Stel je het volgende experiment voor om virusverspreiding tijdens een pandemie te bestuderen. Je selecteert twee groepen van zo’n 400 mannen. Die vul je aan met een minstens zo grote groep plichtsgetrouwe dienstverleners. De kerntaken van Groep 1 zijn geestelijk en individueel, die van Groep 2 lichamelijk en collectief. De heren van Groep 1 zijn de middelbare leeftijd voorbij en gemiddeld dubbel zo oud als de leden van Groep 2. Waar de eerste groep soberheid met een vleugje ascetisme als een deugd ziet, is de tweede groep gewend aan een leven waarin stad en land wordt afgereisd, en als het werk erop zit restaurants en nachtleven een welkome uitlaatklep vormen.

Beide groepen leven maanden afgezonderd van de buitenwereld. De onderzoeker vertelt je dat er één groep geweest is waar zich geen enkele besmetting heeft voorgedaan. Je bent niet verbaasd en houdt onwillekeurig je hart vast voor al dat opgekropte testosteron van Groep 2. En dan ben je toch verbaasd: het is die tweede groep.

Zo’n experiment is nooit uitgevoerd. Toch zijn er twee levensechte situaties die behoorlijk die richting opgaan. Groep 1 is dan het Vaticaan met zijn ruim 800 inwoners, van wie de helft mannelijke geestelijken. Scheutig met informatie is Vaticaanstad niet – de laatste keer dat men het aantal uitgevoerde coronatests heeft gerapporteerd dateert van maart. Wel weten we dat er in de week van 12 oktober 14 besmettingen gemeld zijn, en dat het totaal sinds het begin van de pandemie op 27 zou staan. 

Model voor Groep 2 staat de NBA, de manier waarop de Amerikaanse profbasketbalcompetitie na vier maanden onderbreking in de zomer een ingekort seizoen heeft afgemaakt. Dat gebeurde in Disneyland Orlando, Florida. Drie sporthallen en zeven trainingslocaties vormden samen met de drie hotels alias resorts waarover de 22 deelnemende teams verdeeld waren de NBA Bubble. Die bubbel werd gemiddeld bewoond door zo’n 1500 man, onder wie ruim 350 spelers. Met tijdelijke toeleveranciers en dienstverleners zwol dat aantal op hoogtijdagen aan tot 6500. 

In de Orlando Bubble wordt ruim 3 maanden geleefd, getraind en gespeeld. Op 11 oktober worden uiteindelijk de Los Angeles Lakers van NBA-boegbeeld Lebron James tot kampioen gekroond. Maar de grootste triomf komt op naam van de NBA zelf: niemand is in de bubbel besmet geraakt.

Een enorme uitdaging

Toch stond dat succes allerminst in de sterren geschreven. Allereerst voelde je intuïtief aan dat basketbal, een sport met intensief lichamelijk contact, een hoog besmettingsrisico betekende. Eind april worden de resultaten gepubliceerd van een studie die de Politecnico di Torino en het Italiaanse Olympische Comité hebben uitgevoerd in opdracht van het Italiaanse Ministerie van Sport. Het lijvige boekwerk heeft de risico’s in kaart gebracht van 387 sportdisciplines. Ook bevat het aanbevelingen onder welke voorwaarden de sportcompetities weer kunnen beginnen. Voor basketbal zijn de conclusies niet mals. Het risico wordt uiterst hoog ingeschat: 7 op een schaal van 8. Dat is even hoog als voetbal en rugby. Sport bedrijven met zulke risico’s heeft meer weg van een wandeling door een bos dat in lichterlaaie staat, luidt het oordeel.

Dat die risico’s reëel waren, behoefde binnen de NBA-gelederen geen betoog: het coronavirus had er op dat moment net zo huisgehouden als in de VS zelf. Niemand was bovendien de tragiek van Karl-Anthony Towns ontgaan. De center van de Minnesota Timberwolves had in april zijn moeder aan het virus verloren. Hij zou daarna nog zes naasten verliezen. Maar ook de spelers zelf bleven niet buiten schot.

