Als Tim op zondag 11 augustus 2019 de straat inrijdt van zijn ex Samantha, is hij ongerust. Hij zou met zijn kinderen na de kerkdienst even op bezoek gaan, maar nu neemt ze al een paar dagen haar telefoon niet op. Dat is niets voor haar. 

Hij parkeert voor de deur en laat de kinderen in de auto wachten. Snel loopt hij naar de voordeur, die Samantha’s huisgenoot opendoet. Als Tim door de woonkamer en de keuken naar haar kamer loopt, vindt hij Samantha achter de gangdeur. Het lijkt of ze slaapt, maar als Tim haar omdraait, voelt ze koud en is haar huid zwart. Ze moet er al een paar dagen liggen. 

De volgende dag belt de 24-jarige Kiki aan bij hetzelfde huis. Ze is naar dit Tilburgse moeder-kindhuis van Acuut Zorggroep doorverwezen door de gemeente Maastricht en William Schrikker Jeugdbescherming. Kiki vluchtte vanwege haar agressieve ex Limburg uit met haar twee kinderen van 6 en 8 jaar. In het Tilburgse huis kan ze tot rust komen. 

De begeleider van Acuut doet de deur open en neemt Kiki en haar kinderen mee naar de woonkamer. Bij de keukendeur ziet ze rood-wit lint hangen: ‘Verboden toegang’ heeft iemand op een briefje erbij geschreven. Kiki heeft geen idee van het drama dat zich hier heeft afgespeeld, tot twee medebewoners haar een paar uur later vertellen dat een andere vrouw nog geen dag geleden dood gevonden is. Waar ben ik beland?, denkt Kiki. 

Nieuwe start in een leeg huis

Acuut Zorggroep is één van de ruim tweehonderd gecontracteerde zorgaanbieders in Tilburg. In totaal heeft het bedrijf met veertig gemeenten een contract. Binnen een maand nadat Acuut in Tilburg een huis voor begeleid wonen opent, krijgt het bedrijf een contract van de gemeente. De bewoners huren één van de tien kamers of de aangrenzende studio, de gemeente betaalt voor de begeleiding. De één krijgt hulp bij de administratie of financiën, een ander met een weekplanning.   

Samantha is één van de eerste bewoners van het huis. De 31-jarige Eindhovense is een liefdevolle moeder, charmant en slim. Ze heeft als secretaresse gewerkt op een advocatenkantoor en bij de universiteit. ‘Als zij ergens binnenkwam, draaiden de gezichten haar kant op,’ zegt haar ex-partner Tim. Hij zorgt voor haar vier oudste kinderen. 

Samantha’s jongste twee staan onder toezicht van de jeugdbescherming. Ze kan niet voor hen zorgen: jeugdtrauma’s maken haar instabiel, waardoor ze regelmatig naar de drug ghb grijpt. Na een maandenlange, intensieve behandeling bij een verslavingskliniek in Den Haag wil ze een nieuwe start maken. Samantha regelt in de buurt van haar familie een zorginstelling in Helmond waar ze begeleid kan wonen. Ze wil hulp om een terugval te voorkomen. 

Terwijl Samantha een moeder-kindhuis beloofd is, plaatst Acuut Zorggroep er een gedetineerde die er zijn weekendverlof doorbrengt

Maar haar gezinsvoogd van William Schrikker staat erop dat ze naar Acuut Zorggroep in Tilburg gaat. Nu ze eindelijk onder begeleiding voor haar jongste dochter van net een jaar oud mag zorgen, durft Samantha haar voogd niet tegen te spreken. De gemeente Eindhoven regelt de verwijzing, Samantha verhuist naar Tilburg.

Daar komt ze in een leeg huis terecht. Omdat er de eerste weken nauwelijks begeleiding is, logeert ze een paar dagen in de week bij haar moeder. Vanaf de start is er discussie over de beloofde uren hulp. Samantha trekt al snel aan de bel bij de gemeente Eindhoven, WIlliam Schrikker en Acuut Zorggroep. 

