
Ewald Engelen heeft een boek geschreven over de oorzaken en achtergronden van de crisis. En wat voor een! Mitchell van de Klundert heeft een recensie geschreven, leest u maar even mee.
Wie zaten er – willens en wetens – aan de knoppen voor en tijdens de afgelopen financiële crisis? Volgens financieel geograaf Ewald Engelen in zijn boek De schaduwelite voor en na de crisis een wel heel specifiek clubje: ‘bankiers, accountants, advocaten, trustboeren, lobbyisten, toezichthouders en een enkele verdwaalde politicus’. Deze schaduwelite bestaande uit grootbedrijf en grootkapitaal is zó machtig geworden, dat zij in feite het politieke speelveld konden gaan bepalen, vooral in Nederland.
Ewald Engelen (1963) is verbonden aan de UvA en financieel columnist voor De Groene Amsterdammer en de Correspondent. Wie Engelen volgt op Twitter kan een dagelijkse stroom updates over financieel (wan)beleid verwachten. Voor woord en beeld is zijn bijdrage aan de Tegenlicht-aflevering De biecht van de bankier een aanrader.
De schaduwelite voor en na de crisis
Niets geleerd, niets vergeten
Ewald Engelen
Amsterdam University Press
€19,95
Publicatiedatum: 20 oktober 2014
Bewezen incompetentie schaduwelite
Het nieuwe boek van Engelen heeft als ondertitel: Niets geleerd, niets vergeten, waarmee hij bedoelt dat de financiële elite niets heeft geleerd van de crisis en gewoon op oude voet verder gaat, maar dat de burger niets is vergeten. Met scherprechterlijk elan hakt Engelen de situatie rondom de financiële crisis van 2008 treffend in tweeën: vóór en ná de zondeval. Wat volgt is een razendsnelle analyse van een opeenstapeling van gecamoufleerd financieel wangedrag, vriendjespolitiek en onkunde. Engelen bespreekt al vroeg in zijn boek een van de voertuigen van de schaduwelite: het Holland Financial Centre (HFC). Deze informele lobbygroep voor de financiële sector, opgericht in 2007, bevatte leden van iedere zichzelf respecterende organisatie: advocatenkantoren, de ministeries van Economische Zaken, Financiën, Justitie en Sociale Zaken, de pensioenfondsen, accountantskantoren, en toezichthouders. Gezamenlijk proberen ze de uitverkoop van BV Nederland te voorkomen door het vestigingsklimaat voor financiële instellingen en andere bedrijven zo ‘prettig mogelijk’ te maken. Het HFC vormt voor Engelen het knusse clubhuis van de schaduwelite.'Bankier heeft van DNB niets te vrezen, maar burger hoeft van DNB niets te verwachten'Een van de leden, Arnold Schilder, voormalig directeur Toezicht bij DNB, geeft aan: ‘DNB spant zich in om Nederland als vestigingsplaats voor financiële instellingen aantrekkelijk te houden.’ Engelen becommentarieert: ‘Met andere woorden: de bankier heeft van DNB niets te vrezen en de burger hoeft van DNB niets te verwachten.’
Financialisering economie
Dat die burger niets hoeft te verwachten komt volgens Engelen omdat het financiële toezicht zich heeft laten gijzelen door de banken en Nederland steeds verder raakt gefinancialiseerd, hiermee bedoelt Engelen: ‘de toenemende maatschappelijke dominantie van financiële maatstaven als criteria van succes.’ Deze groeiende dominantie begint volgens Engelen met de hoogtij dagen van Amsterdam als financieel centrum van de wereld. Vrijwel ieder begrip en concept uit de recente financiële geschiedenis komt vervolgens aan bod: polderen, The Dutch Disease, Akkoord van Wassenaar, de huizenzeepbel, Twin Peaks. Alles lijkt erop gericht te zijn geweest om Nederland 'in de etalage te zetten' voor financiële instellingen en investeerders, als we Engelen moeten geloven. Alhoewel Engelen in de inleiding stelt dat zijn boek geen hapklare oplossingen geeft voor een betere financiële wereld, nodigt hij uit om zijn ramkoers te volgen en de confrontatie met hebzuchtige bankiers, falende toezichthouders en politici aan te gaan.Roofkapitalisme
Met betrekking tot de crisis van 2008 was het kwaad toen natuurlijk al lang geschied. Een lakse houding van toezichthouders ten opzichte risicovolle avonturen van banken maakte toen al deel uit van de dagelijkse gang van zaken. Hoe het zover kon komen is het onderwerp van eerste deel van het boek van Engelen: Terwijl de financiële wereld in rap tempo internationaliseert is Nederland, met haar grote financiële sector nota bene, er niet in geslaagd om de beurshandel en werkgelegenheid in de sector vast te houden. Engelen meent dat globalisering niet de gewenste welvaart heeft gebracht, die de elite propageerde. De veel gebezigde term liberale markteconomie schiet Engelen dan ook in het verkeerde keelgat. Hij noemt het liever: roofkapitalisme. Hieronder verstaat hij: de mondialisering van de kapitaalmarkten, de financialisering van de economie, alsmede de visualisering van de handel in aandelen. Alle zijn immers vol overgave gebruikt door de schaduwelite om meer en meer macht naar zich toe te trekken. Als de financiële crisis losbarst in 2008 zijn we er gloeiend bij. Engelen: ‘Deregulering en financiële innovatie hebben banken in staat gesteld Nederlandse huishoudens dronken te voeren met schuld en vastgoed’.Huishoudens dronken gevoerd met schuld en vastgoedHoe het komt dat er in de tussentijd niemand aan de bel trok? Engelen wijst op een aantal auteurs die er vroeg bij waren om alarm te slaan over huizenbubbels. Echter: de financiële crisis van 2008 werd niet voorzien. Volgens Engelen zijn degene die het moesten en konden weten al lang verknocht geraakt aan het idee van een hernieuwde BV Nederland. Overheid, toezichthouders en de financiële wereld heeft zich innig verstrengeld, ook daags na de crisis. Zijn slotsom is niet voor niets: ‘Wie vóór de crisis niet begerig was, is een heilige; wie na de crisis nog steeds begerig is, is een duivel.’