Het begon op 9 maart. Utah Jazz-speler Rudy Gobert maakt na afloop van een onderhoud met journalisten aanstalten de persruimte te verlaten. De gesprekken hadden in het teken gestaan van nieuwe coronamaatregelen. Gobert denkt daar zo het zijne van en laat dat blijken door bij zijn vertrek eerst nog even opzichtig zijn handen af te vegen aan alle microfoons en recorders.

Het is een flauwe grap die de geboren Fransman duur komt te staan, in alle opzichten. Twee dagen later, op 11 maart, is hij de eerste NBA-speler die positief test op het virus. Diezelfde avond nog besluit de NBA het seizoen stil te leggen. Twee wedstrijden die op het punt staan te beginnen worden abrupt afgelast.

Sport bedrijven met zulke risico’s heeft meer weg van een wandeling door een bos dat in lichterlaaie staat

De volgende dag vaardigt de NBA verdere instructies uit die het reizen van spelers en hun clubs grotendeels aan banden legt. Aan acht clubs met mogelijke blootstelling aan het virus wordt gevraagd 14 dagen in isolatie te gaan. Groepstrainingen zijn voorlopig verleden tijd; physical distancing is het motto. Clubs worden aangemoedigd hun spelers en staf zoveel mogelijk te testen op het virus.

De pandemie staat op dat moment in grote delen van de VS nog in de startblokken. Oklahoma, waar de Utah Jazz zich dan bevinden, kent officieel pas 3 gevallen, op een bevolking van 4 miljoen. Er zijn 43 tests uitgevoerd; de dagcapaciteit bedraagt 100. Het testen van de 58-koppige Jazz-delegatie levert 2 positieve gevallen op, maar soupeert zo ook meer dan de helft van de testcapaciteit op. Het komt de league op stevige kritiek te staan die ze zich zal aantrekken. 

In de weken die volgen zint de NBA op een nieuwe, veilige manier om het seizoen te herstarten. Het idee van een bubbel wordt geopperd. Kandidaat-locaties daarvoor zijn Houston, Las Vegas en zelfs de Bahama’s. Het concept overtuigt het NBA-management maar matig. NBA-baas Adam Silver ziet weinig in een afgezonderde bunker. Hem staat meer het idee van een campus voor ogen.

Pas als Bob Iger, de topman van The Disney Company, contact zoekt, komt daar verandering in. Disney World Florida is dan al een paar maanden gesloten voor het publiek vanwege de pandemie. De combinatie van recreationele faciliteiten en infrastructuur nemen de grootste bezwaren van Silver c.s. tegen het bubbel-concept weg. Bovendien heeft Florida begin mei een lage corona-incidentie. Orlando lijkt, met de hete, vochtige zomer voor de boeg, een veilige keuze. Medio mei wordt de knoop definitief doorgehakt. De optie wordt verder uitgewerkt. Op 5 juni keuren de clubs en de spelers de contouren van het plan goed.

Met man en macht wordt nu gewerkt aan het gereedmaken van de bubbel. Kelly Flatow, verantwoordelijk voor evenementen binnen de NBA, is belast met de taak om samen met haar kernteam van een man of twintig een basketbaldorp uit de grond te stampen. In normale tijden zou dit al een stevig project zijn. De sportzalen zijn niet ingericht op professioneel basketbal. Een balzaal moet worden omgetoverd in een trainingsruimte.

De pandemie plaatst het project nog in een heel ander perspectief. De resorts en sportfaciliteiten, weliswaar elk met zorgvuldig afgebakende grenzen, liggen verspreid over Disney World, met zijn 100 vierkante kilometer een gebied zo groot als de stad Den Haag. Dat de bubbel eigenlijk geen bubbel is omdat ze poreus is en ademt door de veelvuldige contacten met de buitenwereld, maakt het werk er niet eenvoudiger op. Op het project past een tot op de draad versleten cliché dat nooit meer gepast was dan hier: een enorme uitdaging.

Protocol

Hoe enorm die uitdaging is, blijkt op 16 juni als de NBA het operationele draaiboek met alle veiligheids- en gezondheidsmaatregelen uit de doeken doet. Het protocol telt 108 pagina’s en legt tot in de fijnste details de regels binnen de campus vast.

