
De staatsschuld is geen last voor toekomstige generaties. Overheidsfinanciën zijn geen huishoudfinanciën.
Kleinkinderen zijn een hot topic in de huidige verkiezingen. De bloedende harten in Den Haag lopen over voor deze ongeboren generatie van ongelukkigen die de rest van hun leven met onze zonden moeten leven. ‘Door nu orde op zaken te stellen,’ schrijft Jan-Kees de Jager op zijn webblog. ‘Schuiven we de rekening niet door naar toekomstige generaties.’ Dat toekomstige generaties de dupe worden van huidige excessen lijkt vanzelfsprekend, maar dat is het niet.
Soms lijkt het erop alsof politici geloven dat we anno 2012 nog steeds een deel van onze productie terugsturen naar 1985, omdat Lubbers toen het ‘huishoudboekje’ niet op orde kreeg. Dit is uiteraard absurd, we kunnen geen spullen terugsturen naar het verleden. Wat politici dan precies bedoelen met ‘de rekening’ die toekomstige generaties betalen blijft in het vage. Welke rekening? Wat betalen we? En wie krijgen het?
Maakt de staatsschuld ons armer??
Veel politici zien de staatsschuld maar van één kant van de balans, namelijk de schuldkant. Een eenzijdige benadering, want wat voor de staat een schuld is, is voor anderen juist spaargeld. Staatsobligaties zijn veelal het bezit van onze financiële instellingen. Door het rendement op staatsobligaties kunnen verzekeraars uitkeren op onze verzekeringen, banken rente geven op ons spaargeld en pensioenfondsen ons pensioen betalen.
We geven toekomstige generaties dus niet alleen meer staatsschuld mee, maar ook meer spaargeld. Toekomstige generaties plukken de vruchten (de rente op staatsobligaties) en betalen de lasten (belasting) van de staatsschuld. De staatsschuld kan dan ook voor kleinkinderen als geheel geen last vormen.
Het kan wel zo zijn dat een deel van de kleinkinderen meer verdient aan de staatsschuld dan de rest van de kleinkinderen. Net als bij elke vorm van overheidsuitgaven verandert de distributie van inkomen door rentebetalingen aan obligatiehouders. Opmerkelijk is echter dat er geen politicus is die zegt dat de staatsschuld terug moet worden gedrongen omdat de inkomensdistributie over veertig jaar anders zo scheef wordt, terwijl dit eigenlijk de enige ‘kosten’ zijn voor de kleinkinderen. Bovendien treden distributieproblemen op bij elke vorm van schulden. Wat bijvoorbeeld te denken van de gevolgen op de inkomensverdeling van de astronomische hypotheekschuld?
Rekening betalen? ?
De rekening laten liggen voor de volgende generatie betekent dat toekomstige generaties meer belasting moeten betalen zo lijkt men te geloven. In de toekomst moeten kleinkinderen immers de rekening betalen voor onze spilzucht.
Aannemelijk, maar niet waar. Staatsschuld is niet zoals een hypotheek die over periode van 30 jaar wordt afgelost. Een staat rolt schulden constant door naar de toekomst. Wij schuiven de rekening door naar onze kleinkinderen, onze kleinkinderen schuiven deze ook weer door naar hun kleinkinderen enzovoorts. Dit mag voor een huishouden onverantwoord zijn, voor een overheid is het de normaalste zaak van de wereld. Sterker nog, het is ongebruikelijk dat de staatsschuld ooit afneemt.
Grafiek 1: Nominale staatsschuld van Nederland (Bron: CBS)?
Dat tekorten ooit moeten worden gevolgd door overschotten is huishoudfinanciën, niet overheidsfinanciën. In de VS (een beter voorbeeld dan Nederland omdat de handelsbalans evenwichtiger is) heeft de overheid in de afgelopen 230 jaar slechts 40 jaar een overschot gehad. Tekorten zijn dus niet zo uitzonderlijk, ze zijn al honderden jaren de regel.
