Opinie·

De discussie over vermogensongelijkheid: Pensioen voor 17% gesubsidieerd

Bas Jacobs
15 Bijdragen

De belasting op vermogen en vermogensinkomsten doet de gemoederen hoog oplopen. Afgelopen weekend pleitte CDA voorman Buma tegen een hogere belasting op vermogen. Columnist Bas Jacobs brengt enig licht in de duisternis: is pensioen vermogen of niet?

Onlangs schreef De Volkskrant over de fiscale behandeling van vermogen, mede naar aanleiding van het boek van Piketty. De belasting op vermogen en vermogensinkomsten doet de gemoederen hoog oplopen. Daarbij bestaat er veel onbegrip over de belasting van pensioenen. Daarom een korte uitleg over de belastingheffing van pensioenen. Veel mensen lijken te denken dat pensioenopbouw iets wezenlijk anders is dan zelf sparen. Soms wordt beweerd dat pensioen helemaal geen vermogen zou zijn, maar alleen uitgesteld loon. En dat de belasting op pensioenen dus geen belasting op vermogen maar een belasting op uitgesteld loon, dus arbeid is. Dit is eigenlijk semantiek; alle vormen van besparingen zijn uitgestelde consumptie, zo ook bij de pensioenen. En dat belastingen op pensioenuikeringen belastingen op uitgesteld loon zijn klopt, maar daaruit kan niet worden geconcludeerd dat vermogensopbouw via de pensioenen niet wordt gesubsidieerd. Integendeel.
Veel mensen lijken te denken dat pensioenopbouw iets wezenlijk anders is dan zelf sparen.
Cruciaal is om naar alle aspecten van de pensioenen te kijken — dus niet alleen de uitkering, maar ook naar de pensioenpremies. De Nederlandse fiscus maakt de pensioenpremies aftrekbaar voor de belastingen. Het gemiddelde tarief waartegen pensioenpremies worden afgetrokken bedraagt volgens het CPB ongeveer 52%.* (Dat heeft niets te maken met het toptarief van de inkomstenbelasting) In 2012 kost de aftrek van pensioenpremies de staat zo’n 17,8 miljard euro aan belastinginkomsten. De aangroei van de pensioenvermogens in de pensioenfondsen is onbelast, in tegenstelling tot bijvoorbeeld spaargeld in Box-3. De pensioenuitkeringen worden wel belast. Typisch gebeurt dat tegen lagere tarieven dan waartegen de premies zijn afgetrokken, gemiddeld tegen zo’n 35%. Dat komt omdat het belastbare inkomen tijdens pensionering meestal lager ligt dan het belastbare inkomen tijdens het werkende leven (en dus in lagere schijven valt), maar ook omdat over de eerste twee schijven geen AOW-premies zijn verschuldigd waardoor de tarieven 18% lager liggen. In 2012 is de belastingopbrengst van de inkomstenbelasting op de pensioenuitkeringen 11,4 miljard euro. Netto kost de fiscale behandeling in 2012 dus 6,4 miljard euro. Dat is afgerond 1,1% van het bbp. Waarom is dit is een subsidie op vermogensopbouw? Antwoord: hoe meer wordt gespaard via het pensioenfonds, hoe hoger het netto levensinkomen wordt. Immers, alleen door meer pensioen op te bouwen kan worden geprofiteerd van het tariefverschil tussen premieaftrek en pensioenuitkering.

