De Joint Strike Fighter (JSF) is als een black box. Het is onduidelijk wat de beoogde vervanger van onze F-16's gaat kosten. Voor- en tegenstanders goochelen met cijfers, maar wat gaat het de Nederlandse Staat nou echt kosten? En wat kan de moderne straaljager daadwerkelijk: How much bang for a buck do we get?
Het is ook de vraag wat Nederland opschiet met de zogenaamde F-35. Al aan het begin van het besluitvormingsproces werd de JSF een industrieproject. Orders voor Nederlandse bedrijven en bijbehorende banen zijn veel gehoorde argumenten. De militaire argumentatie sneeuwt onder, maar intussen rijdt de trein en deze lijkt niet meer te stoppen.
23 artikelen
8 februari 2019
·
17
MIN
17
MIN
De JSF: een ongeluk in slow motion
7 februari 2019
·
3
MIN
3
MIN
Nederland koopt JSF met gebreken, Defensie houdt kritiek achter
Minister Hennis, het JSF-dossier gaat niet de la in
Creatief boekhouden met het JSF-budget
JSF-industrie rekent zich rijk met omzet
Zeven pijnlijke JSF-rapporten die het Kabinet-Rutte laat liggen
Nieuwe rapporten: JSF-foutenfestival
Slechts vier JSF's voor missies
Vanity Fair fileert JSF
PvdA draait door in JSF-dossier
JSF-lobbyist Jack de Vries zaait twijfel
Opper-JSF-lobbyist trekt IHS Jane's onderzoek naar kosten per vlieguur in twijfel, maar kan niet om de feiten heen.
Jack de Vries is een alerte man. Sinds zijn vertrek als staassecretaris van defensie werkt hij als lobbyist voor de JSF, een hoofdpijndossier van defensie en de Nederlandse politiek. De straaljager wordt steeds duurder, maar kan tegelijkertijd steeds minder. Toch moet en zal dat ding er komen. Een mooie uitdaging voor een man die van een stuntelige brildrager een premier wist te bakken. Het lobbywerk gaat hem goed af. Stoppen met de JSF is een prijzige zaak, duurder dan doorgaan, zo wil hij doen geloven. De meeste media zijn er inmiddels ook van overtuigd.
Follow the Money is dat niet. In het stuk 'Stoppen met de JSF is niet duurder dan doorgaan' staan cijfers uit een rapport over de kosten per vlieguur, die erg hoog uitvallen voor de JSF. Het rapport is afkomstig van Jane's Defence Weekly - een in defensiekringen zeer gewaardeerde bron.
Betaald door Saab
De Vries las het artikel en reageerde onmiddellijk. 'Dat er over dit thema verschillende meningen zijn, is natuurlijk prima en begrijpelijk', aldus Jack - Factcheck - De Vries. 'Het is echter van belang om daarbij wel op basis van de juiste feiten de discussie te voeren'. Goed punt. Er is nogal wat onduidelijkheid over hoe duur de JSF nou gaat worden en de verschillende partijen goochelen graag met cijfers. De Vries die werkzaam is bij Hill en Knowlton, het bureau dat tegen betaling lobbiet voor de Nederlandse JSF-industrie NIFARP, vertelt Follow The Money per mail iets belangrijks. Het betreffende onderzoek van Jane's zou betaald zijn door Saab, producent van de goedkope concurent van de JSF. 'Derhalve kan dit niet als een objectieve bron worden aangemerkt'.
Navraag bij Saab leert ons dat de JSF-lobbyist gelijk heeft. Een staaltje 'branded journalism' van de kant van Jane's. De Zweedse vliegtuigbouwer staat zelfs op de voorpagina van het rapport, waar we in eerste instantie slechts delen van wisten te bemachtigen. Daarmee scoort De Vries punten.
De in het rapport gepresenteerde kosten per vlieguur leveren niettemin een zinvolle bijdrage aan de discussie over de kosten van de vervanger van de F-16. De in het rapport genoemde bedragen komen uit openbare bronnen, zoals de jaarcijfers van de Zweedse, Deense en Franse luchtmachten. En het kostenplaatje van 32.000 dollar per vlieguur van de JSF komen uit de zogenaamde SAR van de Amerikaanse regering, waar De Vries in zijn mail aan Follow the Money zelf ook naar verwijst. Dat lijken de juiste feiten te zijn, ook volgens De Vries.