De economie groeit in de regel ook mee met de staatsschuld, waardoor de belastinginkomsten ook mee groeien met de staatsschuld. Dit betekent wel dat er meer belasting wordt betaald, maar het betekent niet dat de belastingdruk toeneemt. Kleinkinderen hoeven dus niet per definitie een groter deel van hun inkomen af te dragen omdat de staatsschuld in eerdere jaren is gegroeid.
Stakende crediteuren?
Het enige reële gevaar is dat een te grote staatsschuld crediteuren afschrikt, omdat deze vrezen voor een staatsbankroet. Dit is niet specifiek een probleem voor de kleinkinderen, maar het is wel een probleem.
Dat crediteuren uit angst de koop van staatsobligaties staken zien we in de Eurozone alom gebeuren. De angst lijkt dus gegrond en is ook gegrond. Primair is de crediteurenstaking echter niet te wijten aan de hoogte van de staatsschuld -- in Japan en de Verenigde Staten is de schuld veel groter dan in menig probleemland in de Eurozone – maar aan het feit dat eurolanden lenen in een vreemde munt.
In Japan hoeft een belegger nooit te vrezen voor een staatsbankroet. Japan kan altijd aan al haar verplichtingen in yen voldoen, omdat ze zelf de enige is die yens kan maken. Een Japanse staatsobligatie is een belegging vrij van enig kredietrisico en zal daarom weinig afwijken van de basisrente. In Eurolanden, waar een staatsbankroet wel tot de mogelijkheden behoort, brengen beleggers wel een kredietrisicopremium boven op de basisrente in rekening.
Zoals in onderstaande grafiek is het verschil tussen de basisrente en de rente op tien jarige staatsobligaties naast de grootte van de staatsschuld gelegd. Zoals te zien loopt de rente in Eurolanden op, zo gauw de staatsschuld oploopt, in landen met hun eigen munt maakt het geen enkel verschil.
Grafiek 2: Staatsschuld en rentespreads in Eurolanden en landen met hun eigen munt (Bron: OESO en IMF) ?
Conclusie
Uiteindelijk kunnen onze kleinkinderen, net als wij vandaag de dag, consumeren wat ze in eigen land produceren plus wat de rest van de wereld naar Nederland wil sturen minus wat wij naar de rest van de wereld sturen. De staatsschuld hoeft op zichzelf op geen van deze drie enige invloed te hebben zolang beleidsmakers geen gekke dingen doen omdat ze zich problemen inbeelden.
Wel heeft de staatsschuld invloed op de distributie van inkomen, hoewel te bezien valt hoe groot die invloed is. Bovendien is het probleem mocht het zich voordoen makkelijk op te lossen door bijvoorbeeld meer belasting te heffen op obligatiehouders, of door de rente te verlagen (voor Nederland door de monetaire unie wat lastiger).
Als de Jager et al. de geschiedenis van de Nederlandse staatsschuld er op na zou slaan dan zou hij moeten concluderen dat kleinkinderen het in de afgelopen tweehonderd jaar erg zwaar hebben gehad. Gedurende bijna de hele 19e eeuw was de staatsschuld bijvoorbeeld meer dan 100 procent van het bbp. In slechts 31 van de afgelopen 198 jaar zou Nederland aan de Maastricht norm van 60 procent voldoen.
Grafiek 3: Staatsschuld als percentage van het bbp in Nederland (Bron: CPB h/t Dirk Bezemer) ?
Het wordt tijd dat iemand eens concreet maakt wat het grote kwaad, waarvoor we nu leraren ontslaan en lasten verzwaren, van de staatsschuld is. De perceptie van dit grote kwaad lijkt vooral te zijn gebaseerd op een ongelukkige vergelijking met huishoudfinanciën.
39 Bijdragen
porca
Twee woorden: Griekenland. Nog 2 woorden: Spanje.