Bij aankomst moeten spelers en staf eerst 48 uur in zelf-isolatie. Ze worden pas toegelaten tot de bubbel als ze tweemaal negatief getest zijn. In de bubbel gelden de gebruikelijke hygiënemaatregelen. Spelers en coaches moeten een mondkapje dragen en een afstand van six feet (ruim één meter tachtig) betrachten, behalve tijdens de wedstrijden zelf. Die wedstrijden worden zonder publiek afgewerkt, althans zonder publiek van buitenaf, dat net als alle bezoek van buitenaf niet is toegestaan.

Het protocol gaat evenwel nog veel verder. Spelers moeten op de eigen kamer douchen. Niemand mag bezoek ontvangen op zijn kamer. In recreatieruimten kan gepingpongd en gekaart worden. Maar ook hier gelden de regels voor physical distancing. Dus is bij tafeltennis dubbelspel uit den boze. Na elk kaartspel wordt een nieuw pak kaarten neergelegd.

Het protocol beschrijft eveneens de veiligste manier om een basketbal af te vegen en schoon te poetsen. Scheidsrechtersfluitjes worden met een zakje uitgerust om speeksel op te vangen. En er is een anonieme kliklijn: via The Snitch Line kunnen overtredingen van het protocol gemeld worden.

Het meest opvallend is hoe de bubbel ingericht is op gezondheidszorg, in al zijn gedaanten. Spelers en staf worden dagelijks getest met de PCR-methode. Meten van zuurstofgehalte, lichaamstemperatuur en het afchecken van een symptomenlijst vormen eveneens onderdeel van de dagelijkse routine.

De bubbelbewoners dragen verplicht een MagicBand, onder bezoekers van Disney World bekend als betaalmiddel. Nu wordt diezelfde polsband met Mickey Mouse-afbeelding gebruikt om medische gegevens weg te schrijven en gezondheidsalerts af te geven. Videotechnologie maakt effectief contactonderzoek mogelijk, indien nodig.

Scheidsrechtersfluitjes worden met een zakje uitgerust om speeksel op te vangen

Disneypersoneel dat de bubbel betreedt, ontkomt evenmin aan temperatuurmetingen en gezondheidschecks. Zo wijst de buschauffeur van de shuttle trots naar het bord dat zegt dat hij elke dag getest wordt.

Om diagnoses bij blessures te kunnen stellen heeft de bubbel zijn eigen röntgen- en zelfs MRI-apparatuur. Riskant ziekenhuisbezoek buiten de bubbel wordt zo onnodig. Het geestelijke welzijn wordt evenmin vergeten. Elk team is op het hart gedrukt een psycholoog mee te nemen. Er zijn faciliteiten voor religieuze diensten, yoga en meditatie.

Als het dan toch misgaat en er positieve gevallen gevonden worden, ligt de procedure vast: isolatie totdat iemand symptoomvrij is, twee achtereenvolgende negatieve tests kunnen overleggen en twee weken daarna een verplicht cardiologisch onderzoek. De NBA-artsen zijn maar al te goed op de hoogte van alarmerende publicaties over de hartschade die het virus aanricht bij jonge, tot dan gezonde mensen.

Mocht een speler zich ondanks al deze voorzorgsmaatregelen toch niet senang voelen, dan krijgt hij tot 24 juni de tijd zich af te melden, zonder opgaaf van redenen. Uiteindelijk zullen 10 spelers zich terugtrekken.

‘It’s a whole new game’

Aan alles lijkt gedacht. Toch wordt NBA-baas Adam Silver in die tweede helft van juni bevangen door twijfel. De omgeving van de bubbel baart zorgen. Het aantal besmettingen in Florida begint angstig snel op te lopen, om binnen een maand te pieken rond een gemiddelde van bijna 12.000 nieuwe besmettingen per dag. De staat is een van de ergste hotspots in de VS geworden. In absolute aantallen infecties wordt Florida alleen nog net voorafgegaan door Californië, dat bijna tweemaal zoveel inwoners heeft.

De coronatests die de spelers en begeleiders tussen 23 en 29 juni verplicht moeten ondergaan, maken hem niet optimistischer. Van de 351 spelers testen er 25 positief, van de begeleidende staf 10 op de 884. Eens te meer beseft Silver dat de NBA geen normaal bedrijf is waar regels van maskers, hygiëne en afstand bewaren volstaan. Tijdens wedstrijden zullen spelers onafgebroken in elkaars gezicht hijgen. Wat als zich een besmetting voordoet? Hoe snel zal die zich verspreiden? Vragen zonder antwoord, en de NBA hanteert dan ook geen criterium dat vastlegt wanneer de competitie gestaakt moet worden.

