Het Nederlandse advocaten/fiscalistenkantoor Buren van Velzen Guelen stond gisteren bij persbureau Bloomberg even in de spotlight. In een presentatie “Structuring through the Netherlands: opportunities for the Russian business” - gegeven in het Sheraton hotel in Moskou - gaven ze aan hoe Russische bedrijven de belastingdruk konden verlagen/ontwijken door gebruik van een Nederlandse structuur. De wervingscampagnes – vergelijkbaar met de Den Haag–Kiev promo op Oekraïense ambassades - voor het gunstige 'Nederlandse vestigingsklimaat' heeft veel Russische bedrijven zoals oliegigant Gazprom naar Nederland (om)geleid, om vervolgens via een Nederlands vennootschap te investeren in hun moederland. De campagnes hebben succes gesorteerd. ‘Het zou me verbazen als Russische bedrijven hier níet zitten,’ zegt een voormalig trustbestuurder die op papier directeur was van een multinational. ‘Ze zijn naar Nederland gekomen om de bronbelasting te verminderen én vanwege asset protection.’

Dubieuze plek

Afgaande op cijfers van de Russische centrale bank zijn de directe investeringen (vanuit Nederland) in Rusland één van de hoogste ter wereld. In 2012 vloeide er enkel vanuit Luxemburg meer geld richting Rusland (te weten 10,8 miljard dollar). De directe investeringen vanuit Nederland bedroegen 10,3 miljard. Daarmee liet ons land Cyprus, Ierland en zelfs de Britse Maagdeneilanden achter zich. De populariteit van Nederland als uitwijkingslocatie begint nu te knellen door het Oekraïne-conflict en de daaruit voortvloeiende Amerikaanse sancties, waarbij de Amerikaanse tegoeden van tientallen Russische regeringsfunctionarissen en aan Poetin gelieerde bedrijven bevroren zijn. De Europese Unie heeft een soortgelijke, zij het wat kortere sanctielijst opgesteld. In het bewuste Bloomberg-artikel worden sterke twijfels geuit over de bereidheid van Nederland om de strengere, uitgebreidere sanctielijst van het Amerikaanse ministerie van Financiën, waarin 7 regeringsfunctionarissen en 17 Russische (staats)bedrijven zijn opgenomen, te volgen.

Dutch Link

In de Amerikaanse sanctielijst zijn een aantal directe dan wel indirecte dutch links te vinden. De Russische regeringsfunctionaris Sergei Chemezov staat op de Amerikaanse sanctielijst. Hij werd in 2007 middels een presidentieel decreet aangesteld als directeur van Russian High-Tech Industrial Products (Rostec), het staatsbedrijf dat vorig jaar nog een intentie-overeenkomst sloot met het Nederlandse chemieconcern DSM. Dit in aanwezigheid van Rutte, Poetin, DSM-ceo Feike Sijbesma en Rostec-adjunct directeur Vladimir Artyakov (niet op de lijst). Chemezov zou Poetin als sinds de jaren ’80 kennen toen ze en appartement deelden in Oost-Duitsland. Het bedrijf Rostec staat niet op de sanctielijst, maar de Amerikanen stellen wel restricties in met betrekking tot toeleveranties van high-tech materialen die ontwikkeld worden voor de Russische defensie-industrie. Een woordvoerder van DSM laat desgevraagd weten dat ze enkel een zogeheten memorandum of understanding hebben getekend met de Rostec-dochterondernemingen RT-Chemcomposite en RT-Biotechprom. 'We verkennen enkel de samenwerking met de civiele tak van Rostec, niet met hun defensie-tak.'

'They picked everything out of someone’s nose and smeared it on their little papers'

De naam Gennady Timchenko komt ook herhaaldelijk voor op de zwarte lijst, evenals zijn ondernemingen zoals de investeringsmaatschappij Volga Group. Zijn vermelding houdt in dat het aanvragen van een Amerikaans reisvisum voor Timchenko voorlopig geen optie is, maar ook dat Amerikanen geen zaken meer mogen doen met zijn ondernemingen. De magnaat was tot voor kort ook aandeelhouder van de Gunvor Group (omzet 2013: 91 miljard dollar), een handelsbedrijf (commodities) met een in Amsterdam gevestigde dochteronderneming Gunvor International BV. Het Amerikaanse ministerie van Financiën is ervan overtuigd dat Poetin de uiteindelijk begunstigde is. ‘Putin has investments in Gunvor and may have access to Gunvor funds.’ Hard bewijs daarvoor is echter nooit naar buiten gekomen en Poetin heeft enige betrokkenheid altijd ontkend. Onder meer The Economist deed daartoe een poging door in 2008 een artikel te publiceren waarin de relatie tussen Timchenko en begunstigde Poetin werd uitgediept, maar nadat Timchenko een rechtszaak dreigde aan te spannen volgde er een ‘zachte’ rectificatie. Poetin reageerde verontwaardigd op de aantijgingen. ‘It’s simply rubbish. They picked everything out of someone’s nose and smeared it on their little papers.’ Het Kremlin liet onlangs weten dat Poetins jaarsalaris over 2013 slechts 102 duizend dollar bedragen. Ondanks zijn bescheiden salaris wist hij vorig jaar mogelijk toch een huis vlakbij Marbella op de kop te tikken met een wat onbescheiden vloeroppervlak van 4000 vierkante meter.

De heilige graal

Het laatste woord over Poetin’s vermogen, dat geschat wordt op tientallen miljarden dollars, kwam vorige week in een doorwrocht artikel in The New York Times weer ter sprake. Hierin kwam Zarate, een voormalige adviseur van president Bush, aan het woord. ‘The reality is that Putin has others and entities to move money that he controls or that he might control ultimately. The challenge with him is you don’t have an easy way of drawing the line to the assets he actually owns and controls currently. There’s a dimension of layering and relationships with people with whom he’s close and entities that serve as conduits that make it tricky to determine what is Putin’s and what is not.’ Kortom, het is moeilijk te achterhalen wie de echte eigenaar van Gunvor is. Timchenko ontkende Poetin’s betrokkenheid, maar het Ministerie van Financiën was niet overtuigd waardoor de vermeende stroman de dag voor de eerste Amerikaanse sancties zijn deelneming van 43 procent voor een onbekend bedrag overdroeg aan mede-aandeelhouder Torbjorn Tornqvist, de Zweedse miljardair en mede-oprichter van de Gunvor Group. Afgevaardigden van Gunvor overhandigden nog wel documenten aan het ministerie om aan te tonen dat Poetin géén begunstigde was, maar dat was tevergeefs. ‘We remain confident that the information on the relationship between Putin and Gunvor is accurate,’ aldus een medewerker van het Amerikaanse Ministerie van Financiën (anoniem) tegen The New York Times. Timchenko wordt door de Amerikanen ook gelinked aan het Russische bouwbedrijf Stroytransgaz (op de lijst) dat onder meer oliepijpleidingen aanlegt. Het bedrijf had in 2010 volgens het jaarverslag 2010 een orderportefeuille van 1 miljard USD en had op dat moment een 30-jarige vice-president genaamd Jorrit Faassen, een Nederlander die het hart van Maria Poetin, dochter-van, wist te veroveren en later met haar een penthouse in Voorschoten betrok.