Niet geleerd, niets vergeten
In deel twee ‘Na de zondeval’ van zijn boek komen bekende termen aan bod: de Commissie de Wit, Basel I, II en III, securitisaties, het schaduwbankieren en de bankbuffers. Engelen weet uitermate nauwkeurig een reconstructie te schetsen van wat zich moet hebben afgespeeld in de hoofden van de schaduwelite toen de bom eenmaal gebarsten was. En passant wordt de aloude tegenstelling in de economie, bezuinigen of stimuleren in moeilijke tijden, toegepast op de situatie rondom de vermogensbalans van banken. Engelen constateert dat de Gouden Eeuw-mentaliteit waarbij Nederland het exportland bij uitstek is, nog altijd leeft bij de elite. Met een toenemende verbijstering valt te lezen dat na de crisis, en de mooie beloftes tot verbetering die erna werden gedaan door de schaduwelite, er maar bar weinig is veranderd. Hypotheken worden opnieuw verpakt, bonussen blijven, vermogensbuffers gaan niet genoeg omhoog. Uit alles spreekt een onmacht, en voor velen ook onwil, om iets te veranderen aan het financiële beleid. Het is om moedeloos van te worden.Mantra 'Nederland exportland' is valsHet mantra van de elite: 'Nederland exportland, de euro is goed voor de export' is vals. Er is slechts één lichtpuntje als we Engelen mogen geloven: lange tijd was het uitgangspunt van de schaduwelite het verbeteren van de handelspositie van Nederland èn het vullen van de eigen beurs. Daags na de crisis lijkt hier vooral dat laatste van overgebleven. Deze kortzichtigheid, draaiende om het eigen gewin, is de zwakke plek van de schaduwelite. Dat de schaduwelite zich in allerlei bochten wringt om ‘het ongerijmde vanzelf te laten rijmen’ is eigenlijk geen nieuws. Hoe anders kan het dat bankbuffers geen aanbevolen hoeveelheid hebben bereikt en de grootbanken nog altijd niet zijn opgedeeld? Veel verontrustender is de beïnvloeding van potentiële controleurs als economen, journalisten en commentatoren. Zeker voor nieuwe generaties wetenschappers en journalisten is het van belang ook een ander geluid te horen. Dat dit enorm moeilijk wordt gemaakt door de heersende economische dogma’s is onlangs ook al aangetoond door de jonge econoom Itai Agur.
Wake up call
Engelen weet in sneltreinvaart de vinger op de zere plekken te leggen. Hij bedient zich van messcherpe kritiek op vrijwel iedere instantie: van financieel instituut tot politici en toezichthouders; en van (onafhankelijke) wetenschappelijke bureau's tot de media (het ‘journaille’). Hoofdrolspelers worden met naam en toenaam genoemd.En waar blijft de burger?Eén speler blijft desondanks volledig buiten schot: de burger. Het is jammer dat Engelen niet wat dieper ingaat op dit democratisch tekort, terwijl de vraag zeker relevant is: waar was de burger tijdens het financiële wanbeleid van de afgelopen 10 jaar? Volgens Engelen werd er door de schaduwelite immer mooi weer gespeeld en werd de burger misleid met leugens en halve waarheden. Hierdoor werd de burger zand in de ogen gestrooid. Af en toe bereikte ons wat onheilspellend nieuws waar we ’s avonds hoofdschuddend naar zaten te kijken bij Pauw & Witteman (of Pownews). Engelen schrijft - ondanks dat de schaduwelite alles het liefst vergeet (en op dezelfde voet doorgaat) - de burger het allemaal echt niet vergeten is. Toch lijkt het er meer op dat de burger het allemaal weinig kan schelen. Toen niet en nu niet. Mogelijk hebben 'zij en wij' niets geleerd en is iedereen alles vergeten. Engelen besluit met een oproep welke als de rode draad door zijn boek loopt: de schaduwelite kan enkel ‘echt pijn worden gedaan’ door middel van reputatieschade. Dit boek neemt daar alvast een voorschot op. Sterker nog: voorin het boek staat de lijst met vermeende leden van de schaduwelite. Het boek creëert daarnaast bewustwording bij de burger en heeft potentieel als wake-up call. Daarom een must-read voor iedereen met een interesse in financieel beleid, de politiek en het financiële systeem.

61 Bijdragen
JWMoscow
Overigens is het ook logisch Engelen het heeft over "een enkele verdwaalde politicus" in plaats van de politiek in het algemeen, ondanks het feit dat de politieke rampdossiers bijna niet meer te tellen zijn (hypotheekrenteaftrek en volledig gemanipuleerde huizenmarkt, de Euro en komende fiscale transferunie, de vastlopende Europese eenwording, de multiculturele samenleving, de staatsschuld en ongekende belastingdruk, etc etc). Vraag is eigenlijk of het dankzij of ondanks de overheid is dat we de crisis na ruim vijf jaar nog steeds niet te boven zijn.
PeterO
JWMoscowJWMoscow
PeterOZijn het het handjevol city-bankiers dat voor en tijdens de crisis miljoenen aan onterechte bonussen hebben ontvangen? Ze hebben zeker geprofiteerd, maar de bedragen staan in geen verhouding tot de totale pre-crisis winsten en post-crisis reddingspaketten, die bijna mythisch van omvang zijn. Zijn het 'de banken' zelf, ook al zijn velen verdwenen / genationaliseerd / gesplit / onder curatele? Zelf geloof ik niet in een onderscheid tussen bankiers en 'banken' met een eigen lange termijn agenda en sovereine strategie.