Maar de bubbel zal niet knappen. Vanaf 7 juli, de dag waarop de eerste delegaties in Orlando aankomen tot het moment, bijna 100 dagen later, waarop de laatste teams vertrekken, zullen er 172 wedstrijden afgewerkt worden. Er zal zich geen enkele besmetting voordoen.

Met de campagne ‘It’s a whole new game’ probeert de NBA kijkers weer terug te winnen. De slogan is zeldzaam treffend. Niet zozeer voor de toeschouwers, die makkelijk kunnen geloven dat alles als vanouds is, maar bovenal voor de spelers, coaches en officials. Die zijn zich terdege bewust dat ze als het ware op een eiland bivakkeren, dat het begrip ‘thuiswedstrijd’ weliswaar gehandhaafd is maar elke betekenis verloren heeft.

De NBA hanteert geen criterium dat vastlegt wanneer de competitie gestaakt moet worden

Natuurlijk, recreatie is er genoeg. Er wordt gegolfd, gevist, gekaart. Pickleball, een kruising van pingpong en tennis, blijkt bijzonder populair. Maar bubbel-dagen zijn lang en verveling ligt op de loer. Jimmy Butler, met zijn Miami Heat verliezend finalist, zet zijn eigen koffiezaak op. Big Face Coffee brengt prijzen in rekening die op het San Marcoplein in Venetië niet zouden misstaan, maar Butler blijft schouderophalend herhalen dat hij nu eenmaal op een erg lange zakenreis is. Scheidsrechter Zach Zorba lost een oude belofte in en neemt eindelijk Italiaanse les om de taal van zijn vader onder de knie te krijgen. Bijna schuldbewust vertelt één van mijn bronnen me hoe veilig en ontspannen hij zich hier voelde, ver weg van zijn huis in virushaard New York.

Een enkeling worstelt met de monotonie. Paul George van de Los Angeles Clippers was tevoren één van de gedoodverfde sterren van het evenement. Lang laat hij het afweten, op onverklaarbare wijze. Later komt hij er openhartig voor uit hoe angst en depressie grip kregen op zijn spel, en hoe hij door hulp te zoeken er weer bovenop kwam.

In drie maanden worden slechts vier overtredingen tegen het protocol gesignaleerd. Houston Rocket Danuel House Jr. is de enige speler die wordt weggestuurd. In een andere context zou zijn vergrijp ludiek zijn geweest. Hij heeft de dame die zijn temperatuur moest opnemen enkele uren op zijn kamer gehad.

Al met al bewijst het campus-concept zich. Slechts op één moment komt het voortbestaan van de bubbel in gevaar, en dat had niets met dat virus te maken (zie kader).

Bruggenbouwer

Begin mei krijgt Robby Sikka een preprint onder ogen over een nieuwe PCR-methode om SARS-CoV-2 aan te tonen. De experimenten gebruiken speeksel en vermijden zo de pijnlijke uitstrijkjes uit neus of keel. Als Sikka leest dat de methode bovendien sneller is, gevoeliger, en dat zonder aan nauwkeurigheid in te boeten, is zijn interesse gewekt. Het probleem is: het stuk beschrijft tests met speeksel, maar er is nog geen standaard speekseltest. Hij benadert Nathan Grubaugh en Anne Wyllie, de verantwoordelijke onderzoekers van Yale School of Public Health, met een voorstel voor samenwerking.

Sikka is geschoold als anesthesist. Hij zou niet de enige arts of persoon zijn die na lezing van het artikel in de pen klimt. Maar zijn insteek is anders. Hij is Vice President of Basketball Performance & Technology van de Minnesota Timberwolves, één van de dertig profteams. Tevens is hij lid van het NBA Sports Science Committee.

In wat SalivaDirect gedoopt zal worden, ziet Sikka een mogelijkheid om een snel en goedkoop testalternatief breed uit te rollen in de samenleving. Die samenleving snakt intussen naar testcapaciteit, tests die toegankelijk zijn voor iedereen.