Hier ging het over: de kosten per vlieguur.
Saab wint deze dogfight
De vraag is dan of de informatie uit het rapport over de Saab Gripen wel deugt. De Gripen komt met 4.700 dollar per vlieguur als goedkoopste uit de bus. Maar klopt dit lage bedrag wel? Zijn dit niet de kosten per vlieguur van de oudere Saab Gripen? Saab-lobbyist Vincent Nieuwelink van Meines en Partners zegt dat de 4.700 dollar per vlieguur uit het onderzoek is gebaseerd op de huidige kosten van de oudere C- en D-types die de Zweedse luchtmacht in gebruik heeft. Dus niet de potentiële vervanger van de F-16, de Saab Gripen Next Generation, de E- en F-types. Maar deze modernere versies zijn ondanks hun hogere brandstofgebruik tóch even duur in gebruik als de oudere versies. Nieuwelink vertelt dat hierover bindende afspraken zijn gemaakt tussen Saab en de Zweedse regering. Saab betaalt een boete als ze dit niet waar kunnen maken.
Er blijkt bij nader inzien meer op het rapport van Jane's aan te merken. Zo is er de reactie van de fabrikant van de Rafale. Het Franse Dassault geeft aan dat hun straaljager eigenlijk iets duurder is, dan wat er in het rapport vermeld staat. Jane's stelt de concurrent van Saab dus iets goedkoper voor dan deze daadwerkelijk is. Een beetje onbedoelde reclame voor de Rafale, betaald door Saab.
Twijfels over F-16
Er is meer. De prijs van de good old F-16 valt op het eerste gezicht niet op. Duurder dan de Saab, maar nog enkele malen goedkoper dan de JSF. Het bureau heeft de kosten per vlieguur gebaseerd op de kosten die Deense luchtmacht maakt met hun F-16. Die komen uit op slechts 7.700 dollar. De kosten van de F-16 zijn volgens de Amerikanen echter veel hoger. Gebaseerd op gegevens van Lockheed Martin, producent van zowel de JSF als de F-16, stelt het SAR dat de F-16 per uur ruim 24.899 dollar per uur kost om te vliegen.
Jack de Vries merkt in zijn mail nog iets op over de (maximale) kosten per vlieguur van de JSF: 'Over de kosten per vlieguur heeft Generaal Bogdan van het Joint Programme Office (JPO) een toezegging gedaan aan de vaste Kamercommissie, namelijk tien procent hoger dan de F-16'. Uit de door De Vries aangehaalde SAR blijkt echter dat de kosten per uur van de F-16 enorme de lucht in zijn gevlogen. Die belofte lijkt dus niet zo veel waard, tenzij we de F-16 kosten van het niet-objectieve rapport van Jane's hanteren. Tel daar tien procent bij op en de vliegkosten per uur van de JSF komen uit op 8.500 dollar. Dat is heel wat mooier dan de cijfers uit de door Jack de Vries zelf aangehaalde SAR, 32.000 dollar per vlieguur.
De rol van projectleider Bogdan wordt overigens door De Vries ietwat overschat. Bogdan heeft de Tweede Kamer geen formele toezegging gedaan. De generaal is programmadirecteur, niet de politieke baas van het programma, waardoor hij hoogstens een wens kan uitspreken. En gezien alle onzekerheden over bijvoorbeeld het aantal verkochte toestellen kan hij hoogstens de prijs schatten. Frank Kendall van het Amerikaanse ministerie van Defensie heeft de schatting van Bogdan niet voor niets genuanceerd. Hij spreekt van operationele uurkosten die hoger zullen liggen.
Conclusie: De Vries maakt een terechte opmerking over het rapport van Jane's. Dat hadden we moeten weten. Op basis van de kenbare feiten kan hij de essentie echter moeilijk ontkennen: de Saab is een goedkoper alternatief.