Subsidie of belasting

Nu kan er ook een – veel ingewikkelder – discussie worden gevoerd in hoeverre de subsidie op de pensioenopbouw een impliciete subsidie of belasting op arbeid is. Dat werkt als volgt. Subsidies op vermogen maken toekomstige consumptie goedkoper dan huidige consumptie. Maar dat geldt evenzeer voor vrije tijd. Subsidies op vermogensopbouw maken toekomstige vrije tijd goedkoper in termen van huidige vrije tijd. Daarom zullen subsidies op vermogensopbouw mensen aanzetten om in latere fases in hun leven minder te werken en eerder uit te treden, terwijl subsidies op vermogensopbouw mensen in het begin van hun carrière aanmoedigen meer te gaan werken. Ouderen zullen bij een sterker gesubsidieerd pensioenstelsel dus minder gaan werken en jongeren meer. Het is een empirische vraag in hoeverre het totale arbeidsaanbod stijgt of daalt als vermogen meer wordt gesubsidieerd. Uit alle onderzoek dat ik ken, blijkt dat wanneer er meer (inkomen uit) vermogen is, gemiddeld het arbeidsaanbod daalt en mensen gemiddeld eerder met pensioen gaan (zie ook Jacobs, 2013). Dus subsidies op de pensioenen ontmoedigen het gemiddelde arbeidsaanbod over het leven en zijn daarmee een netto belasting op arbeid.
Subsidies op vermogen maken toekomstige consumptie goedkoper dan huidige consumptie.
De conclusie is ondubbelzinnig: de vermogensopbouw via de pensioenen wordt gesubsidieerd in pensioenstelsels met de omkeerregel waarbij de pensioenuitkeringen tegen lagere tarieven worden belast dan de tarieven waartegen de pensioenpremies worden afgetrokken. En dat gebeurt in Nederland met ongeveer 1,1% van het bbp per jaar. Dat is gemiddeld ongeveer 17 cent per gespaarde pensioeneuro. Bovendien leiden subsidies op vermogensopbouw typisch tot een lager arbeidsaanbod en vroegere pensionering waardoor subsidies op de pensioenen uitwerken als een impliciete, hogere belasting op arbeidsaanbod, niet als een subsidie op arbeidsaanbod. *Deze data heeft het CPB op verzoek gegeven. Voor de liefhebbers: op het weblog van Bas Jacobs staat nog een meer gedetailleerde uitleg gegeven, met gebruik van een model. Klik daarvoor hier.  

Gerelateerde artikelen

Bas Jacobs
Bas Jacobs
Hoogleraar economie en overheidsfinanciën aan de Erasmus School of Economics.
Gevolgd door 200 leden

15 Bijdragen

captjo

het is toch een goede zaak nu om minder arbeidsaanbod van vooral ouderen te hebben bij een nog steeds krimpende werkgelegenheid ?

Anton

Je stelt "Ouderen zullen bij een sterker gesubsidieerd pensioenstelsel dus minder gaan werken en jongeren meer." Dat laatste lijkt me een wat wereldvreemde stelling. Ik gok dat het aantal jongeren dat zich door dit argument laat leiden om meer te gaan werken behoorlijk dicht bij de 0,00% ligt.

Johan_Amsterdam

Dus subsidies op de pensioenen ontmoedigen het gemiddelde arbeidsaanbod over het leven en zijn daarmee een netto belasting op arbeid. Als ik dit goed begrijp betekent dit dat de verlenging van de leerplicht van 14 jaar, toen ik ging werken, naar 18 jaar nu, een verhoging van de netto belasting op arbeid. Hetzelfde geldt dan waarschijnlijk ook voor het doorstuderen na je 18e, net als eerder stoppen met werken.

Dat moet ik even op de tong proeven. Langer leren of eerder pensioneren is geen keuze voor minder werken, maar het is een belasting op werken. Het is niet langer afzien van inkomen, het is niet tevreden zijn met minder inkomen, het is belasting. Ik mis hier vast een aantal vooronderstellingen.

Wordt er bedoeld dat er een continu levensinkomen is, een soort individueel basisinkomen? Hoe korter de productieve periode, hoe meer opzij gelegd moet worden voor de ongekend lange niet-productieve periode. Het gerommel met de belastingen snap ik ook nog als een bevoordeling van het pensioensparen waardoor de productieve periode korter kan worden. Dit geldt trouwens vooral voor mensen die beter verdienen.

Maar als het subsidiëren van pensioenopbouw een belasting op arbeid is, dan is bezit van kapitaal dat ook. Kapitaalbezitters werken niet (of minder) en wentelen hun verdienactiviteit dus af op de factor arbeid. Dit is arbeidswaardetheorie en meerwaardeproductie. Leuk.

Of begrijp ik het verkeerd?

Hans

Leuk en fris! Een interessant gegeven om eens langer bij stil te staan. Maar het kan ook anders uitpakken. Mijn 2e pijler is een verkering bij Aegon: Safe Pensioen. De naam van dit product doet vermoeden dat het voor mij een goed product is. Het tegendeel is waar. Het is een achteruitspaarproduct ipv pensioenspraarproduct. Wat niet in de eerlijke offerte stond was dat van de inleg 46% verdwijnt in de diepe buidel van Aegon. Nu heb ik ook nog waarde-overdracht laten uitvoeren - advies van de tussenpersoon - wat resulteerde in een kosteninhouding door Aegon van 10%. Uiteraard is mij dit pas jaren later gemeld want in de eerlijke offerte stond hier niets over. En de tussenpersoon? Die meldde: zijn geen kosten aan verbonden. Wat hij er niet bij vertelde was dat het oude fonds geen kosten in rekening brengt. In bargoens: Ben gewoon belazerd door de tussenpersoon en Aegon.
Nu moet ik een eeuwigdurende lijfrente aankopen. Ook dan gaat de verzekeraar en tussenpersoon zich weer lekker wentelen in mijn geld. Gokje? Een lumpsum van enkele duizenden euro en een % van het kapitaal. Dus van enige opbouw en dus nadeel voor de overheid is in mijn situatie niet aan de orde. Aegon kan de naam Safe Pensioen beter veranderen in Pingpingfoetsie-polis. Tja, ook anno 2014 bestaan er nog steeds struikrovers.