IJsland leert ons hoe 't moet mbt volgende generaties, namelijk nú de pijn pakken. Dat niet doen houdt in dat je 't doorschuift naar de volgende generatie, en dat is pervers.
Een beetje schuld is leuk, smeert 't geheel, maar wat we nu zien is niet leuk en smeert helemaal niks.
Jesse Frederik
porcaporca
Jesse FrederikJos
porcaJoris
100 euro lenen en 110 euro terugbetalen is natuurlijk lastig.
Daarom kan de staatsschuld gewoonweg nooit afgelost worden.
Jesse Frederik
Jorisporca
Jesse FrederikDie centen zijn weg of gaan weg want niet produktief ingezet, wij nemen hún rotte schulden over, naast onze eigen onproduktieve "investeringen".
Het eindprodukt is dus een schuld zonder bezittingen. Dat kan alleen worden terugbetaald middels belastingen, immers een overheid produceert zelf niks. En die schuld geven we door, want als we 'm cancellen/tierceren/wegstrepen valt 't hele ponzifiat bouwwerk om.
Anders gesteld, als jouw redenering zou kloppen, waarom maken we dan niet méér schuld? Als 100M per dag goed is dan is 500M per dag fantastisch, toch?
Jesse Frederik
porcaporca
Jesse FrederikZie trouwens Zimbabwe, of Weimar. Daar lagen de schappen niet vol, waren de kantoren niet bezet en werd de arbeid niet gebruikt, en toch explodeerden daar de prijzen.
Het toverwoord is vertrouwen en voor centrale bankiers en overheden dient zich dat te uiten in prudent handelen. Eigenlijk net zoals jij en ik onze inkomsten en uitgaven regelen, wat ze d'r ook voor interessante formules voor verzinnen.
Zij denken in modellen en als de modellen niet werken ligt de fout niet bij 't model maar bij de consument/burger. Zie in dat kader ome Mario paar weken terug met z'n transmissie modellen en z'n modaliteiten.
Rob Nijskens
porcaDit kan er gebeuren als gevolg van staatsschuldcreatie zónder productieve investeringen; dit gebeurt er inderdaad nu. We kunnen nog zoveel financiële bezittingen hebben, maar als er geen reëele gevolgen zijn is het uiteindelijke resultaat alleen inflatie. Hier komen de volgende generaties dus mee te zitten.
Gast
de Eurozone alom gebeuren. De angst lijkt dus gegrond en is ook
gegrond. Primair is de crediteurenstaking echter niet te wijten aan de
hoogte van de staatsschuld -- in Japan en de Verenigde Staten is de
schuld veel groter als in menig probleemland in de Eurozone – maar aan
het feit dat eurolanden lenen in een vreemde munt."
groter als.... *zucht*
Goed artikel, maar zulke stijlfouten doen mij afknappen.
Jesse Frederik
GastReacher
GastBram
Ben het eens met porca dat een klein beetje schuld als smeermiddel wenselijk is, maar dat grote schulden en de gevolgen daarvan niet wenselijk zijn
Jesse Frederik
BramBelegger Twitter
Jesse FrederikJesse Frederik
Belegger TwitterHier is het ook in een balans gezet. Hoop dat het begrijpelijk is. http://www.luxetveritas.nl/images/0d93946c196f_DF9B/loanablefunds3.png
Sander
Jesse FrederikDat de samenleving er per saldo rijker op is geworden klopt in theorie. In de praktijk is het geld tegenover die claim natuurlijk al lang uitgegeven. Het kan alleen nog worden terugbetaald uit toekomstige economische groei. En die groei komt alleen als het geld productief is geïnvesteerd. Dat laatste doen doorgaans alleen bedrijven adequaat. Overheden geven het vaak frivool uit. Nu de collectieve schuldenlast enorm is, blijkt de economie niet meer autonoom te kunnen groeien. Dat betekent dat mensen het vertrouwen in de waarde van de claim beginnen te verliezen. En omdat de waarde van de claim louter berust op het vertrouwen dat mensen erin hebben, kan de waarde van vandaag op morgen verdampen. De claim is dan geen financieel bezit meer, maar een fata morgana. We zien in Ierland, Portugal, Griekenland en nu Spanje en Italië dat dit vrij snel kan gebeuren.