Of zijn het wellicht toch (een deel van) de burgers, die - in Nederland in ieder geval - jarenlang hebben geprofiteerd van veel te goedkope kredieten, ongebreidelde waardestijging van eigen huis, in retrospect te lage belastingen dankzij hypotheekrenteaftrek en jarenland (te) hoge uitgaven dankzij continue economische voorspoed?
Ook de vraag 'wie trekt er aan het langste eind' is interessant. Zijn het in Nederland nu echt de banken (staatsbanken ABN-Amro, Fortis, SNS en pseudo-staatsbanken ING en Rabo) die het beste af zijn? Of toch weer de burger en politieke elite, die ondanks de zoveelste strategische blunder van formaat nog steeds wonen in / de macht hebben over een van de meest welvarende en aangename landen ter wereld?
Bas
JWMoscowDe eerste die bij opkomen (waar of niet ik heb geen idee)
- Hoe had de politiek ooit alle hervormingen kunnen doorvoeren pre 2008 (maw toen het goed ging). Doorwerken na je 65? ben je gek, bezuinigen? waarom zouden we, Pensioenen niet meer indexeren? No way het gaat toch goed vergrijzing geen enkele issue.
- Financiële winst overheid anzich. Waar of niet, maar kijkend naar de activa van Nederland in relatie tot onze staatsschuld en de vooruitgeschoven belastingclaim op de pensioenen heeft de Nederlandse overheid een netto asset en geen schuld. Het is zelfs zo dat we steeds meer activa opbouwen ipv schuld als je het zo bekijkt.
- Daarnaast belegt de Nederlandse overheid met 35% van de totale pensioenpot mee en leent tekorten tegen minimale rente (wat was historisch ook alweer de return op kapitaal zie Piketty? o ja 5 tot 6%, ik zie een verband...).
- Uitbreiding EU bevoegdheden. Waarom zou ook maar iemand enige extra EU bevoegdheid goedkeuren pre 2008? Pas nu het fout gaat creëer je een beslissingspunt (danwel doorgaan, danwel stoppen)
jsmid
BasWat heeft Piet Lieftinck ook alweer gedaan in 1945, vlak na WO-II. Wasd bepaalt niet populair
De pensioenen zijn een claim en meer niet. Die mag je dus niet meetellen als bezit want niet opeisbaar. Als we zoveel goede activa opbouwen hebben we toch helemaal geen borgstelling als WSW en WEW nodig?
En wie is de sjaak met de te lage rente die de overheid betaalt?
Asymmetrische behandeling van feiten is inderdaad makkelijk.
Bas
jsmidPensioenen maakt niet uit of het een claim is, dat we het nu niet innen maar de claim vooruitschuiven maakt het nog wel een asset/activa (of kan ik als bedrijf volgens jou alleen kasgeld op mijn balans zetten?). Dit is zoiets als een jaarrekening openen en dan alleen naar de passiva kant kijken en roepen we gaan failliet. Ik snap dat je nu gaat zeggen maar de +/-30% latente (belasting)inkomsten kunnen ook 0% zijn in de toekomst, maar het kan ook 20%, 50% of wat mij betreft 90% zijn -> punt is nu is het rond de 30% en dat is het enige houvast en daarmee de basis van waardering.
Sjaak met de lage rente is degene met kasgeld/obligaties dat is allang duidelijk en die betalen de laatste jaren de rekening. Maar ja er is altijd iemand "de Sjaak".
jsmid
BasEen claim maakt niet automatisch iets tot tastbaar bezit.Liquide middelen zijn een tastbaar bezit. Daarnaast heb je nog niet fysiek aanwezige bezittingen zoals immateriële activa die je ook tegen de geldige waarde op de balans kan zetten. Maar met een claim kan dat niet, alhoewel er vroeger bedrijven waren die dat wel degelijk deden, zoals de OGEM, en dat is ook behoorlijk misgegaan Een claim moet immers toegewezen en als aanspraak te verzilveren zijn.
PeterO
JWMoscowjsmid
PeterOAnton
JWMoscowAls je die mensen ermee confronteert dat ze het slachtoffer zijn van bankiers die met steeds hogere hypotheekleningen (de hunne incluis) de huizenprijzen skyhigh hebben opgepompt (en daarmee hun eigen bonussen hebben gemaximaliseerd), dan is hun antwoord dat ze toch ergens in moeten wonen, of dat huren nog duurder is. En geef ze eens ongelijk!
Iets vergelijkbaars geldt voor de woekerpolisaffaire. In hoeverre kun je de mensen die daar intrapten, in een tijd dat de beurzen jaar in jaar uit recordstijgingen lieten zien, verwijten dat ze hadden moeten weten dat de potentiële rendementen die door de verzekeraars werden voorgespiegeld in historisch perspectief irreëel hoog waren?
En in hoeverre kun je ze verwijten dat ze niet op de hoogte waren van allerlei addertjes onder het gras, die diep in de kleine lettertjes van de polisvoorwaarden waren verstopt, vaak verhuld in moeilijk juridisch jargon, of die zelf helemaal waren weggelaten.
Nee, wat mij betreft valt het de gemiddelde burgers niet te verwijten dat hij of zij zich als een mak lammetje naar de financiële slachtbanken van de banken en de verzekeraars liet leiden.
JWMoscow
AntonKijk bijvoorbeeld eens naar de situatie hier in Moskou. Er is nauwelijks een hypotheekmarkt, omdat roebelhypotheken (a) moeilijk te krijgen zijn, (b) maximaal voor tien jaar worden verstrekt en (c) minimaal 13 - 15 % per jaar aan rente wordt gerekend. Desalniettemin zijn de huizenprijzen tot enorme hoogte gestegen, puur en alleen omdat de stad als een magneet op alles en iedereen met ambitie werkt (lees: hoge vraag), terwijl er slechts mondjesmaat nieuw gebouwd wordt (lees: beperkt aanbod).