Belneste

Heel leuk, dat u het label op uitgestelde belasting "semantiek" noemt. Ik erger me aan uw eufemistisch gebruik van het woord "subsidie". Als potjandriedubbeltjes een arbeider nog iets van z'n met arbeid verdiende geld kan afschermen tegen de grijpgrage handjes van de roverheid, dan noem ik dat geen "subsidie". Pfft. over semantiek gesproken, het blijft roof.

pentecoste

bas kan jij nog eens uitleggen waarom je een tijd terug aangeeft dat de aanleg van een "gasfonds" a la Noorwegen geen zin heeft.. je argument was toen dat het gewoon een kwestie van verschuiven van geld in de tijd is. Wat is het verschil met pensioenen belasten? Kost het de staat door de tijd heen echt geld? het op kasbasis bekijken van de netto kosten van pensioenen voor de fiscus .... is dat voor een goede econoom als jij niet veeeel te simpel geredeneerd?
Wat is je agenda, aan welke politieke partij ben je gelieerd? Wat is je achterliggende idee? Meer inkomsten voor de overheid? Meer investeringen door de overheid? Het lijkt mij dat je hier een doelredenatie gebruikt: het doel is kennelijk meer geld voor de staat genereren. We zitten aan de regels van Brussel vast, hebben geen flexibilteit via de schuld (laat staan monetair beledi), dus gaan we op zoek naar potjes in huis. En een van die potjes, en een tamelijk grote, waarop ook nog een belastingclaim rust, is de pensioenpot.
Het probleem hierbij is dat politici alleen maar op kasbasis uitkijken: wat komt er dit jaar binnen, en wat kunnen we dus doen, als we mazzel hebben kijken ze een regeerperiode vooruit.
Prima om pensioen opbouw niet te belasten! want het gaat gewoon op!
MIJN PUNT: HET ZIJN GEEN KOSTEN VOOR DE OVERHEID, ZIJ KRIJGEN GEWOON MINDER BINNEN EN KUNNEN DAT DUS OOK NIET UITGEVEN. PRECIES DE REDEN WAAROM JE WEL EEN GASFONDS HAD MOETEN OPZETTEN, met ge-earmarkte uitgaven, dwz investeringen door de overheid (en dan waren de sociale verzekeringsdrama's niet ontstaan, zoals met de WAO en ziektewet)
En wil je dan het pensioenvermogen ook met 1.2% belasten?
Bovendien, als het, zoals jij beweert, de staat geld kost, betekent dat dat hier rekening mee wordt gehouden bij de opbouw van pensioen. Dus als die opbouw afneemt zullen werknemers daarvoor gecompenseerd willen worden ... Kosten voor bedrijfsleven omhoog.
Ik denk (en ik ben opgeleid als monetair econoom en praktizeer het niet, maar heb inmiddels wel e

Ludovikaa

pentecoste
Misschien moet je gewoon zeggen dat grootschalig, als samenleving, geld verschuiven in de tijd (sparen of lenen) niet zo verstandig is. Je wilt het als individu (sparen voor je pensioen, lenen voor je huis) maar dat moet wel de lening van de een tegen het sparen van de ander zijn. Als een samenleving als geheel leent of spaart, gaat dat binnen een generatie fout lijkt me.

Diff

"De conclusie is ondubbelzinnig: de vermogensopbouw via de pensioenen wordt gesubsidieerd in pensioenstelsels met de omkeerregel waarbij de pensioenuitkeringen tegen lagere tarieven worden belast dan de tarieven waartegen de pensioenpremies worden afgetrokken."


