordvoering van de politie doet geen uitspraken over individuen.