De onwaarschijnlijke samenwerking tussen een elite-universiteit, één van The Ancient Eight, en een profsportcompetitie van en voor het volk komt er. En die zal werken.

Als ik Robby Sikka spreek, wil hij eerst een mogelijk misverstand uit de weg ruimen. ‘Alle eer van het werk komt de onderzoekers van Yale toe, en David Weiss [Vice President NBA, RvdK] met zijn team voor het uitwerken en structureren van de samenwerking.’ Zijn rol? ‘Connecting the dots. Ik ben een bruggenbouwer, iemand die altijd gedreven bezig is met de dingen die er echt toe doen.’ Hij zorgde voor de tip-off, zogezegd, voor beweging in het project.

Die beweging komt er, en hoe. In ijltempo moet er gesleuteld worden aan de testmethode. De tijd dringt. Niet alleen vanwege het nijpende testtekort in de voortwoekerende pandemie, maar vooral omdat zich een uitgelezen kans voordoet om SalivaDirect op grote schaal te valideren met symptoomvrije personen. In de laatste week van juni moeten alle NBA-spelers, coaches en staf immers getest worden voordat ze toegang krijgen tot de bubbel. Dat gebeurt met de gebruikelijke PCR-tests op neusswabs. Een groot deel van hen heeft zich echter bereid verklaard om op dezelfde tijdstippen ook spuug af te staan. Daarmee ligt er een harde deadline: 23 juni.

In SalivaDirect ziet Sikka een mogelijkheid om een snel en goedkoop testalternatief breed uit te rollen in de samenleving

De Nederlandse postdoc Chantal Vogels leidt in deze fase het onderzoek binnen de Yale-laboratoria. Ze verfijnt én versnelt de methode. De deadline wordt gehaald. Vanaf 23 juni worden zo 3779 speekselmonsters getest. Omdat de NBA-teams te weinig positieve gevallen tellen, doen op vrijwillige basis ook buschauffeurs, horecapersoneel en andere dienstverleners uit de Disney-bubbel mee. SalivaDirect blijkt nauwkeurig – in 94% van de gevallen komt het resultaat overeen met de referentietest.

Intussen zit Robby Sikka niet stil. Een kant-en-klare testmethode is één ding. Hij weet dat er ook een breed draagvlak nodig is om met SalivaDirect snel overal aan de slag te kunnen. Hij richt de COVID Sports & Society Working Group op, met kopstukken uit de wereld van onderzoek en sport, maar ook bedrijfsleven, politiek en cultuur. De groep fungeert als klankbord voor de ontwikkelaars én als netwerk. Andy Slavitt, in de Obama-regering bestuurder van de Centers for Medicare & Medicaid Services, zit samen met Sikka de groep voor. Hij heeft de juiste ingangen in het Witte Huis en bij de Food and Drug Administration (FDA) om de nodige bureaucratische blokkades op te heffen. Op 15 augustus krijgt SalivaDirect een ‘emergency use authorization’ van de FDA. De test mag voortaan in de hele VS voor diagnoses gebruikt worden.

Half december, dus 4 maanden later en nauwelijks meer dan een half jaar na de eerste aftastende contacten tussen Sikka, Grubaugh en Wyllie, worden er dagelijks meer dan 50.000 tests uitgevoerd. Circa 50 laboratoria in de VS zijn gecertificeerd. De kosten voor één test bedragen 4 tot 5 dollar en zijn teruggebracht tot een fractie van die van andere virustests. Laboratoria brengen hooguit 20 dollar in rekening, sommige zelfs 10 dollar of nog minder. Yale en de NBA hebben van meet af aan besloten af te zien van royalties en verdienen er geen cent aan.

SalivaDirect is nooit gebruikt in de bubbel. Niet de NBA zelf, maar de samenleving was immers vragende partij voor goedkope tests. Andy Slavitt ziet dat zo: ‘De NBA sprong in een vacuüm. Ze ontplooide initiatieven en gaf sturing waar de overheid niet thuis gaf.’

Dalende omzet 

Wat drijft de NBA? De NBA is geen charitatieve instelling. Ze is evenmin een beursgenoteerd bedrijf en heeft maar een beperkte plicht cijfers openbaar te maken. Toch komen er mondjesmaat cijfers beschikbaar die helpen een beeld te vormen van het financiële reilen en zeilen.