Het gevolg? Een gemiddelde werknemer hier heeft zo'n 1.000 dollar netto inkomen per maand, dus bij een werkend paar is dat 2.000 dollar per maand. De huur van een klein appartement in een buitenwijk is zo'n 1.000 dollar, of te wel > 50% van het gezinsinkomen, voor iemand die niet gezegend is met een geerfde flat in Moskou. Kopen is al helemaal uitgesloten, behalve voor de happy few.
jsmid
JWMoscowJWMoscow
jsmidWat opvalt is hoe inventief mensen onder druk zijn en hoe ze aan een vervelende situatie toch een eind breien. Men moet wel. Zo wonen mensen hier gerust met meerdere families in 1 appartement (iedere familie een kamer) of staat men iedere dag twee uur in de file om naar het werk te gaan vanuit een verre buitenstad. Wat dat betreft hadden we het in het pre-crises Nederland zo slecht nog niet, met haar onbeperkte hypotheekrenteaftrek, lage rentes en soepele leenvoorwaarden.
jsmid
JWMoscowPeterO
jsmidjsmid
PeterOAnton
JWMoscowNu zou je kunnen stellen dat die kopers er ook voor hadden kunnen kiezen om die huizen niet te kopen. Maar dan hadden ze moeten kiezen voor een huurhuis, want ze moeten toch ergens in wonen. Maar ook de huurprijzen werden door de stijgende huizenprijzen mee omhoog getrokken.
Al met al ontstond er, zo lijkt me, een situatie waarin het voor de huizenkopers als groep weliswaar irrationeel was om steeds hogere prijzen te betalen, maar voor de individuele huizenkopers juist niet, omdat ze nu eenmaal ergens in moeten wonen.
EricSmit
AntonMij valt het ook op 'de burger' maar moeilijk uit zijn stoel is te krijgen. Ik heb zelf enige ervaring opgedaan bij het maken van het boekje 'Woekerpolis, hoe kom ik er vanaf?' Ik had (samen met co-auteur René Graafsma) een overeenkomstig doel als Engelen: woede opwekken zodat mensen in beweging zouden komen. In mijn pamflettistische bijdrage beschreef ik de historie van het meest rampzalige financiële (consumenten)product uit de Nederlandse geschiedenis en hoe dit perverse/misdadige product een succes konden worden. Burgers kunnen niet verantwoordelijk worden gehouden voor de complexe rommel die hen aan werd gesmeerd. Ze werden op ongekend grote schaal misleid (ze wisten niet wat ze kochten) en dat beginnen steeds meer rechters ook in te zien. Het bizarre is echter dat de meeste mensen met een ruïneuze woekerpolis in hun bezit er niet of nauwelijks iets aan willen doen om zichzelf van die ellende te verlossen. De barrières lijken te hoog, de materie en de procedures zijn te complex en uitzichten op een snelle oplossing zijn er niet.
Overigens; ook bij de woekerpolissen speelde de overheid een belangrijke faciliterende rol. Eerst (in de jaren '90) als verschaffer van een reeks van fiscale mogelijkheden die beleggingsverzekeringen tot aantrekkelijke producten maakten (het fiscale voordeel werd vervolgens door de verzekeraars op slinkse wijze afgeroomd) en later (in 2008) als architect achter de zogenoemde Wabeke-akkoorden. De mogelijke claims bedreigden de verzekeraars in hun voortbestaan en dat is anno 2014 nog steeds het geval. Uhh, ja, dat is de schuld van een overheid die zich als dienaar van de financiële industrie op heeft gesteld. En met name van een meneer die enkele jaren geleden nog een goedbetaalde erebaan kreeg van toezichthouder DNB (ondanks gebleken en aangetoond onvermogen): de voormalig minister van Financiën Gerrit Zalm.
Dat is inderdaad om woest van te worden.
Vandaar dat ik nog even de aandacht vraag voor deze artikelen over Zalm.
http:
JWMoscow
EricSmitHet is naar mijn mening niet zo vreemd dat de meeste mensen in deze situatie voor de tweede optie kiezen. De verzekeraars weten dat maar al te goed, vandaar dat men in de meeste zaken al snel met een niet helemaal eerlijke schikking over de brug komt. Men verpakt dit dan als een service aan de klant, opdat deze de zaak dan kan laten 'rusten'.
EricSmit
JWMoscowInteressant. Ik denk dat je een punt hebt. In de eerste optie zou de sukkel echter onmachtig zijn, maar dat is nu juist niet het geval. De stichtingen die vanaf 2006 hun tanden lieten zien (en uiteindelijk de zaak weer verkwanselden) konden mensen de indruk geven van weerbaarheid. Toch is maar een zeer gering deel van de woekerpolisklanten lid van zo'n stichting geworden. Dat ondanks de vele uitzendingen van Radar dat een miljoenenpubliek heeft. Die lethargie is moeilijk te bevatten. Mensen lijken zich voor de complexiteit van de affaire af te sluiten.
En ja, daar maken verzekeraars dankbaar gebruik/misbruik van.
Molenaer
EricSmitEricSmit
MolenaerPeterO
AntonZo heb ik ook drie jaar lang maandelijks ruim 200 euro premie mogen ophoesten voor een zeer armzalige arbeidsongeschiktheidsverzekering bij een van onze grote verzekeraars (bekend van de nationale huizennacht). Tussentijds opzeggen kon niet, ze begonnen al na twee maanden achterstand met incasso te dreigen, en later kwam ik er ook achter dat de tussenpersonen een flink percentage van mijn met moeite opgehoeste premie opstreken.
Kern van mijn verhaal; als burger/consument heb je bijna altijd een informatieachterstand.
