De eurocrisis was toch bezworen?

Terwijl politiek Nederland zich vooral bezighoudt met de vraag welke kleur Zwarte Piet voortaan moet aannemen en met betrekking tot de economie vooral benadrukt dat 'het dieptepunt van de crisis' nu toch echt voorbij is, daarin enthousiast bijgevallen door onze onvolprezen staatsmedia, rommelt het in werkelijkheid aan alle kanten in de eurozone. Zelfs in de doorgaans eurofiele NRC en Het Financieele Dagblad viel het op. Wees Caroline de Gruyter er in een stuk in de NRC van afgelopen zaterdag op, dat alle ogen nu op Italië gericht zijn (en dus dat de aloude as Berlijn-Parijs aan ernstige slijtage onderheving is), de Brusselse correspondent van het FD, Ulko Jonker, schreef zelfs in een stuk met de veelzeggende kop 'Doem van een nieuwe eurocrisis', en ik citeer: "De trefwoorden zijn ijzingwekkend vertrouwd: recessie, Griekenland, onbeheerste begrotingstekorten, stijgende rente, periferie, confrontatiekoers. Samen vormen ze het woord ‘eurocrisis’."

Crisis is nooit weggeweest

Een crisis die weer helemaal terug is van nooit weggeweest, want bijna vijf jaar 'eurocrississen' verder is er helemaal niets verbeterd: de werkloosheid is nog altijd torenhoog, de economische vooruitzichten slecht en zelfs de economische motor van de EU -Duitsland- begint te haperen. En dat op het moment dat de ECB de bankenunie op wil tuigen. Een unie, die in feite neerkomt op een permanente transferunie. Want Frankrijk wil niet hervormen, Italië kan het niet en de rest van de Europese periferie heeft sowieso geen cent meer te makken. Waar zou die groei vandaan moeten komen dan? En uitgerekend op het moment dat de ECB van start gaat met het opkoopprogramma van 'verpakte leningen' (Asset Backed Securities). Volgens Bloomberg melden bronnen binnen de centrale bank dat de ECB vooral kortlopend Frans papier had opgekocht van Société Générale en BNP Paribas. Het valt niet uit te sluiten dat Merkel en Hollande dit gisteren met Draghi hebben besproken in aanloop naar de Eurotop later deze week. Echter, het besluit om die leningen op te kopen (om de vastgelopen kredietverlening door commerciële banken aan te zwengelen) is binnen het bestuur van de bank niet unaniem genomen. Zoals bekend is de Duitse Bundesbank president Weidmann fel tegen dit opkoopprogramma en hij wordt daarin bijgestaan door veel deskundigen.

De Zuid-Europese industrieën zijn simpelweg niet concurrerend genoeg

Onder meer door de internationaal alom gerespecteerde Hans-Werner Sinn van het prestigieuze onderzoeksinstituut Ifo te München. Sinn verklaarde vanochtend tegen de Duitse zakenkrant Handelsblatt: "Die Kapitalmärkte haben lange die These geglaubt, dass es sich um eine vorübergehende Krise handelt, die mit viel Geld zu beheben ist. Dieser Glaube verflüchtigt sich jetzt. Die Industrien in Südeuropa sind nicht mehr wettbewerbsfähig.“

Méér geld lost problemen niet op

Méér geld lost de onderliggende -structurele- oorzaak van de eurocrisis niet op, zegt Sinn; de Zuid-Europese industrie is simpelweg niet concurrerend genoeg en dat beginnen de markten eindelijk ook te snappen, na vijf jaar voortmodderen. Sinn verwijst in dat verband naar de gestegen renteverschillen op staatsobligaties van de kernlanden en de periferie, op de gedaalde beurskoersen en stelt dat de maatregelen van de ECB niet zullen helpen, omdat ze de diepere economische oorzaken niet wegnemen. Uiteraard denken sommige centrale bankiers daar anders over. Nog afgelopen vrijdag beweerde de Oostenrijkse centrale bankpresident Ewald Nowotny dat het instrumentarium van de ECB nog niet uitgeput was en dat de bank nog wel meer zou kunnen doen om de conjunctuur aan te wakkeren.