12 Bijdragen
eric
goldfinger
Denk je dan dat hij enig probleem zou hebben om de NL politiek en bevolking te bedriegen? De man heeft alle geloofwaardigheid lang geleden al verloren.
jopie1978
goldfingerGuest
HetIsSomsNietZoMoelijk
Ten eerste baseert Jane's consulting zich met haar onderzoek op de vlieguurkosten zoals die door overheden (of de producenten) zijn vrijgegeven. Wat men vergeet te vertellen is dat deze vlieguurkosten op verschillende manieren te berekenen zijn en daarom ook niet één op één te vergelijken zijn. Zo houdt de door Saab geliefde vlieguurprijs van $4,700 voor de Gripen C/D niet veel meer in dan brandstofverbruik per uur x kosten (pakweg 10,000lbs/uur x $0,44/lbs = $4,400), terwijl het kostenplaatje voor het daaropvolgende onderhoud -kosten onderdelen en personeel incluis- zo buiten beschouwing valt. De Zuid-Afrikaanse luchtmacht hanteert al jaar en dag een minimale vlieguurprijs van rond de $10,000. Dat is enigszins vreemd te noemen, gezien A) de minimale basis vlieguurkosten weinig tot niet variabel zijn, en B) de Zuid-Afrikaanse toestellen in vergelijking tot de Zweedse toestellen véél minder vlieguren op de teller hebben staan (en meer vlieguren = meer kosten).
Dit wordt vervolgens vergeleken met de vlieguurkosten van de F-35A zoals die in de SAR 2012 vernoemd worden als zijnde allesomvattende kosten gebaseerd op Amerikaanse vlieguren en operationele profielen. Wellicht dat Jane's daarom in haar conclusie ook aangeeft dat het over de gebruikte vliegkosten van de Eurofighter en Rafale niet geheel zeker is, en dat de vlieguurkosten van de F-35 nóg twijfelachtiger zijn.
Ten tweede dan de opmerking dat zelfs al zou de Saab Gripen C/D zo ongeveer zeven maal zo goedkoop zijn als de F-35A -wat helaas niet het geval is-, dan rest de vraag in hoeverre dit van belang is. Wil je een zo'n goedkoop mogelijk toestel, dan kom je nog altijd beter weg met een KAI FA-50. Wat het belangrijkste is is bovenal de toegevoegde waarde, en niet de kosten, van een vervangend toestel. De Gripen C/D/E is een prachtig toestel met een stel aantrekkelijke vernuftigheden, maar zal in een door SA-10 verdedigde omgeving een ander operationeel plan nodig hebb
Krijn Schramade
HetIsSomsNietZoMoelijkMeer vlieguren = meer totale kosten, maar voor de kosten per vlieguur is het juist andersom door de vaste kosten. Hoe meer vlieguren, hoe lager de kosten per uur.
Het klopt dus zeker dat de verschillende kosten niet klakkeloos een-op-een te vergelijken zijn. Zuid-Afrika is een ongelukkig gekozen voorbeeld. Hun Saabs staan in de hangar, omdat er geen geld is voor vliegen en onderhoud. Doordat ze amper vlieguren maken komen de vaste kosten voor rekening van het geringe aantal vlieguren. Ergo hoge kosten per vlieguur.
En wat voor Jane's geldt, geldt ook voor de door Jack de Vries aangehaalde kosten uit SAR: gevoed door producent (Lockheed Martin) en verwerkt door de Amerikaanse overheid.
HetIsSomsNietZoMoeilijk
Krijn SchramadeWaar ik op doel is dan ook het fenomeen van de stijgende vlieguurkosten naarmate een toestel meer uren maakt en daardoor slijtage oploopt. Een toestel dat intensief met uitwendige belading aan voortdurende G-krachten wordt onderworpen behoeft na verloop van tijd meer onderhoud dan een testkist die louter voor testdoeleinden gebruikt wordt. Dat een Zuid-Afrikaanse Gripen, waar slechts oppervlakkig mee gevlogen wordt, tweemaal zoveel basiskosten heeft als zijn Zweedse tegenhanger, die overigens ook niet bepaald veel of intensief vliegen, is dus merkwaardig. Gevolglijk rest de vraag hoe men precies aan die $4,700/uur komt (i.e. welk vliegprofiel, kosten brandstof, inflatie en belasting toegevoegd of niet etc.), en in hoeverre het de SAAF is te verwijten dat zij meer basiskosten hebben.
