Aanvankelijk was er nogal wat kritiek op het soortelijk gewicht van de commissie. Het zouden ‘backbenchers’ zijn, die de kwaliteiten ontbeerden om het ervaren politici en gehaaide topmanagers werkelijk lastig te maken. Daarbij zag je op de beschikbare foto’s een weinig fotogeniek clubje en dat verhoogde het cynisme. Maar nu de verhoren ten einde zijn, kunnen we de conclusie trekken dat die kritiek onterecht was. Het zijn stuk voor stuk scherpzinnige mensen, die samen een goed voorbereide, geoliede ondervragingsmachine vormden. We laten ze een voor een de revue passeren.

Verhulde zegen

We beginnen met commissievoorzitter Roland van Vliet. Toen hij werd aangesteld, was hij nog lid van de PVV-fractie. Na het ‘minder-minder’-incident verliet hij de fractie en ging door als onafhankelijk Kamerlid. In wezen was die onverkwikkelijke anti-Marokkanen-toespraak van Geert Wilders een verhulde zegen voor Van Vliet. In de commissie moest hij immers samenwerken met een in Afghanistan geboren lid en een lid met een Marokkaanse achtergrond. Dat valt moeilijk te combineren met het ‘lidmaatschap’ van een anti-islam-partij. Van Vliet was in een eerder leven fiscalist bij grote bedrijven als Essent en Daf Trucks. Hij heeft verstand van derivaten, verraderlijke clausules in raamcontracten en bedrijfseconomie in het algemeen. Die kennis kwam van pas. Hij kon met verstand van zaken getuigen ondervragen over zeer technische, financiële onderwerpen.

Vaderlijke uitstraling

Toch was Van Vliet meer voorzitter dan ondervrager. Bij het begin van ieder verhoor draaide hij vol goede zin de openingsriedel af meestal met een glimlach op het olijke gezicht. Daarin legde hij uit wat het doel was van de parlementaire ‘onquêtecommissie.’ Met zijn bijna vaderlijke uitstraling was hij de natuurlijke voorzitter. Heel af en toe werd de ergernis hem te machtig en kon hij de gewenste zakelijke toon niet langer opbrengen. Maar zijn stemverheffing op die momenten was eerder een uiting van werkelijke betrokkenheid en morele verontwaardiging, dan een poging tot intimidatie.

De parlementaire enquêtecomissie woningcorporaties. V.l.n.r. Peter Oskam (CDA), Wassila Hachchi (D66), Anne Mulder (VVD), Roland van Vliet (Van Vliet), Ed Groot (PvdA) en Farshad Bashir (SP).

Mooie kuif

Peter Oskam was een beetje de ster van het team. Hij is zeer televisiegeniek. Als hij geen actief CDA-Kamerlid was, zou hij een prima tafelheer zijn voor De Wereld Draait Door. Met zijn mooie kuif, zijn onnadrukkelijke knapheid en zijn Haagse tongval, was Oskam altijd een feest om in actie te zien. Hij was als commissielid zichtbaar in zijn element. Logisch, want zijn cv toont aan dat Oskam een grote belangstelling heeft voor de mens als overtreder van regels, wetten en codes: ex-scheidsrechter, ex-politieagent, ex-advocaat, ex-officier van justitie, ex-rechter en nu (ex-)lid van een parlementaire enquêtecommissie. Meester Frank Visser (de rijdende rechter) is nu 63, over 2 jaar zou Oskam een perfecte opvolger zijn.

Peter Oskam was een beetje de ster van het team

Aan alles merkte je dat Oskam een zeer ervaren ondervrager is. Hij was op zijn best tijdens de behandeling van de casussen. Daar speelde hij vaak met Wassila Hachchi het klassieke ‘Good cop-bad cop’-spel. Hachchi hard en zakelijk, Oskam vriendelijk en charmant. Samen vormden ze een perfect koppel.