'ECB dreigt een 'bad bank' te worden met opkopen Asset Backed Securities

Hij sprak ook tegen dat de ECB een 'bad bank' dreigde te worden door de opkoop van de verpakte leningen, zoals Weidmann, Sinn en anderen eerder al hadden gesuggereerd. En ik heb de neiging om de visie van Weidmann c.s. over te nemen. Bovendien is het maar de vraag in hoeverre dit voorgenomen beleid binnen het mandaat van de centrale bank past. Sinn en ook de juridisch deskundige Markus C. Kerber vinden van niet. Zij stellen dat het ECB opkoopbeleid in wezen neerkomt op monetaire financiering van lidstaten, wat het in feite ook is. Dat vindt ook het Bundesverfassungsgericht in Karlsruhe, dat de kwestie van massaal opkopen van schuldpapier door de ECB (het OMT programma) heeft voorgelegd aan het Europese Hof van Justitie. Gelukkig heeft het Duitse gerechtshof wel het voorbehoud gemaakt dat het definitieve eindoordeel alleen door haarzelf gegeven zal worden.

Bankenunie betekent permanente transferunie

Maar niet alleen op het opkoopprogramma van de ECB komt kritiek. Ook op de invulling die momenteel aan de bankenunie wordt gegeven. Zelfs Ognian Hishow van het Duitse onderzoeksinstituut SWP (Stiftung Wissenschaft und Politik) vindt dat de bankenunie 'te vroeg' komt en een opmaat vormt voor een permanente transferunie. Dat mag met recht opmerkelijk genoemd worden, want de meeste Duitse onderzoeksinstituten zijn nogal pro-Europese integratie. Waarschijnlijk om zijn broodheren niet teveel voor de schenen te schoppen noemt Hishow de bankenunie nog 'te vroeg', maar wie goed tussen de regels doorleest weet genoeg. Hishow: "Schließlich würden die unkonventionellen Maßnahmen zur Rettung angeschlagener Banken eine Kapitallücke bei der EZB öffnen, für die am Ende die Steuerzahler aufkommen müssen, und zwar die Steuerzahler in den wirtschaftlich gesunden Mitgliedstaaten. Deutschland müsste mindestens 25 Prozent des Ausfalls tragen. Damit verwandelt sich die WWU (Wirtschafts- und Währungsunion, red.) zunehmend in eine Transferunion – eine Entwicklung, die von der Bankenunion beschleunigt wird." De bankenunie zal dus van de eurozone een permanente transferunie maken, waarschuwt hij.

Bankenunie maakt van de eurozone een permanente transferunie

Dat is hele andere koek dan de uitspraken van minister-president Rutte, om maar iemand te noemen, die de bankenunie juist een fraai voorbeeld vond van 'bescherming van de belastingbetaler'. Als nu een Nederlandse bank in de problemen komt, dan springen de Spaanse bij, aldus de premier. Jazeker, dat gelooft onmiddellijk iedereen natuurlijk... Hoe naïef kun je zijn? De Spaanse bankiers zorgen vooral erg goed voor zichzelf, zoals afgelopen week nog maar weer eens bleek. Het is verbazingwekkend en verontrustend tegelijkertijd om te moeten constateren dat er in de financiële wereld nog altijd (centrale) bankiers en economen rondlopen, die menen dat vergroting van de geldhoeveelheid als zodanig voor economische groei zorgt. Die groei zal toch echt moeten komen van producenten en kapitaalkrachtige consumenten. Maar het aantal kapitaalkrachtige consumenten in de eurozone neemt sterk af en dat geldt ook voor de industriële producenten. Zelfs in Duitsland. Het verhaal wordt eentonig, maar zolang er niets wordt gedaan aan de oorzaken van deze eurocrisis, zal er niets veranderen en dreigt een scenario van langdurige lage groei steeds waarschijnlijker te worden. De eurocrisis bezworen? Nog lange niet. U kunt mij hier volgen op twitter @trias_politica