In 2018-19, het laatste normale seizoen, bedragen de inkomsten 8,8 miljard dollar. De NBA is daarmee half zo groot als de National Football League, de sportcompetitie die wereldwijd de meeste inkomsten genereert. De NBA groeit gestaag: in 15 jaar tijd is de omzet verdrievoudigd, alleen al de laatste 5 jaar verdubbeld.

Televisierechten en internationalisering verklaren een groot deel van die groei. ESPN en TNT hebben zich tot het seizoen 2025-26 vastgelegd voor samen 2,6 miljard dollar per jaar. Tel daarbij wat de rechten van ABC, het Chinese Tencent (nog voor het Daryl Morey-incident sloot het met de NBA een vijfjarige overeenkomst af voor 1,5 miljard dollar totaal; zie ook het kader ‘Shut up and dribble’) en andere internationale televisiedeals opleveren, en je komt op een totaalbedrag aan media-inkomsten van zo’n 3,5 miljard dollar per jaar. Merchandising en sponsoring zijn verder elk goed voor ruim 1 miljard dollar. Het leeuwedeel van de resterende omzet komt binnen via traditionele kaartverkoop en de kassa’s tijdens wedstrijden.

Voor het seizoen 2019-20 was een groei van 15% geraamd. Dat pakte anders uit. Eind oktober circuleerden de eerste berichten over de omzet: die zou zijn gedaald tot 8,3 miljard dollar. Merchandising en sponsoring zouden 400 miljoen dollar zijn achtergebleven. Chris Hartweg, met zijn Team Marketing Reporter gespecialiseerd in analyses van de inkomsten van profsport, heeft gedetailleerd becijferd hoeveel de verzamelde NBA-teams zijn misgelopen als gevolg van de geannuleerde thuiswedstrijden. Het gaat om bijna 700 miljoen dollar, gemiddeld 2,7 miljoen dollar per wedstrijd die geen doorgang kon vinden.

De NBA is geen charitatieve instelling

En dan is er nog China. In 2018-19 zou het land goed geweest zijn voor 500 miljoen dollar aan inkomsten. Andere schattingen vallen nog hoger uit: 800 tot 900 miljoen dollar. Vast staat dat China, waar basketbal razend populair is, gebrandmerkt was als groeimarkt nummer één, totdat de tweet van Daryl Morey roet in het eten gooide.

De sancties die China na dat incident trof, zouden de league 200 miljoen dollar gekost hebben. Chris Fenton, als voormalig topman van DMG Entertainment onder meer jarenlang belast geweest met het geaccepteerd krijgen van Hollywood-films in China, ziet het bedrag als een forse onderschatting. Hij verwacht dat de werkelijke schade meer dan het dubbele beloopt, en hij staat niet alleen. 

Zelfs met die te rooskleurige voorstelling van zaken wordt er gesproken over een jaarverlies van 300 miljoen dollar. Anderzijds: wie daar die 1,3 miljard dollar aan misgelopen inkomsten bij optelt, krijgt een indruk van de oorlogskas die de NBA de jaren daarvoor heeft opgebouwd. Dat wordt bevestigd door kredietbeoordelaar Fitch. Midden november krijgen de NBA-kredietfaciliteiten de status A- toegekend, net binnen de hoogste categorie dus (hoge kredietwaardigheid), met een stabiel toekomstperspectief.

Natuurlijk: de NBA kan tegen een stootje, daaraan twijfelt niemand. Maar de grootste onzekerheid staat nog voor de deur: wat als het hele volgende seizoen zonder publiek moet worden afgewerkt? De inkomsten zouden volgens schattingen 40% verder teruglopen. 

De eerste reflex van een bedrijf is cost cutting, investeringen opschuiven of annuleren, en alle risico’s op korte termijn vermijden. De NBA doet dat niet. Je zou zelfs kunnen zeggen dat ze precies het tegenovergestelde doet.

De NBA blijkt uiteindelijk 190 miljoen dollar in de Disney-bubbel geïnvesteerd te hebben. Dankzij de bubbel kunnen 1,5 miljard dollar aan inkomsten nog gered worden. De investering betaalde zich direct dubbel en dwars terug.