Michiel
jsmid
Wat kon de burger doen om erger te voorkomen? Ik denk dan weer aan de oproep van Pieter Lakeman en de incompetente minister die met een achterlijke wet kwam die door Tweede en Eerste Kamer is aangenomen. Kiezen wij bewust gekke mensen?
http://www.huizenmarkt-zeepbel.nl/24-12-2010/kees-de-kort-jan-kees-de-jager-is-totaal-incompetent/
Van de Klundert zou moeten lezen wat Jan Sijbrand van de DNB heeft gezegd over de hypotheken van de grote banken in Nederland. Hij erkent dat Nederland slecht scoort op de meetpunten Loan to Income en Loan to Value. Maar tegelijkertijd zegt hij dat hij zich geen zorgen maakt want gezien de historische wanbetalingen in het verleden bij de Nederlandse grootbanken gaat hij er van uit dat in de toekomst problemen uitblijven. Maar wie zien wel dat de wanbetalingen en gedwongen verkopen toenemen en er meer geld uit het WEW wordt gehaald. Hoe kan de burger bewerkstelligen dat Sijbrand gedwongen wordt om op te stappen? Dat kunnen de burgers niet.
Hoe kan de burger bewerkstelligen dat de innige verstrengeling tussen DNB en banken wordt verbroken?
http://www.ftm.nl/column/nederlandsche-bank-ligt-pitten/
Martin
jsmidIk zie 3 grote stromingen in de politiek. Communisme, liberalisme en Rijnlandmodel.
De communisten schaffen het bedrijfsleven af. Iedereen die werkt, werkt in loondienst van de overheid. Niemand mag onroerend goed bezitten.
De liberalen schaffen de overheid af. De ondernemingen wordt geen strobreed in de weg gelegd als zij de arbeiders uitbuiten en afbeulen en de consument besodemieteren. Gruwelijke armoede en heel veel misdaad zijn het gevolg.
Het Rijnlandmodel staat een sociale maatschappij voor, waarin ondernemingen verantwoordelijk zijn voor de productie en verkoop van fietsen, auto's, koelkasten en televisies. Maar de overheid zorgt voor huurwoningen, onderwijs en (medische) zorg.
Als je deze laatste drie door een onderneming laat uitvoeren, wordt de prijs uiteindelijk zo hoog dat een heel groot deel van de bevolking het niet kan betalen.
Voorbeeld. Wil je een vervoermiddel, kun je een Bentley kopen. Heb je daar geen geld voor, is het goedkoopste alternatief een fiets of het openbaar vervoer. Je komt er toch wel. Gaat het echter om een ziektekostenverzekering, dan liggen de zaken anders. Een volledige ziektekostenverzekering, inclusief medicijnen, huisarts en ziekenhuiskosten is niet te betalen voor een simpele arbeider. Er zijn nu al heel veel mensen die zorg vermijden door het hoge eigen risico. En de situatie in Nederland is nog niks. Het kan en zal nog veel erger worden. Tot iemand de bevolking eens gaat uitleggen wat hierboven staat. De enige 2 partijen die voor het Rijnlandmodel zijn: Partij voor de dieren en de SP. Helaas.
www.isditvrijheid.nl
pubben
Dat collectief falen is mij te gemakkelijk. Als burger steun ik al jaren allerlei dwarsdenkers, ze zijn er wel, ze schrijven boeken.
Verder is het goed om te weten dat Nederland geen rechtspraak heeft waarbij de rechter ondoordachte wetgeving terug mag sturen naar de kamer en ook geen Constitutioneel HOF heeft. De burger is rechteloos, zelfs hier geen tegenspraak, maar een administratief oordeel.
Ik vergelijk het met de zorgverzekeraars waarbij Nederland voorop loopt in het afschaffen van de privacy, het beroepsgeheim, de vrije artsen keuze (wat volgt?). Hier is het toekomstige verdienmodel in de maak.
Roland Horvath
De -niet geregelde- financiële economie met een groei van 5% creëert een steeds grotere ongelijkheid zonder veel bij te dragen aan het creëren van materiële welvaart, die groeit met ongeveer 1%. Het is eerder een loterij met telkens een winnaar en een verliezer. De ongelijkheid is een bedreiging voor de maatschappij.
De oorzaak van de crisis in 2008 zowel in de VS als in de EU is een gewone -relatieve- overcapaciteit/ overproductie in de materiële economie zoals er in 1929 ook één was. Relatief ten opzichte van koopkracht. Dan lopen de investeringen terug want investeren in hetzelfde vergroot toch niet de totale winst, de werkgelegenheid, de totale loonsom en dus ook de koopkracht. De consumenten en de overheid hebben dan te weinig geld. De ondernemingen trachten hun bedrijfslasten zoals lonen- sociale- bijdrage- BTW te minimaliseren en verminderen daardoor de koopkracht nog meer. Er ontstaat een neergaande koopkracht- activiteit- inkomsten spiraal. Het evenwicht moet hersteld worden door de overheid niet door besparingen =het verminderen van de uitgaven, niet in de 1e plaats door groei van de economie maar door het vermeerderen van de ontvangsten, door meer b
Roland Horvath
Roland Horvathjopie1978
Alsvoorbeeld : De grote partijen hebben jaar op jaar de financieringsregels voor hypotheken verruimd, de introductie van euro heeft menig bestedingsruimten verkleind en de politiek stak hun hoofd in het zand. Het stemvee strafte destijds dit politieke gekontedraai niet af en daar zit mijn inziens het probleem. De spindoctors zijn te goed dat iedereen er toch weer in trapt of het politieke systeem is in die zin kapot, dat burgers dit soort beleid en gedrag niet afstraffen tijdens verkiezingen.
bertvanDrunen
bps
Dat is echt waar!
Ik heb ze gezien, in vinex wijken in die tijd, die zich met tophypotheken rijk waanden als alvast binnen gelopen home-made-vastgoedspeculant, dankzij tot in de hemel groeiende kredietbomen en huizenprijzen. Hoe groter huis&hypotheek, hoe groter de overwaarde en de absolute winst groeide.
Als de tulpenmanie. Als eenvoudige boerenjongen heb ik ze aangestaard, en nagestaard
als zij hun succes reeds luid in de wijk trompetterden vanuit hun veel te grote quasi-SUV´s,
in een roes op een roze wolk. Tot 2008.