Sander
Rob
Jesse FrederikROKS
Dit gebeurt al een tijdje niet meer en naar verwachting zal de economie de komende tijd ook niet gaan groeien. De inkomsten dalen en de lasten stijgen. Je hebt groei nodig om de staatsschuld verantwoord op te kunnen laten lopen, als de groei uitblijft moet je pas op de plaats maken.
Jesse Frederik
ROKSBovendien: zie Japan, al tijden slechte groei en wat is het probleem daar precies met de staatsschuld? Hij is groot, ziet er eng uit. Maar wat is precies het probleem?
ROKS
Jesse FrederikJesse Frederik
ROKShttp://www.bankofengland.co.uk/publications/Documents/speeches/2010/speech434.pdf
Guest
Jesse Frederik- deze mannen hebben de crisis veroorzaakt
- ze hebben de crisis niet zien aankomen
- ze hebben geen idee hoe om de crisis op te lossen anders dan de middenstand uit te kleden.
arnold
-Japan kon grotendeels financieren bij z'n eigen bevolking. Probleem is dat deze bevolking steeds ouder wordt, waardoor de pensioenfondsen dicht bij het punt zijn dat ze moeten uitkeren, ergo: niet meer staatsschuld kunnen opnemen. Gevolg: Japan moet dan in het buitenland geld halen en kan de rente niet meer zelf bepalen.
-Relatie tussen groei economie en staatsschuld is tegenwoordig ver te zoeken.
-Leuk dat de schuld van de een het spaargeld is voor de ander, maar die ander had ook kunnen sparen (=geld uitlenen) aan bedrijven die er investeringen door zouden kunnen doen. Kortom een verschuiving van bronnen.
Advies: lees het werk van Reinhart & Rogoff eens over financiële repressie.
Jesse Frederik
arnoldEn het is niet alleen Japan, kijk even in die grafiek, het is in elk land met een eigen munt zo dat de rentespread niet oploopt. Hoe verklaar je dat?
En Reinhart en Rogoff verwarren oorzaak en gevolg. Is de staatsschuld relatief hoog omdat het slecht gaat met de economie, of is de economie slecht omdat de staatsschuld zo hoog is? Waarom zou je voor b) kiezen als voor a) een veel aannemelijker verhaal is.
Marcel
De polderliberalen, verenigd in het Kunduzverbond, maken van dit sentiment handig gebruik om hun corporatistische agenda door te drukken. Intussen lacht de rest van Europa zich in het vuistje. Bijna overal wordt steeds meer (al dan niet via de achterdeur) aan de lastenverlichting gedaan, maar die gekke Hollanders gaan maar door met hun zelfkastijding, met ds. Pechthold voorop.
Peter
Deze klopt niet. Die druk neemt wel degelijk toe en zal de komende jaren alleen maar toenemen. Niet alleen de kleinkinderen betalen mee... dat begint nu al.
gast
- door de vergrijzing van onze bevolking komen er steeds minder werkende mensen en dus zal de belastingdruk op werkenden (lees: jongeren) in de toekomst toenemen bij gelijkblijvende of toenemende uitgaven
- doordat er minder werkende mensen zijn zal de binnenlandse consumptie (en helaas ook de Europese consumptie) afnemen en zal de economie dus niet langer meegroeien met de schuld. Iets dat al langer het geval is.
Oftewel, rentebetalingen voornamelijk aan het buitenland, hogere belastingdruk en minder economische groei waardoor belastinginkomsten niet stijgen. Volgens mij is dat wel degelijk de rekening doorschuiven.