De NBA kan tegen een stootje, daaraan twijfelt niemand

Spelerssalarissen worden ongewijzigd doorbetaald – de totale loonkosten bedragen ruim 3,5 miljard dollar per jaar. Alle werknemers kunnen een bonus van 1000 dollar tegemoet zien, plus 4 extra vakantiedagen, als waardering voor hun bijzondere inzet in een geplaagd jaar.

De NBA ondersteunt politieke standpunten waarmee ze riskeert een deel van haar achterban van zich te vervreemden (zie ook het kader ‘Shut up and dribble’). Sommigen menen dat effect al terug te zien in de forse daling van de TV-ratings (-37%). Maar dan wordt duidelijk dat honkbal, ijshockey, football en zowat alle andere sporten met eenzelfde coronadip te maken hebben.

Tot slot ondersteunt en sponsort ze wetenschappelijk onderzoek (Yale werd bijvoorbeeld met 500.000 dollar gesteund) en zonder dat ze daar een financieel of ander belang bij heeft. Wat, nogmaals, drijft de NBA?

‘I don’t want to sound too grandiose’

Toen op die bewuste woensdagavond in maart Utah Jazz-speler Rudy Gobert bevestigd werd als NBA’s coronapatiënt nummer één, duurde het hooguit een paar uur voordat de NBA het seizoen stillegde. Dat heeft me altijd verbaasd. Ofwel was hier sprake van een ongehoorde besluitvaardigheid, ofwel was het beleid al uitgestippeld. Nu had ik de NBA leren kennen als een organisatie met een vooruitziende blik, maar hoe ver die blik reikte besefte ik pas toen ik met insiders sprak en beter keek naar dat prille begin van de pandemie.

Op 31 december 2019 maakt de World Health Organization voor het eerst gewag van een nieuw virus dat in Wuhan is gesignaleerd. Al zijn de betrekkingen tussen de NBA en China dan danig bekoeld, de league heeft er nog steeds voet aan de grond. Letterlijk: het heeft kantoren in Shanghai en Beijing. Met de kantoren in Taipei en Hongkong meegeteld werken er in totaal zo’n 200 mensen in de regio. De NBA volgt de gebeurtenissen in China op de voet, zo goed als ze dat al jaren doet met besmettelijke infectieziektes.

Elke wedstrijd die toen niet doorging had een superspreading event kunnen zijn

Als China op 22 januari Wuhan en omgeving haast hermetisch afsluit in een poging de verspreiding van het virus te beteugelen, schakelt Adam Silver viroloog David Ho in. Ho is een autoriteit op zijn gebied. De Taiwanese Amerikaan is één van de pioniers in de behandeling van HIV/AIDS. TIME Magazine verkoos hem in 1996 tot Person of the Year. Ho zal de NBA als adviseur begeleiden, onder meer als lid van de COVID Sports & Society Working Group.

Op 31 januari stuurt David Weiss, belast met spelerszaken en daarmee ook met player health in zijn portefeuille, zijn eerste memo over het coronavirus aan alle teams. Alleen al tot midden maart zouden er meer dan 20 volgen.

31 januari: Europa beschouwde het virus toen nog als een Chinese aangelegenheid, een maand later als een Italiaanse aangelegenheid. Op 31 januari telden de VS 6 coronabesmettingen, in 4 verschillende staten. Zelfs op 11 maart, de dag van Goberts positieve testresultaat, bedroeg het totaal aantal bevestigde gevallen in het hele land nog maar 1025. Precies een week later zijn er voor het eerst meer dan 1000 besmettingen op één dag. Acht dagen later breekt het aantal dagelijkse infecties definitief door de barrière van 10.000, om daar tot op de dag van vandaag nooit meer onder te komen.

De NBA was voorbereid. Ze had plannen en wachtte daarmee niet totdat de pandemie haar schade al had aangericht. Op die elfde maart was talmen desastreus geweest. Elke wedstrijd die toen niet doorging had een superspreading event kunnen zijn.

De gezondheid en het welzijn van iedereen, sterspeler of ballenjongen, stonden voorop. Het had een losse kreet uit het Mission & Vision Statement van een internationaal concern kunnen zijn, maar dat was het niet. Misschien was het idealisme. Het was in elk geval ook puur zelfbehoud.