“ … waar was de burger tijdens het financiële wanbeleid van de afgelopen 10 jaar?”
Nou, daar ! Op de roze wolk in de vinexwijk. Of op vakantie.
Watching the Wheels
Die was zich het ... aan het werken, nodig door de hoge hypotheek en ... heerlijk veel werk door al dat geleende bubbelgeld dat in omloop werd gebracht. Ik had het boek vorige week al besteld, ben wel benieuwd (nog niet ontvangen). Als de 'samenvatting' klopt, dan gaat het boek aan nog iets voorbij, namelijk het feit dat die lieden zichzelf niet rijk hoeven te achten in het speelveld met Russen en Amerikanen. Lijkt me dat je referentiekader een klein beetje anders wordt. Als je als bouwbedrijf of bank moet concurreren in een Europese of mondiale markt, dan moet je waarschijnlijk mee als je enige rol van betekenis wilt blijven spelen en niet opgeslokt wilt worden. Vraag is dus of ander beleid (geen misverstand ik ben ook zeer kritisch op wat gebeurd is) uiteindelijk niet nog een slechter resultaat zou hebben gegeven in de nieuwe geïntegreerde markt. Stel dat we wat inflatie kunnen bewerkstelligen dan voelen die schulden in 2020 al een stuk minder zwaar aan. Ellende is alleen dat op dat moment de babyboomers gaan verkopen en ... wie gaat de overwaarde van die mensen financieren (lees: vergeet het, dan komt de volgende crisis). We moeten minder uitgeven als overheid en meer produceren, maar ... probeer het maar eens als je al zo efficiënt werkt en zoveel overproductiecapaciteit hebt. Veel gedoe voordat weer een evenwicht bereikt zal zijn. Te snel gegroeid van teveel geleend geld door gebrek aan concurrentie op eerste levensbehoefte 'wonen' dankzij kartel (overheid, bouw, bank). Grondposities gemeenten (virtuele winsten al uitgegeven) wordt ook nog wat. Komende 10 jaar blijven waarschijnlijk lastig.
Speculaas
De vraag alleen is al verkeerd ! 10 jaar moet zijn 25 jaar. De complexe derivatenconstructies die aan de basis liggen van de recente financiële crises zijn al vanaf het eind van de jaren tachtig (van de vorige eeuw) ontwikkeld. Niet van de ene dag op de andere, maar in een langzaam proces. En dit alles in een tijdperk van neo liberale deregulering, vaak gebrekkige wetshandhaving en vooral een grote kloof tussen de almaar toenemende complexiteit van financiële producten enerzijds en groeiend financieel analfabetisme bij burgers anderzijds (welke laatste groep bovendien de neiging vertoonde bij hun gebrek aan eigen kennis van de weersomstuit dan maar des te meer vertrouwen -achteraf bezien vaak misplaatst- op het bord van de financiële instelling, tussenpersoon en andere productverkopers te leggen).
Er is geen eenduidig antwoord te geven op de vraag of burgers ook eigen schuld treft. Soms zal een financiële instelling een klant goed hebben geïnformeerd, maar was de klant te lui om de verstrekte informatie door te lezen. Soms is wezenlijke informatie bewust onder de pet gehouden (woekerpolissen) en soms gaat het om regelrecht bedrog.
gast
prietjepraat
gastgast
prietjepraatJean
gastgast
JeanLaat me de eerste paragraaf even bespreken van het artikel in NRC.
"De Nederlandse financiele elite heeft een immense ravage aangericht". Daarmee suggereert hij dat er een specifieke groep is die verantwoordelijk kan worden gehouden voor de financiele ravage. Dat is op zich een sterke stelling. Onderbouwen doet ie het niet, maar wel laat hij in de rest van het stuk steeds suggestieve opmerkingen los over praat en lobbygroepjes, een handige techniek om bij de lezer langzaam in het brein de gedachte te laten ontstaan dat het toch wel; zo zou moeten zijn. Bewijs ontbreekt volledig. Verderop in het stuk spreekt hij over "trekken van een complot". Om in de volgens de zin rechtuit "willens en wetens" te gebruiken. Je reinste retoriek...
Na de eerste zin van de eerste paragraaf poneert hij dat er onthutsend weinig is veranderd, om vervolgens een heel lijstje van zaken te noemen, die toch iets van verandering in zich dragen. Je reinste tegenspraak. Bovendien missen er in zijn lijstje veranderingen de meest fundamentele zaken, omdat hij dat geen weet van heeft, en die hem de grond voor het hele stuk zou wegnemen. Waarom do
hermanthe
gastUw bijdragen suggereren behalve een scherpe geest op het gebied van de retorica ook heel veel kennis over de hier boven besproken materie. Helaas blijft het m.i. bij dat laatste nog te veel bij suggestie.
Ik, en misschien meerdere hier, zou het op prijs stellen dat u uw kennis en inzichten met ons gaat delen.
Om te beginnen: “Bovendien missen er in zijn lijstje veranderingen de meest fundamentele zaken, omdat hij dat geen weet van heeft, en die hem de grond voor het hele stuk zou wegnemen.”
Kunt u dat toelichten? Wat zijn die fundamentele zaken die EE mist?
gast
hermanthe- het toezicht: weet u hoe het toezicht is veranderd. hoe vaak dnb langskomt, wat voor informatie ze krijgen, dat RvB en RvC psychologisch doorgelicht zijn , feedback op gedrag en competentie hebben gekregen, sommigen met stille trom zijn afgevoerd
- uit eigen hand kan ik bevestigen dat er geen complot was; ga maar eens vragen aan directies van FI's in NL hoe DNB en MvF en EC hen behandelden toe ze voor de poort stonden....
