Dit is de schizofrene werkelijkheid van het duurzame energiebeleid van minister van Economische Zaken Henk Kamp: het Franse energieconcern Engie maakte in het Financieele Dagblad bekend dat ze maar liefst de helft van haar gasgestookte energiecentrales in Nederland sluit. Dat komt neer op het wegvallen van 1.520 megawatt via een relatief schone manier van energieopwekking. Let wel: dat is het equivalent van twéé keer de totale output van de kolencentrale die Engie nog wél in bedrijf houdt op de Maasvlakte. Kortom, het besluit komt erop neer dat Engie aan de ene kant haar relatief schone gascentrales in Nederland sterk gaat afbouwen, terwijl het bedrijf haar relatief vervuilende kolencentrale in Rotterdam juist kan blijven voortzetten vanwege een eerder dit jaar verstrekte subsidie van 300 miljoen euro voor de bijstook van houtpellets.

Miljardensubsidie

Deze opmerkelijke koers is mede het gevolg van overcapaciteit, de lage kolenprijs en de riante subsidieregeling waarmee minister Kamp de kolencentrales stimuleert om op grote schaal houtpellets in de oven te kieperen. De omstreden subsidieregeling is vlak voor de zomer opengegaan en daarin wist Engie, dat nu dus gascentrales gaat sluiten, 300 miljoen euro binnen te halen voor zijn Rotterdamse kolencentrale. Het Duitse energieconcern RWE kreeg 1,2 miljard euro subsidie om gedurende acht jaar houtpellets aan te schaffen en te verbranden in de Amercentrale 9 in Geertruidenberg.

En het blijft niet bij 1,5 miljard. In antwoord op Kamervragen naar aanleiding van een artikel van Follow the Money heeft minister Kamp eerder al gezegd dat de geraamde subsidiekosten ‘circa 3 miljard euro’ bedragen. Deze maand is een tweede aanvraagronde opengesteld. Een door het FD geraadpleegde energie-expert verwacht dat er deze ronde 2,3 miljard euro aan subsidie wordt toegewezen aan de andere kolencentrales in Nederland. Mocht dat daadwerkelijk bewaarheid worden dan zal er bijna een miljard meer naar bijstook gaan.

Quick fix

De bijstook van houtpellets is voor Kamp een quick fix om zich aan het in 2013 gesloten Energieakkoord te houden waarin is afgesproken dat er in 2020 in Nederland 14 procent duurzame energie wordt opgewekt. Bijstook zal daar 1,2 procentpunt van voor zijn rekening nemen. Deze kegeltjes tellen mee vanwege de CO₂-neutrale status; de bomen hebben gedurende hun leven CO₂ opgenomen, bij de verbranding komt ongeveer dezelfde hoeveelheid CO₂ weer vrij en daarna wordt er weer een nieuwe boom geplant.

Het groene imago van pellets is fragiel

Het groene imago van deze kegeltjes is echter fragiel. Houtpellets worden vaak per stookolie aangedreven vrachtschepen helemaal uit Noord-Amerika verscheept om hier in kolencentrales verbrand te worden. De pellets zijn bovendien duurder dan kolen waardoor eigenaren van kolencentrales alleen met subsidies overgehaald kunnen worden het hout mee te verbranden.

Follow the Money schreef begin dit jaar al over de belangrijkste keerzijden van het verbranden van de 3 miljard en mogelijk zelfs 4 miljard euro aan subsidies waarmee kolencentrales bewogen moeten worden om ‘duurzame’ houtpellets mee te verbranden en het om kolencentrales geschikt te maken voor de bijstook. Zo moeten er bijvoorbeeld logistieke aanpassingen gedaan worden om de houtpellets daadwerkelijk in de ovens te krijgen.

Kamps escape

Een complicerende factor in de wel/geen bijstook-discussie betreft de Urgenda-zaak waarin de rechter in Den Haag oordeelde dat de regering moet zorgen dat in 2020 de uitstoot van CO₂ met 25 procent is afgenomen ten opzichte van de uitstoot in 1990. De meest directe route is het sluiten van alle kolencentrales, dus inclusief alle nieuwe centrales. Dat benadrukten 64 hoogleraren eind vorig jaar nog in een brief in dagblad Trouw. Eerder dit jaar was, zo bleek, ook een meerderheid in de Tweede Kamer voor sluiting van alle kolencentrales waardoor de bijstook in het gedrang kwam. 

‘Als je de bijstook dan toelaat, is er een lock-in,’ zei Ron Wit, directeur Public Affairs van energieconcern Eneco, begin dit jaar tegen FTM. ‘Met 4 miljard subsidie in de achterzak zijn onderhandelingen over de sluiting van de laatste vijf kolencentrales onmogelijk zonder de hoofdprijs te betalen. De vervuilende kolencentrales blijven dan doordraaien en de CO₂-doelstelling wordt niet gehaald.' Kamp heeft inmiddels een vluchtroute ingebouwd om uit een eventuele wurggreep te ontsnappen: de verleende subsidies worden verstrekt onder voorbehoud. Als kolencentrales tóch dicht moeten gaan dan vervalt ook de subsidie.

Kamp staat voor een moeilijk besluit. De kolencentrales, echte kiloknallers voor CO₂, kijken naar de toekomst. En vragen miljarden aan duurzaamheidssubsidies aan voor de bijstook van houtpellets waarmee ze op papier iets duurzamer worden. Ondertussen haken CO₂-vriendelijker alternatieven, zoals gascentrales, af in de energievoorziening.

Gas loont niet meer

Een woordvoerder van Engie schetst het dilemma: ‘De groei van duurzame energie is natuurlijk goed, maar het heeft wel consequenties voor gascentrales. Het afbouwen van onze gascentrales is een puur economische afweging, want we verwachten bijna geen rendement te halen op de middellange en lange termijn. Dat heeft ermee te maken dat hoe meer zonne- en windenergie er wordt opgewekt, des te minder draaiuren een gascentrale maakt.

We moeten dan de vaste kosten en investeringen terugverdienen in minder draaiuren, dat wordt steeds moeilijker. Wat betreft onze kolencentrale, daarover zijn we in overleg met het ministerie en minister Kamp. Ik kan daar niet op vooruitlopen, Kamp zal daar eind dit jaar mee naar buiten komen.’