In de NBA zien we een glimp van hoe een bedrijf in de toekomst zou kunnen zijn. Af en toe leek de NBA een laboratorium voor de grote problemen van deze tijd. Ze moest verzinnen hoe om te gaan met de pandemie, met racisme en ongelijkheid, lage verkiezingsopkomsten en de invloed van China. Beter dan wie ook had de league begrepen dat de samenleving veranderd is, dat een deel van de verzamelde winsten moet terugvloeien naar die samenleving ook als daar geen fiscale verplichting voor bestaat – en wel omdat de overheid zichzelf buitenspel heeft gezet en te traag of niet in actie komt bij crises van dit formaat.

Zo kan het gebeuren dat een basketbalbond samenwerkt met wetenschappers, investeert in innovatie en aandacht vraagt voor sociale kwesties. Alleen zo veranker je een bedrijf stevig in de samenleving. Dat, aan het eind van de rit, is de beste garantie dat er ook in de toekomst nog geld te verdienen valt.

Buying in – het was de uitdrukking die ik steeds hoorde of las als ik zocht naar de succesformule van de bubbel. Alle partijen, bond, clubs, spelers, media, zaten bij de bubbel-aanpak en uitvoering van het project op dezelfde lijn. Maar vooral de open dialogen tussen de NBA en de National Basketball Players Association, de spelersvakbond, werden geroemd. Goedbeschouwd logisch: de bond weet aan wie ze haar bestaansrecht dankt, de spelers weten dat ze de gestroomlijnde organisatie van de NBA kunnen vertrouwen en nodig hebben om te presteren.

Toch lijkt dat besef van wederzijdse afhankelijkheid niet altijd vanzelfsprekend. Wie uitzoomt uit deze microkosmos en de schutterende pandemie-aanpak in de VS bekijkt, ontkomt niet aan een paar ongemakkelijke vragen. Betekent dit dat de overheid uit het oog is verloren dat de bevolking haar werkelijke kapitaal is? Dat, op haar beurt, die bevolking haar overheid niet langer als de spreekwoordelijke goede huisvader ziet?

De bubbel was een succes. The grand experiment in epidemiology, waar Yale-bioloog Brandon Ogbunu eerder op doelde, was geslaagd. Natuurlijk: succes in dat goed gecontroleerde, homogene laboratorium dat de NBA vormde is één ding. De vertaalslag naar de echte wereld, zoveel groter en gevarieerder, is iets anders. Maar die drie maanden in een dorp van een paar duizend bewoners hadden leer- en lichtpuntjes opgeleverd.

Ziet die bevolking haar overheid niet langer als de spreekwoordelijke goede huisvader?

Dat was wat Adam Silver probeerde te verwoorden op een persconferentie aan het eind van het seizoen. ‘I don’t want to sound too grandiose,’ zei hij. ‘Maar we hebben hiermee echt een boodschap voor het hele land.’ Die boodschap was dat de protocols gewerkt hadden, dat je in een pandemie je normale activiteiten weer kunt oppakken, zelfs in een hotspot. De combinatie van dragen van mondkapjes, afstand bewaren, hygiëne en veelvuldig testen had dat voor elkaar gebokst. Het was een positief geluid dat wat verloren ging in het maandenlange electorale kabaal in de VS.

Silver wist dat de bubbel, ook als je het een campus noemde, niet model kon staan voor een open, democratische samenleving. Hij wist ook dat in het nieuwe seizoen het experiment niet herhaald kon worden. Dat seizoen wilde hij het liefst nog rond de Kerst laten beginnen. Maar de spelers zouden na de bubbel uitzwerven over het hele land, waar intussen dat virus meer rondwaarde dan ooit. De strijd was nog niet gestreden.

Zijn voorgevoel bedroog hem niet. Op 2 december maakte de NBA bekend dat de week tevoren 546 spelers getest zijn; 48 van hen blijken positief. Even lijkt het erop dat de start van het seizoen in gevaar komt, maar dit vuurtje wordt nog in de kiem gesmoord. Twee weken later is er nog maar één besmette speler. Het seizoen gaat van start, met alle onzekerheid die bij deze tijd past. Het coronadraaiboek telt dit keer 134 pagina’s.