Je weet wel
Het blijvend laten toenemen van schulden, ofwel beloften naar de toekomst toe, doet op zich echt niets ons rijker te maken. Er komen geen extra welvaart verhogende middelen mee in omloop. Nominaal gaan tijdelijk, in geval van later aflossen, wat getallen omhoog, waarmee er in essentie boekhoudkundig geld bij is gedrukt ten koste van de toekomst waarin aan de verplichting voldaan zal moeten worden.
Maar die getallen zijn tegen elkaar weg te strepen en er is geen enkele productie beschikbaar voor consumptie mee bijgekomen. Sterker nog, het geld dat overheden op deze manier aan de markt onttrekken in het heden is daarna niet meer beschikbaar voor ondernemers voor ontwikkeling van werkelijke welvaart!
Een deel van dit probleem wordt opgevangen door het fractionele reserve banking systeem, zeker omdat overheidspapier als 100% risicoloos eigen vermogen in de boekhouding mag staan. Maar dat is dus nog meer hefboomwerking in een systeem dat daardoor al zo instabiel is geworden!
Opmerking: dit 100% risicovrij in de boeken houden van schulden is logisch gezien fraude en als wij zo zouden boekhouden met onze zaken, dan gaan we de zeker bak in en is er een groot schandaal! De overheid wil het echter graag zo omdat het haar als lener goed uitkomt en zo heel lang en gemakkelijk aan geld kan komen voor politieke of militaire doeleinden.
Met je stuk trap je in de klassieke gedachten vallen, zichtbaar bij veel mainstream economen. Je had net zo goed een willekeurig piramide spel kunnen beschrijven en met historische cijfers kunnen beweren dat we er in de toekomst beter mee zullen worden. In essentie met onze huidige demografie van de werkende bevolking en de hefboom in ons financiële systeem zitten we ook al ver in een piramidespel wat (overheids-) financiën betreft. Totdat het onhoudbaar wordt, ziet alles er prima uit en lijkt iedere lo
Pietje Puk
Het is het zelfde als met een erfenis die je in dit geval moet accepteren maar onder de streep negatief is!
Frank Knopers
http://www.marketupdate.nl/nieuws/kredietcrisis/dagelijkse-kost-22-augustus-2012/
Iwan van Staveren
Zodat we werkelijk weten hoeveel kg goud elk kind per jaar aan schuld had toen deze op de wereld kwam.
Als de schuld oploopt van een land maar het land drukt papier bij, steel je het eigenlijk van de mensen die geld hadden gespaard en beloon je mensen die meer uitgaven in hun huishoudboekje dan dat ze hebben.
Jan
Sander
Dat de samenleving er per saldo rijker op is geworden klopt in theorie. In de praktijk is het geld tegenover die claim natuurlijk al lang uitgegeven. Het kan alleen nog worden terugbetaald uit toekomstige economische groei. En die groei komt alleen als het geld productief is geïnvesteerd. Dat laatste doen doorgaans alleen bedrijven adequaat. Overheden geven het vaak frivool uit. Nu de collectieve schuldenlast enorm is, blijkt de economie niet meer autonoom te kunnen groeien. Dat betekent dat mensen het vertrouwen in de waarde van de claim beginnen te verliezen. En omdat de waarde van de claim louter berust op het vertrouwen dat mensen erin hebben, kan de waarde van vandaag op morgen verdampen. De claim is dan geen financieel bezit meer, maar een fata morgana. We zien in Ierland, Portugal, Griekenland en nu Spanje en Italië dat dit vrij snel kan gebeuren.
Sander
Guest
Geen gezeik, iedereen rijk.
...This time is different
ander punt is dat stelling mbt tot Japan en de VS - dat men daar altijd aan de verplichtingen kan voldoen - volledig voorbij aan het aspect inflatie. Zie men name ook het boek "This Time is Different". Hoge inflatie (als gevolg van aflossing van schulden met bijgedrukt geld) is nl eigenlijk ook een vorm van (gedeeltelijke) default aangezien men de facto iets van mindere waarde terug krijgt...
NicholB
Arie