Jack de Vries is een alerte man. Sinds zijn vertrek als staassecretaris van defensie werkt hij als lobbyist voor de JSF, een hoofdpijndossier van defensie en de Nederlandse politiek. De straaljager wordt steeds duurder, maar kan tegelijkertijd steeds minder. Toch moet en zal dat ding er komen. Een mooie uitdaging voor een man die van een stuntelige brildrager een premier wist te bakken. Het lobbywerk gaat hem goed af. Stoppen met de JSF is een prijzige zaak, duurder dan doorgaan, zo wil hij doen geloven. De meeste media zijn er inmiddels ook van overtuigd.

Follow the Money is dat niet. In het stuk 'Stoppen met de JSF is niet duurder dan doorgaan' staan cijfers uit een rapport over de kosten per vlieguur, die erg hoog uitvallen voor de JSF. Het rapport is afkomstig van Jane's Defence Weekly - een in defensiekringen zeer gewaardeerde bron.

De Vries las het artikel en reageerde onmiddellijk. 'Dat er over dit thema verschillende meningen zijn, is natuurlijk prima en begrijpelijk', aldus Jack - Factcheck - De Vries. 'Het is echter van belang om daarbij wel op basis van de juiste feiten de discussie te voeren'. Goed punt. Er is nogal wat onduidelijkheid over hoe duur de JSF nou gaat worden en de verschillende partijen goochelen graag met cijfers. De Vries die werkzaam is bij Hill en Knowlton, het bureau dat tegen betaling lobbiet voor de Nederlandse JSF-industrie NIFARP, vertelt Follow The Money per mail iets belangrijks. Het betreffende onderzoek van Jane's zou betaald zijn door Saab, producent van de goedkope concurent van de JSF. 'Derhalve kan dit niet als een objectieve bron worden aangemerkt'.

Navraag bij Saab leert ons dat de JSF-lobbyist gelijk heeft. Een staaltje 'branded journalism' van de kant van Jane's. De Zweedse vliegtuigbouwer staat zelfs op de voorpagina van het rapport, waar we in eerste instantie slechts delen van wisten te bemachtigen. Daarmee scoort De Vries punten.

De in het rapport gepresenteerde kosten per vlieguur leveren niettemin een zinvolle bijdrage aan de discussie over de kosten van de vervanger van de F-16. De in het rapport genoemde bedragen komen uit openbare bronnen, zoals de jaarcijfers van de Zweedse, Deense en Franse luchtmachten. En het kostenplaatje van 32.000 dollar per vlieguur van de JSF komen uit de zogenaamde SAR van de Amerikaanse regering, waar De Vries in zijn mail aan Follow the Money zelf ook naar verwijst. Dat lijken de juiste feiten te zijn, ook volgens De Vries.

De vraag is dan of de informatie uit het rapport over de Saab Gripen wel deugt. De Gripen komt met 4.700 dollar per vlieguur als goedkoopste uit de bus. Maar klopt dit lage bedrag wel? Zijn dit niet de kosten per vlieguur van de oudere Saab Gripen? Saab-lobbyist Vincent Nieuwelink van Meines en Partners zegt dat de 4.700 dollar per vlieguur uit het onderzoek is gebaseerd op de huidige kosten van de oudere C- en D-types die de Zweedse luchtmacht in gebruik heeft. Dus niet de potentiële vervanger van de F-16, de Saab Gripen Next Generation, de E- en F-types. Maar deze modernere versies zijn ondanks hun hogere brandstofgebruik tóch even duur in gebruik als de oudere versies. Nieuwelink vertelt dat hierover bindende afspraken zijn gemaakt tussen Saab en de Zweedse regering. Saab betaalt een boete als ze dit niet waar kunnen maken.

Er blijkt bij nader inzien meer op het rapport van Jane's aan te merken. Zo is er de reactie van de fabrikant van de Rafale. Het Franse Dassault geeft aan dat hun straaljager eigenlijk iets duurder is, dan wat er in het rapport vermeld staat. Jane's stelt de concurrent van Saab dus iets goedkoper voor dan deze daadwerkelijk is. Een beetje onbedoelde reclame voor de Rafale, betaald door Saab.

Er is meer. De prijs van de good old F-16 valt op het eerste gezicht niet op. Duurder dan de Saab, maar nog enkele malen goedkoper dan de JSF. Het bureau heeft de kosten per vlieguur gebaseerd op de kosten die Deense luchtmacht maakt met hun F-16. Die komen uit op slechts 7.700 dollar. De kosten van de F-16 zijn volgens de Amerikanen echter veel hoger. Gebaseerd op gegevens van Lockheed Martin, producent van zowel de JSF als de F-16, stelt het SAR dat de F-16 per uur ruim 24.899 dollar per uur kost om te vliegen.

Jack de Vries merkt in zijn mail nog iets op over de (maximale) kosten per vlieguur van de JSF: 'Over de kosten per vlieguur heeft Generaal Bogdan van het Joint Programme Office (JPO) een toezegging gedaan aan de vaste Kamercommissie, namelijk tien procent hoger dan de F-16'. Uit de door De Vries aangehaalde SAR blijkt echter dat de kosten per uur van de F-16 enorme de lucht in zijn gevlogen. Die belofte lijkt dus niet zo veel waard, tenzij we de F-16 kosten van het niet-objectieve rapport van Jane's hanteren. Tel daar tien procent bij op en de vliegkosten per uur van de JSF komen uit op 8.500 dollar. Dat is heel wat mooier dan de cijfers uit de door Jack de Vries zelf aangehaalde SAR, 32.000 dollar per vlieguur.

De rol van projectleider Bogdan wordt overigens door De Vries ietwat overschat. Bogdan heeft de Tweede Kamer geen formele toezegging gedaan. De generaal is programmadirecteur, niet de politieke baas van het programma, waardoor hij hoogstens een wens kan uitspreken. En gezien alle onzekerheden over bijvoorbeeld het aantal verkochte toestellen kan hij hoogstens de prijs schatten. Frank Kendall van het Amerikaanse ministerie van Defensie heeft de schatting van Bogdan niet voor niets genuanceerd. Hij spreekt van operationele uurkosten die hoger zullen liggen.

Conclusie: De Vries maakt een terechte opmerking over het rapport van Jane's. Dat hadden we moeten weten. Op basis van de kenbare feiten kan hij de essentie echter moeilijk ontkennen: de Saab is een goedkoper alternatief.