- duizenden mensen zijn ontslagen en worden nog ontslagen
- lenen is een stuk moeilijker geworden: dwz voorwaarden zijn aangescherpt. (waar dan weer over geklaagd wordt)
- sinds 15 september 2008 wordt er keihard gewerkt door EU, banken, andere FI, MvF, DNB en andere centrale banken om de boel op te lossen. hadden we het anders moeten doen? soms denk ik dat de wat meer water door hget toilet ahdden moeten spoelen, maw: meer verliezen pakken en herkapitaliseren, maar de europese economie is weinig flexibel. dus dit is een 10-20 jaren plan.
Laat me sluiten met het volgende (vrij naar Bas Heijne, NRC): "laat feiten een doel zijn en geen middel". maw discusieer en stel ter discussie om te snappen wat er is gebeurt en niet om volkswoede aan te wakkeren, omdat je toevallig ook nog eens een meninkje hebt.
Gast
hermanthe- "Met een toenemende verbijstering valt te lezen dat na de crisis, en de mooie beloftes tot verbetering die erna werden gedaan door de schaduwelite, er maar bar weinig is veranderd. " --> Je moest eens weten hoe hard banken en verzekeraars zich inspannen om aan nieuwe regulering (Solvency II/Basel III) te voldoen.
- "Hypotheken worden opnieuw verpakt" RMBS en CDO's werken fundamenteel anders, waarbij het risico voor eerstgenoemde veel lager is en beter in te schatten. De lessen uit de crisis zijn wel getrokken inmiddels om niet meer aan CDO's te beginnen. Bovendien zijn de risicomarges voor hypotheken veel hoger, die bedoeld zijn om hoog genoege buffers mee op te bouwen.
- "bonussen blijven" --> Dijsselbloem heeft volgens mij laatst een wet door het parlement weten te werken waarin een plafond op bonussen wettelijk verplicht wordt gesteld.
- "vermogensbuffers gaan niet genoeg omhoog." --> Ik denk dat Ewald Engelen niet de financiële kennis/expertise in huis heeft om te bepalen hoe hoog ze moeten zijn. Als je hier echt in geïnteresseerd bent, zou ik aankomende de stress test resultaten van de ECB afwachten.
EE mag dan wel een professor zijn, maar hij heeft volgens mij nooit een stap gezet binnen een verzekeraar of bank om te kijken hoe het er echt aan toegaat. Het is dan makkelijk om vanaf de zijlijn een simplistische weergave van zaken te geven en jezelf in een manie te zien als klokkenluider/waarheidsprofeet door een 'complot' uit de doeken te doen. Dit doet me een beetje denken aan het volgende fragment:
http://www.dailymotion.com/video/xyqyd2_don-draper-s-most-boss-moments-don-vs-hippies_lifestyle
hermanthe
GastIk zou u graag volgen maar de ene gast is de andere niet. Ik zou de 'gast' bijdragen natuurlijk wel op taalgebruik en retorica kunnen analyseren. Maar dat voert nu iets te ver ;).
Jean
gastVraagje aan jou: heb je EE boek helemaal gelezen? Mijn indruk is van niet.
Als de strategie wordt om EE te framen als 'een gek', de onvermijdelijke onnauwkeurigheden uit te vergroten om daarmee vervolgens het hele betoog onderuit te halen en twijfel te zaaien over diens academische kwaliteiten, dan past bovenstaande bijdrage van jouw hand daar prima in.
Mijn advies: lees het boek, probeer de boodschap te begrijpen en kom dan met gefundeerde en opbouwende kritiek. Veel beter.
gast
Jeanwelke academische prestaties: ik kan er op zijn site maar heel weinig vinden. het spijt mij.
luister eens naar radio interviews en kijk naar filpmpjes op internet: een lichte overspannenheid in de communicatie is toch het minste wat we waarnemen.
ik maak me serieus zorgen en ik denk dat er meer zijn. ik denk te weten dat daar waar EE in den beginne nog even door mensen is betrokken bij discussies over de de sector, zo langzamerhand iedereen afscheid aan het nemen is.
zo langzamerhand wordt hij outcast en zo gedraagt hij zich ook.
ik heb hem op deze site regelmatig gekraakt, maar ik stop er mee. ik weet niet of ik er goed aan doe.
ik heb overigens de voorpublicatie gelezen, van een pagina of 30....
Jean
gastJe opmerkingen over de gemoedstoestand van EE laat ik voor jouw rekening, die doen verder niet terzake, sterker, ze doen afbreuk aan de discussie. En een debat over de invloed van de financiële sector is hard nodig.
De feiten zijn namelijk, dat de Nederlandse belastingbetaler diep in de buidel heeft moeten tasten om ING, Aegon, ABNAMRO en SNS te redden; over de debacles met DSB en Icesave heb ik het dan nog niet eens. En nee, er is geen sprake van een complot (zegt EE ook helemaal niet) en ja, er wordt hard gewerkt aan nieuwe regelgeving. Maar beter toezicht helpt geen bal als de werkelijke macht in de sector buiten de eurozone zich bevindt. Je weet waar ik op doel, als je de markt kent.
En EE heeft gelijk dat er niets is geleerd en niets is vergeten. Het is weer business as usual. Intussen zijn hele samenlevingen ontwricht door de te grote verstrengeling financiële markten en lidstaten. Dat gaat beter toezicht dus niet oplossen. het wachten is op de volgende implosie.
gast
JeanEE suggereert een complot: pleegt demagogie. voor hoogleraar betreurenswaardig.
eens over gemoedstoestand.
Feit: de NL overheid leent tegen 0-2% en maakt 15-20% return op het geld dat in ING en Aegon is gestoken.
Zij maakt waarschijnlijk verlies op ABN en SNS. En mbt ABN: wellicht de Belgen verwijten? Die lieten een incapabel Fortis ABN overnemen.... Bovendien kan je het verlies als prijs zien voor een veel groter gevaar, algehele implosie.