Uit mailwisselingen blijkt dat William Schrikker aanneemt dat er dagelijks van zeven uur in de ochtend tot elf uur in de avond begeleiding aanwezig is. Dat is niet zo: pas na een paar maanden zijn de begeleiders er hooguit van 8.00 tot 21.00 uur, maar ‘vaak zijn ze al eerder weg’ melden cliënten die er later komen wonen. In het weekend is er geen personeel aanwezig en kunnen ze in noodgevallen bellen met een piketdienst. 

Terwijl Samantha een moeder-kindhuis beloofd is, plaatst Acuut Zorggroep er een man: een gedetineerde die zijn weekendverlof in het huis doorbrengt. Ze moet haar badkamer met hem delen. ‘Dit leverde heel veel spanning op bij haar,’ zegt Tim. ‘Hij zocht toenadering, maar Samantha moest niets van hem hebben. Haar begeleiders begrepen niet dat hij over haar grenzen heen ging. Volgens medebewoners dealde deze man zelfs drugs. Zo iemand zet je toch niet naast iemand die net clean is?’ 

Haar gezinsvoogd wijst er in een mail aan Acuut Zorggroep en de gemeente Eindhoven op dat Samantha nog altijd geen slot op haar kamerdeur heeft, dat de begeleiding tegen de afspraken in geen urinecontroles bij Samantha laat afnemen en dat op de kinderkamer de verwarming zo hard loeit, dat haar dochter er niet van kan slapen. Het is in huis zo onrustig, dat Samantha een paar weken erna opnieuw Acuut Zorggroep en de gemeente Eindhoven mailt. Ze meldt dat ze zich onveilig voelt en naar een andere zorgaanbieder wil. 

Algemeen coördinator Peter Esmeijer van Acuut Zorggroep stuurt een mail terug waarin hij Samantha’s gevoelens van onveiligheid erkent. ‘Wij hebben diverse stappen gezet en zijn deze nog aan het zetten. Dat dit niet in het tempo gaat zoals u graag ziet spijt mij, maar kan ik helaas niet veranderen,’ antwoordt hij. 

Te weinig begeleiding

Samantha vraagt de gemeente Eindhoven om een inspectie bij Acuut Zorggroep en regelt bij de gemeente Tilburg een keukentafelgesprek over een nieuwe zorgplek. Ze meldt dat ze te weinig begeleiding krijgt, waardoor haar spanningen oplopen. Ze weet dat dit gevaarlijk kan zijn, omdat dit haar zucht naar drugs verhoogt.

In de twee maanden daarna heeft ze regelmatig contact met het wijkteam van de gemeente Tilburg. De gemeente is op de hoogte van de problemen in het huis en vraagt urgentie voor haar aan. Ze wil naar een plek waar 24 uur per dag begeleiding aanwezig is.

Ondertussen heeft ze zelf behandeling voor haar trauma’s geregeld. Ze is blij dat ze eindelijk met zichzelf aan de slag kan, maar het vooruitzicht roept ook herbelevingen en dus stress op, vooral in de avond en nacht als er geen begeleiding in huis is. Uiteindelijk lukt het haar niet de drugs te weerstaan. 

‘Samantha’s terugval werd haar in de schoenen geschoven, terwijl die verkeerde plaatsing de oorzaak was’  

Op 19 juni gaat het mis: er valt een kastje op haar dochtertje. In paniek vertrekt Samantha naar het ziekenhuis, vergezeld door haar begeleiders. Zij vinden dat Samantha zich vreemd gedraagt. Ze heeft drugs gebruikt en krijgt een schorsing, waardoor ze een paar dagen bij haar moeder moet logeren. 