Van een ander oogpunt gezien is dit juist de bewijs, dat het progressieve bealstingstelsel niet deugt. Als slechts een tarief zou zijn, zou deze kwesite niet voorkomen. [Waarom zal het tegen de lage tarieven belast? Want de pensionist minder verdient. Waarom wordt het nu tegen de hogere tarieven afgetrokken? Want nu de medewerken meer verdient. Dit is precies de logiek achter het progressieve stelsel, toch?!]
Dus de conclusie is foutief : i.p.v. een extra vermogen belasting invoeren [en daarmee het stelsel nog ingewikkelder maken] moet de progressiviteit uit het systeem gehaald worden.

Alex Montgomery

Het is weer afgunst troef bij ftm.nl en met name Bas Jacobs. Kort samengevat: wie in de hoogste IB-schaal valt en een aftrekpost heeft (zoals pensioenafdracht) is eigenlijk weer een graaier ten opzichte van iemand die in een lager tarief valt. Anders gezegd: over je inkomsten hoor je 52% belasting te betalen, maar je (on)kosten hoor je tegen een lager tarief te verrekenen. De volgende stap is eenzijdige belasting op vermogenswinsten, maar geen aftrek van vermogensverliezen.

En wat te denken van de volgende zinsneden:
"Het gemiddelde tarief waartegen pensioenpremies worden afgetrokken
bedraagt volgens het CPB ongeveer 52%.* (Dat heeft niets te maken met
het toptarief van de inkomstenbelasting)"

Nou breekt m'n klomp! Het hele verhaal gaat over tarieven weertegen inkomen wordt belast. Oftewel: inkomstenbelasting. De hoogste schijf van de IB is 52%. Niet valt in te zien hoe het gemiddelde tarief waartegen pensioenpremies worden afgetrokken [van belastbaar inkomen] gelijk kan zijn aan het TOPtarief van IB. Of zit tegenwoordig iedereen in de hoogste schijf?

Bas Jacobs is helemaal de kluts kwijt gelet op de toevoeging dat de 52% "niets te maken heeft met het toptarief van de IB". Hij weet dus wel dat die 52% het maximale tarief is, maar er gaat geen belletje bij hem rinkelen als het beweerdelijke gemiddelde gelijk is aan het maximum. Wetenschap? Laat me niet lachen.

Bas Jacobs: volgende keer even nadenken over prutswerk dat wordt aangeleverd door het CPB voordat er weer communistische propaganda uitgespuugd gaat worden.

Overigens is er wel een argument dat lagere inkomens via pensioenen hogere inkomens subsidieren (nadruk op inkomen ipv vermogen). Men leze de Pensioenmythe van M. Pikaart inzake het eindloonsysteem.

cormol

Alex Montgomery
41% wordt afgetrokken tegen 52%, gemiddeld is de aftrek zo'n 46%. Voor het werkelijk percentage bij uitkering (CPB 35%) hou ik mij aanbevolen

Xaverius

Of je het nu semantiek of een retorische spelletje noemt, zal me verder worst wezen. Terug naar de kern van de discussie, met name aangewakkerd door Piketty's "r > g". Als we loon definiëren als inkomen dat direct beschikbaar is voor consumptie dan valt de verplichte pensioenpremie daar uiteraard niet onder. De misrekening die Jacobs presenteert door de belastingaftrekbaarheid van de pensioenpremie te beschouwen als een kostenpost voor de overheid is treffend voor de subjectieve manier waarop hij "loon" als verzamelpost van inkomen opvoert. Zo komen we geen stap verder in de richting voor een oplossing voor "r > g". Dat de pensionado minder belasting betaalt over zijn "uitgestelde loon" doet er helemaal niet toe, want het is nog altijd vele malen meer dan de ridicuul lage belasting die op vermogen of vermogensinkomsten wordt geïnd, en juist over dat vermogen zou de discussie moeten gaan.

Albert

Pensioen is uitgesteld loon, geen vermogen.
Om vermogen te zijn moet het vrij besteedbaar zijn en dat is het niet.
Daarenboven is het niet overerfbaar indien niet op tijd genoten.
Het is waar dat het uitgesteld loon wordt gesubsidieerd door een lagere belasting dan wanneer direct geconsumeerd, prima dat hebben we destijds zo afgesproken.
Het is ook gemaximeerd ver onder de normen van piketty c.s. dus waar hebben we het over.
Het stuk van Bas Jacobs is m.i. tendentieus en bedoeld om het werkelijke issue te verdoezelen.
Dit is de toenemende kloof tussen de overervende have's en de have-not's en de belasting van arbeid v.s. kapitaal. Ik herhaal nog maar eens, het werkelijke probleem is de overerving van kapitaal, oftewel onverdiend vermogen.