DSB en Icesave: oh wat we vonden het allemaal mooi, die kleine banken die concurreerden met de grootbanken in de jaren 90 en begin deze eeuw. Ze vielen om: wat een schande. Wat slecht van DNB!! Maar wat willen we nu: kleine banken die failliet kunnen of banken die gered worden? En hoe zit het met de verliezen: die komen in de sector terecht? Op dit soort fora en in kranten wordt zo inconsequent geredeneerd.
Feit: op dit moment liggen er plannen wat er met een bank gebeurd als deze failliet gaat: resolution heet dat. En zo hoort het. Too big too fail banken moeten extra buffers gaan aanhouden: het gaat echt gebeuren en terecht.
Feit: hoeveel verlies hebben de spaarders van DSB gemaakt? Volgens mij niets als ze minder hadden dat het gegarandeerde bedrag.
Ik ben benieuwd wat de werkelijke macht is volgens jou: ik word er een beetje dol van. Overal machten. Stop heir eens met complot denken. Start met chaos denken, das al schrikbarend genoeg: wie voert regie, waar is de coordinatie? In mijn opinie: niemand. Zeker niet in NL.
Er zijn enkele landen waar het dramatisch was of is maar wellicht verdienen ze het daar ook: Ierland, Griekenland, en in zeker opzicht Portugal.
Maar beste Jean, als jij door Nederland loopt, zie jij dan een ontwrichte maatschappij? Voor individuele mensen is het soms rampzalig, maar als overheden en centrale banken niet hadden gedaan wat ze hebben gedaan was het echt opgelopen op een ramp
Jean
gastEerst een vraag: je reageert anoniem, dat mag, waarschijnlijk omdat je nog werkzaam bent in de financiële sector. Maar waar in de financiële sector? Het kredietbedrijf? Trustkantoor? Als analist? In investment banking? En zo ja, als wat? Trader? Derivaten ontwerper? Financial Engineer?
Voor je informatie: ik ben mijn carrière begonnen bij een gerenommeerde investment bank en heb het grootste deel van mijn werkzame leven in de financiële sector gewerkt. Dan heb je een beeld.
Dan nu mijn reactie op je comment.
Het doel van het boek van EE is om een politieke discussie op gang te krijgen over de financiele sector. Lees het hele boek. EE is geen complotdenker. Ik ben het niet op alle punten eens met EE maar op dit vlak zeer zeker.
Het feit dat NL staat niet verliest op ING/Aegon deal is niet zo relevant (waarschijnlijk zal er fors verloren worden op mn ABN AMRO, heel fors). Het gaat om t principe: een privaat bedrijf wordt gered met belastinggeld. Omwille van de smeer likt de kat de kandeleer. Hoeveel ondernemers treft dit 'nobele' lot? Weleens bij BB in de keuken gekeken? Armoe meneer. Onvoorstelbare onkunde en kapitaalvernietiging, de goeien niet te na gesproken, want die zijn er ook.
Je haalt Keynes en Schumpeter aan, ik ben meer van de Von Mises School. Dus ja, laat banken maar failliet gaan, laat de aandeelhouders maar bloeden. Veel beter.
Jij gelooft in het Single Resolution Mechanism? You must be kidding me. Het NL depositogarantiestelsel was niet eens toereikend om de spaarders van SNS te vrijwaren. Het geld was er niet! Waar was DNB? Holy shit, ik word nu een beetje boos merk ik, op zijn EE's , zeg maar. Dus al die hebzuchtige geldgevers die meer dan een ton aan Ice Save hebben gespendeerd, en dat waren er nogal wat, hebben pech. Vette pech. En ja, daar waren nogal wat semi-publieke instellingen bij, waaronder woningcorporaties (dus belastinggeld).
De werkelijke macht ligt in
gast
Jeanik probeer op dit forum de zondvloed aan meningen sceptisch te benaderen. Onder sceptisch versta ik: vragen stellen, met feiten komen, onderzoeken, observeren. ik ben ook econoom, althans opgeleid.
als mensen weiger ik slachtoffer rol te nemen, en kijk ik altijd naar mijn eigen verantwoordelijkheid. en dan zie ik dat weinig mensen dit doen, maar altijd een schuldige buiten hen zoeken. en de schuldige in de crisis waar iedereen naar kan wijzen is het bankwezen. ondernemers, woningcorporaties, politiek, toezichthouders, burgers etc etc vinden elkaar in het vinden van een schuldige, met als gevaar dat zij de balk in hun eigen ogen niet zien. Vaak heb ik op deze site aangehaald, dat ik in mijn familie vrienden kennissen etc etc niet eens de moeite namen zich te laten adviseren op financien, zelfs bewust de kl;uit belazerde om zo hoog mogelijk hpotheken te krijgen, omdat mooie huis t e kopen. Massaal is NL de laatste 20 jaren gaan lenen. waarom deden we dat en daarvoor niet? Natuurlijk: het was beschikbaar, maar .... Er zijn economisch psychologen die dit massa gedrag als zeer rationeeel verklaren: als iedereen in dezelfde boot zit dan hebben we allemaal een probleem. ooit stond in NRC een zeer interesant artikel van een econoom, ik heb het niet meer kunnen inden helaas.
Let wel: banken hebben veel boter op hun hoofd. Maar we moeten niet allen een discussie over de financiele sector, we hebben ook een discussie nodig over ons eigen gedrag
Jean
gastMaar laat er maar een publiek debat komen. Daartoe nodigt het boek van EE nadrukkelijk uit.
prietjepraat
gastZegt u het maar; groepsincompetentie of toch een complot.
gast
prietjepraatHet was collectieve waanzin, maar dat zagen we pas na de crisis. Ik zag eea al in 2007, als direct betrokkene. Maar ik zag bepaalde risico's in het bedrijf waar ik destijds werkte ook niet. Andere risico's weer wel, maar daar was soms geen verandering in te brengen.
Speculaas
gastgast
prietjepraatMichiel
gastTon
gastgast
Michiel
gastboer breekt klomp
appie b. broek
joost