Boordschutter

Dat brengt ons meteen bij Wassila Hachchi (D66). Ze heeft Marokkaanse wortels, studeerde bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit, was vier jaar officier bij de marine, stapte over naar het ministerie van Economische Zaken en werd in 2007 uitgeroepen tot de jonge ambtenaar van het jaar. Ze zit sinds juni 2010 in de Tweede Kamer. Vooral haar militaire kant zie je terug tijdens de verhoren. Trek haar een blauw uniform aan, doe het haar in een knot, zet haar een marine hoofdeksel op en je hebt het perfecte lid van een krijgsraad: ‘Luitenant ter Zee De Vries, volgens de rapporten van uw gezagvoerder heeft u kisten munitie verkocht aan Somalische piraten. Wat is uw verklaring?’ Haar kracht was dat ze een getuige, als dat nodig was, kon laten voelen dat deze eigenlijk ook een beetje in de beklaagdenbank zit. Ze glimlachte nooit tijdens een verhoor en haar vragen voelden regelmatig als een vlijmscherp mes. Ze is intelligent, snel en heeft een geweldige dossierkennis. Van alle commissieleden is zij de enige die mogelijk ministeriabel is: Minister van Defensie in Pechtold I.

Empathisch

Zoals Oskameen atypische CDA’er is, is Anne Mulder een atypische VVD’er. De boomlange politicus wekte met zijn vriendelijke stem en empathische uitstraling, eerder de indruk sociaal liberaal te zijn dan rechts conservatief. Zijn specialiteit was de slimme vraag op een onverwachts moment. Meestal kwam hij dan ergens aan het eind van een verhoor met een geconstateerde inconsistentie of een zeer pijnlijke, en soms verwoestende constatering. Lange ondervragingen leken minder zijn ding.

Prominent

Ed Groot had als handicap dat hij een moeizame prater is. Bovendien heeft een bijzonder spraakgebrek: hij spreekt de ‘r’ niet uit Remkes wordt Emkes, Dekker wordt Dekke. Als de ‘r’ midden in een woord staat laat hij een spatie vallen: de_ivaten. Maar de man is econoom en heeft jarenlang bij het Financieele Dagblad een prominente journalistieke positie gehad. Verder was hij vier jaar adviseur en speechschrijver op het Ministerie van Sociale Zaken.

Mist het soort uitstraling dat je nodig hebt  bij een media 'event' als een Parlementaire enquete

Hij houd zich als kamerlid bezig met de vraag hoe je de woningmarkt financieel beter kunt laten functioneren. Een bijzonder slimme man, die goed kan doorvragen als hij beet heeft. Maar hij heeft niet het soort uitstraling dat je nodig hebt als de camera op je is gericht. Dat is een nadeel bij een media ‘event’ als een Parlementaire Enquête.

Tastend en zoekend

Tot slot Farshid Bashir. Deze SP’er is een soort wonderkind. Hij kwam op twintig jarige leeftijd in de kamer en is nu 26. Hij studeerde aanvankelijk wiskunde, maar switchte naar fiscaal recht in Leiden, toen hij door zijn Kamerlidmaatschap van Groningen naar Zoetermeer verhuisde. Bashirs probleem was vergelijkbaar met dat van Groot. Hij bleek geen natuurlijk prater en zijn gelaat was tijdens het spreken volstrekt uitdrukkingsloos. Hij spreekt grammaticaal zeer goed Nederlands en zijn woordenschat is volwaardig, maar hij heeft, ondanks dat hij al sinds zijn negende in Nederland woont, een vrij sterk Afghaans accent. Bovendien zou hij 20 procent sneller moeten praten. Nu kwam hij verbaal tastend en zoekend over. Je merkte dat Bashir zich helemaal heeft verdiept in derivaten. Hij heeft ongetwijfeld het soort bètabrein dat zulke stof lekker vindt. De Vestia-zaak had zijn grootste interesse. Als SP’er liet hij nooit na om een ‘graaier’ even flink door te zagen over zijn hebzucht ten koste van sociale huurders. Maar zoals je je Oskam meteen als tafelheer kunt voorstellen, weet je bij Bashir zeker dat hij beter kan wegblijven van radio en tv. Daar ligt, ondanks zijn authenticiteit, zijn kracht niet.  

---

Peter Hendriks is gastauteur van Follow the Money. Hij is als zelfstandig consultant gespecialiseerd in het doorlichten van woningcorporaties in opdracht van Raden van Toezicht. De komende maanden zal hij voor Follow the Money de parlementaire enquete naar de woningcorporaties volgen en van commentaar voorzien.

Email: P.Hendriks.Senior@Gmail.com