Het Tweede Kamergebouw is verlaten. Er is zelfs geen koffie meer te krijgen. Het is woensdagavond half acht en we zijn benieuwd naar wat de volksvertegenwoordiging te zeggen heeft over cryptocurrencies, die financiële innovatie die ook onder het grote publiek populair is.

Bij de ingang van de publieke tribune worden we begroet door vier agenten in uniform. Er zit negen man publiek, inclusief wij twee. We nemen plaats aan het perstafeltje naast dat van NRC. Alle perstafeltjes zijn leeg, maar dit is het enige plekje zonder een naamplaatje – de naam Follow the Money kunnen we nergens vinden.

In de Kamer zitten acht Kamerleden, een Kamervoorzitster, de minister van Financiën en enkele ambtenaren, met naast hen vertegenwoordigers van DNB en AFM. Ze zijn hier naar aanleiding van een kamerbrief van minister Wopke Hoekstra. Daarin kondigt hij aan dat in Europees verband wordt gewerkt aan een regelgevend kader voor cryptomunten.

Kansen of risico’s

De aanvrager van het debat, Jan Paternotte van D66, trapt af en beschrijft hoe cryptocurrencies gezien kunnen worden als ‘pretpark voor belastingontduiking en witwassen’, maar ook als 'aanjager voor een duurzamere economie.' Hij vertelt over de Nederlandse traditie van ‘nieuwe ideeën omarmen’ en noemt de blockchain-hackathon, blockchain-delta en het kennislab van de TU-Delft als voorbeeld. ‘Laat Nederland de broedplaats worden voor dit soort innovatieve technologieën,’ betoogt hij. ‘Daarmee kan blockchain de belofte die het in zich heeft waar gaan maken.’

Over blockchain, de technologie achter de bitcoin, zijn de Kamerleden enthousiast, maar van de munt zelf moeten ze niet veel hebben

De Kamerleden zijn unaniem enthousiast over blockchain, de technologie achter de bitcoin. Zonder bitcoin hadden we waarschijnlijk nog nooit van blockchain gehoord, maar toch zijn de meeste Kamerleden minder te spreken over de munt zelf. Na zijn opening over kansen legt ook Paternotte de nadruk op de risico’s. ‘Doordat cryptomunten nu buiten elke wet vallen, zijn spelregels onduidelijk en hebben criminelen vrij spel. De toezichthouder heeft geen mandaat om op te treden.’

Het is eigenlijk geen discussiepunt. De zeven andere aanwezige Kamerleden blijken het met hem eens: er moet regulering voor cryptomunten komen.

GroenLinks Kamerlid Bart Snels benoemt het pijnpunt: ‘We lopen als politici altijd achter. De ontwikkelingen gaan sneller dan we als politiek regels kunnen maken om ze bij te sturen. Daar komt ook de politieke reflex vandaan om vooral de risico’s te zien van een innovatie.’

World of Warcraft

Ook PvdA Kamerlid Henk Nijboer steunt minister Wopke Hoekstra in zijn aanpak om in Europees verband een regelgevend kader op te stellen. Hij vindt dat echter niet genoeg. Hij hamert erop dat de consument beschermd moet worden tegen piramidespelen en marktmanipulatie. Hij wil zelfs aankopen van cryptomunten met een creditcard verbieden. Als in een reflex springen de Kamerleden van D66 en VVD overeind bij het horen van deze antiliberale woorden. Ze beschuldigen Nijboer van betutteling.

Voor welke creditcardaankopen vindt Nijboer nog meer dat van te voren overheidstoestemming moet worden gevraagd?, vraagt D66’er Paternotte smalend. VVD’er Roald Van der Linde zegt dat hij ‘het spoor een beetje kwijtraakt’ en probeert vervolgens om Nijboer mee te trekken met een virtueel voorbeeld. ‘Als ik het spel World of Warcraft speel en virtuele grondstoffen wil kopen, mag dat dan wel met een creditcard? Ik heb het spel overigens nog nooit gespeeld,’ drukt hij Nijboer op het hart.

De strategie van Van der Linde werkt. Nijboer aarzelt, maar zegt dan resoluut: ‘Ik zie geen bezwaar om een computerspel te spelen. Ik ben ook niets tegen het principe van een creditcard. Als je een product koopt, ben je het geld kwijt.’ Hij vindt het echter iets anders als het een belegging betreft waar ook risicos aan verbonden zijn. Hoe Nijboer denkt over de aankoop van aandelen met een creditcard komen we niet te weten. Kamervoorzitster Linda Voortman van GroenLinks grijpt in: ‘Meneer Nijboer, het lijkt me een goed idee als u uw betoog voortzet.’