Daarbij slaat de vergelijking tussen Jane's en de SAR rapporten als een lul op een drumstel. Daar waar een consultant is gebonden aan de vlieguurkosten die hij krijgt toegediend/kan aanvragen -en de achterliggende rekenmethodes niet te zien krijgt- bezit het Pentagon niet alleen het kostenplaatje van Lockheed voor de 20 SDD t
Piet
HetIsSomsNietZoMoelijkHetIsSomsNietZoMoeilijk
PietRene Derlant
Tegenwoordig is het enige verschil tussen de onder- en bovenwereld een kogel.
They don’t call him ‘Lucky Jack’ for nothing…
Edward
En dan komen we op wat lobbyist daadwerkelijk inhoud.
Deze mensen houden zich bezig met het bespelen van besluitmakers die verre van objectief zijn, omdat de carriere bij de overheid ook een keer ophoudt. Wat je dan krijgt is geen rechtstreekse omkoperij, want dat mag uiteraard niet, maar vertraagde omkoperij. (ook wel old boys network genoemd)
Het is heel frappant om te zien dat vaak onbegrijpelijke besluiten genomen worden die niet in het belang zijn voor het doel of algemeen belang (zoals de JSF), waarvoor het product of dienst in de eerste plaats wordt aangeschaft of wordt afgenomen of juist niet. Voorbeelden te over. Je leest het wekelijks in het nieuws.
Na verloop van tijd zie je dan vreemde benoemingen van diezelfde besluitmakers op topfuncties bij dezelfde bedrijven (als ze heel brutaal zijn, zoals in het geval van Camiel) of bij soortgelijke bedrijven in dezelfde branche welke ook geprofiteerd hebben van het desbetreffende besluit.
Tenzij je koninklijk bent, want dan kan iemand je geen plezier doen met een goed betaalde functie op een later tijdstip. Dan moet er cash worden afgerekend en dat komt vaak uit. Daar weet Bernard alles van. (Saillant detail: Lockheed maakt de JSF?)
Natuurlijk zijn veel van dit soort zaken nooit te bewijzen, anders zou de lobbyist al lang niet meer bestaan. Dit is juist hun bestaansrecht. Het vertrek bij de overheid van Jack de Vries is waarschijnlijk het beste wat hem ooit overkomen
GKroon
Misschien bouwen ze niet de beste vliegtuigen, verkopen kunnen Amerikanen als de beste. Daarbij brengen ze vooraf het hele speelveld in kaart. Wie zijn de beslissers? Wie heeft er invloed? Wat zijn de wensen?
De militaire top wordt gepaaid met de nieuwste techniek: stealth. Onzichtbaar op het radar. Is dat nodig? Volgens bureau Clingendael is dat bij vijf van de zes soorten inzet niet nodig. Maar ja, de militairen zijn er gek op dus zij zijn voor de JSF.
De werkgevers krijgen ook een cadeau: high-tech werkgelegenheid. Zie ook de gekte rond innovatie en top-sectoren beleid. VNO-NCW wil scoren door 'Nederland op de kaart te zetten'. Unieke kans en meer van dit PR gebral. Werkgevers zitten ook in het Amerikaanse kamp.
De (militaire) vakbonden zijn ook voor. Want werkgelegenheid en high-tech: tja, unieke kans.
Door slim op behoeften van militairen, werkgevers en werknemers in te spelen zit de politiek nu in de klem. Eigen schuld, door niet vooraf keihard voorwaarde te stellen. Daarbij duurt het doorhakken van de knoop eindeloos, waardoor het nemen van de beslissingen al vele kabinetten doorsukkelt. Niet gunstig voor de onderhandelingspositie.
De Amerikanen spelen het spel heel slim. Nederland zit door alle toezeggingen (stealth voor de militairen, werkgelegenheid voor de branche) al met handen en voeten gebonden. Maar nog steeds is er geen prijs bekend! Laatst 'strategie' is nu het aantal vliegtuigen te verminderen. Maar ja, de prijs is niet bekend. De Amerikanen houden zo de regering alsnog in de tang.
Onbegrijpelijk dat achtereenvolgende regeringen zich zo in de tang laten nemen. Indien de offerte gewoon volgens de bestaand regels voor aanbesteding was behandeld was het nooit zover gekomen.