Twee weken later volgt een rechtszaak. William Schrikker wil dat Samantha’s dochter in ieder geval voor vier weken uit huis wordt geplaatst. ‘Bij de zitting werd Samantha’s terugval in haar schoenen geschoven, terwijl de verkeerde plaatsing door William Schrikker de oorzaak was,’ zegt Tim. ‘Samantha heeft maandenlang aan de bel getrokken dat ze zich zorgen maakte over te weinig begeleiding en dat ze bang was voor de man in huis. Het was haar angst dat ze zonder haar kind op straat zou komen te staan. Haar advocaat Mieke Krol vond het ook een zorgelijke situatie.’ 

Nadat Samantha’s dochter inderdaad voor vier weken naar een pleeggezin gaat, raakt de relatie tussen Samantha en Acuut Zorggroep verder verstoord. Als ze in juli aankondigt een rechtszaak te willen aanspannen tegen Acuut Zorggroep, stelt het zorgbedrijf voor om de huur- en zorgovereenkomst eind van de maand op te zeggen.  

In de weken daarna maakt Samantha een steeds verwardere indruk in haar berichten, merkt Tim. Zijn voormalige vriendin gaat zienderogen achteruit, tot ze vrijdag 9 augustus in de avond sterft aan een overdosis. Die maandag zou haar traumabehandeling beginnen.   

Samantha’s medebewoners zagen hoe het bergafwaarts ging. ‘Dit was niet de goede plek voor haar. Ze had heel veel hulp nodig, 24 uur per dag, maar de begeleiding was niet bekwaam,’ zegt ex-bewoner Sylisca. ‘Dat al die instanties hier mensen plaatsen vind ik onbegrijpelijk. Bewoners gingen daar niet vooruit, maar achteruit.’ Zelf brengt ze zo min mogelijk tijd in het huis door. ‘Ik probeerde altijd zoveel mogelijk weg te zijn. Het was een horrorhuis. Het ging van kwaad tot erger.’

Regelmatig staat er politie op de stoep. Hoewel de gedetineerde bewoner inmiddels het huis heeft verlaten, woont een andere man nu in de aangrenzende studio. Volgens bewoners staat hij onder toezicht van reclassering. Hij loopt met zijn vrienden het vrouwenhuis in en uit. In huis en in de tuin gebruikt hij drugs, hij steelt eten uit de koelkast en kan agressief reageren. 

Kiki slaapt uit voorzorg met haar kinderen in één bed. ‘Ik had geen slot op de deur en vertrouwde het niet. Ook de leiding zei: “Hou je kinderen maar bij je”.’ 

Vlak nadat ze bij Acuut Zorggroep is geplaatst, vertrekt haar gezinsvoogd. Zo’n vier maanden lang is er geen voogd voor haar beschikbaar. Kiki doet regelmatig haar beklag bij de manager van William Schrikker, maar die doet er niets mee. ‘Mijn nieuwe voogd vond dat ik met spoed weg moest uit het huis, maar ik heb er nog meer dan een jaar moeten blijven.’ 

Lachgas in de tuin

Na Samantha’s dood valt Kiki’s buurvrouw verder terug in haar alcoholverslaving. Elke keer als de politie haar in het nabijgelegen Wilhelminapark vindt, brengen agenten haar laveloos terug. Soms wel drie keer per dag. Regelmatig zit ze dronken in de woonkamer te foeteren op Kiki’s kinderen. Eén ochtend vinden ze haar bewusteloos voor de deur van hun kamer. 

Op andere kamers prostitueren vrouwen zich, waardoor er regelmatig vreemde mannen door het huis lopen. Een bewoonster gebruikt regelmatig lachgas in de tuin en in de woonkamer, ook waar kinderen bij zijn. Uiteindelijk hebben er in wisselende samenstellingen tien vrouwen, twee mannen en zeven kinderen in het huis gewoond.