Belangenverstrengeling

Als laatste krijgt Denk-Kamerlid Farid Azarkan het woord. ‘Dat is het voordeel als je een klein fractie bent, dan mag je afsluiten,’ steekt hij van wal. Kamervoorzitster Voortman wijst hem terecht dat de volgorde van aanmelding de spreekvolgorde bepaalt en niet de partijgrootte. Azarkan knikt en vertelt onder hoongelach van zijn collega’s hoe hij zelf cryptomunten heeft gekocht op de koerspiek van vorig jaar, om beter te begrijpen hoe ze werken.

Patternotte (D66) loopt meteen naar voren voor een onderbreking. Hij beschuldigt Azarkan van belangenverstrengeling omdat die ‘speculeert op iets dat hij zelf reguleert’. Azarkan kijkt verbaasd. ‘Ik denk dat het juist belangrijk is dat Kamerleden spreken op basis van ervaring. Ook al weet ik dat dat hier niet vaak gebeurt.’

Na nog enkele provocaties over en weer komt Nijboer (PvdA) tussenbeide: ‘We moeten wel een beetje zuiver zijn hier in de Kamer.’ Hij steunt Azarkan, die ook in het rondetafelgesprek al over zijn private cryptoportefeuille heeft verteld. Hij wijst er bovendien op dat allerlei Kamerleden aandelen bezitten, ook in de D66-fractie. Op de tribune vragen we ons af of Patternotte als reguleerder van banken eigenlijk wel een bankrekening mag hebben.

Het liep niet echt storm bij het debat over cryptocurrencies 

Cryptomunten en blockchain blijken lastige materie. Bart Snels van GroenLinks geeft dit eerlijk toe: ‘Ik heb me proberen te verdiepen in de technologische ontwikkelingen die ten grondslag liggen aan de cryptocurrencies. Ik zal het maar meteen bekennen: het is niet eenvoudig om de blockchain te begrijpen.’

Zijn cryptomunten een product, een valuta of moet je ze zien als een belegging? De Kamerleden blijken duidelijk moeite te hebben om het onderscheid te maken. Kamerlid Mulder (PVV) maakt zich sowieso weinig zorgen over die nuance. Hij is in zijn nopjes: ‘De Geertcoin is vandaag weer in waarde gestegen.’

De enige die wel een duidelijk antwoord heeft op de definitiekwestie, is kamerlid Azarkan. Hij vertelt dat in Zwitserland onderscheid wordt gemaakt tussen ‘payment tokens’, ‘utility tokens’ en ‘asset tokens’. Zijn praktijkervaring heeft er in ieder toe geleid dat hij een beter begrip van cryptocurrencies heeft gekregen.

Fundamenteel debat

In het debat wordt slechts sporadisch een diepere laag aangeboord. ‘Hoe redelijk is het om tulpenbollen de schuld te geven van de tulpenmanie, of woningen van de vastgoedcrisis?’ vraagt SP-Kamerlid Mahir Alkaya zich af. Hij noemt de bitcoin eerder slachtoffer van het huidige economisch systeem dan de boosdoener. ‘Het is het kapitalisme dat het slechtste in mensen naar boven haalt en van nuttige zaken, zoals tulpenbollen, huizen en nu ook cryptomunten, speculatieobjecten maakt.’

De keuze voor een nieuwe vorm van geld is bij uitstek een politieke keuze

Even lijkt het erop dat er een echt debat ontstaat. VVD-kamerlid Van der Linde houdt vol dat innovaties aan de markt moeten worden overgelaten. Alkaya en Snels pleiten juist voor een overheid die meedenkt hoe deze nieuwe technologieën de inrichting van ons financiële systeem kunnen veranderen.

CDA-minister Wopke Hoekstra weet die fundamentele discussie echter vakkundig te vermijden met variaties op hetzelfde antwoord: ‘In overleg met DNB en AFM wordt in Europees verband gewerkt aan een regelgevend kader,’ zoals hij ook al in zijn brief schreef. Als Alkaya de minister vraagt waarom experimenten met de DNB-coin niet worden voortgezet in het publieke domein, zoals bij het Zweedse E-krona project gebeurt, belooft Hoekstra opnieuw met DNB te zullen overleggen.

De keuze voor een nieuwe vorm van geld is bij uitstek een politieke keuze. Toch lijken de toezichthouders, die formeel alleen uitvoerend zijn, hierin een zwaardere stem te hebben dan de gekozen politici.