Waarom blijven instanties als de jeugdbescherming, Veilig Thuis, gemeenten en zelfs het Zorg- en Veiligheidshuis hier cliënten plaatsen? In het Zorg- en Veiligheidshuis werken politie, justitie en zorgpartijen onder regie van de gemeente Tilburg samen om de meest complexe cliënten te plaatsen, onder andere ex-gedetineerden. Onduidelijk is wie van deze partijen eindverantwoordelijk is voor een plaatsing.

‘Instanties willen regelmatig binnen een paar uur iemand geplaatst hebben’ 

Dat gebeurt in nauw overleg, zegt ad interim-directeur Peter Esmeijer van Acuut Zorggroep. ‘Regelmatig willen instanties met spoed, soms binnen een paar uur, iemand geplaatst hebben. Ik probeer het dan nog te vertragen, omdat ik wel zoveel mogelijk achtergrondinformatie over een cliënt wil hebben. Dat lukt niet altijd. Als er dan een cliënt geplaatst is, kan ik ’m daarna niet zomaar weer uit het huis zetten.’

Volgens Esmeijer wisten gemeenten dat er geen 24-uursbegeleiding aanwezig was op de locatie. Acuut Zorggroep heeft meer dan eens benadrukt dat hun cliënten meer zorg nodig hebben dan waar de gemeente voor betaalt. En William Schrikker wist dat het huis aanvankelijk geen vrouwenopvang zou zijn. ‘Dat werd het later pas. Het is ook nooit een moeder-kindhuis geweest.’ 

William Schrikker wil vanwege de privacy niet op de situatie ingaan en wijst naar de gemeente als verantwoordelijke partij die de zorgaanbieder heeft gecontracteerd. ‘Wij hebben hier formeel geen rol in. Het is aan de gemeente om de kwaliteit te controleren,’ zegt de woordvoerder van William Schrikker.

De gemeente legt de bal terug. ‘Een contract zegt niets over de kwaliteit van de zorg. Andere partijen, zoals de jeugdbescherming, moeten zelf de kwaliteit van een zorgaanbieder onderzoeken voordat ze er cliënten plaatsen,’ zegt de woordvoerder van de gemeente.

De politie Zeeland West-Brabant, die volgens bewoners kind aan huis was bij de locatie van Acuut Zorggroep, wil niet op de situatie ingaan, maar zegt dat meldingen zo nodig worden doorgegeven aan onder andere de gemeente. De toezichthouders van de gemeente zeggen nooit meldingen van de politie te hebben gekregen. Bij het Zorg- en Veiligheidshuis zijn ook geen meldingen bekend.

De gemeente Tilburg heeft het vrouwenhuis twee jaar lang in onderzoek gehad via de afdeling toezicht en handhaving, bijna vanaf de opening tot de sluiting van het pand. Desondanks zeggen ze niet van alle beschreven incidenten op de hoogte te zijn. 

Als enigen hebben Kiki en haar kinderen meer dan anderhalf jaar in het huis gewoond. De gemeente Tilburg heeft haar nooit gehoord. Terwijl William Schrikker, de politie en school wisten dat zij daar niet veilig was. Ook de gemeente en GGD Hart voor Brabant hadden dit kunnen weten: zij hebben immers maandenlang onderzoek gedaan naar een aantal incidenten in het huis. De GGD kwam tot de conclusie dat er allerlei complexe cliënten met fikse problemen bij elkaar wonen, waar de begeleiders nauwelijks raad mee weten. 

‘Waar ben ik beland?’

Dit weerhoudt het Zorg- en Veiligheidshuis er niet van om opnieuw een moeder met drie kinderen te plaatsen. Een maand voordat het GGD-rapport verschijnt, komt een ex-gedetineerde moeder met een enkelband in het huis wonen.  

Kiki, dan nog de enige moeder in huis, begrijpt niet dat opnieuw een moeder met kinderen wordt geplaatst. En dan ook nog met een enkelband. ‘Wij waren allemaal bang. Ze was zelfs een keer bij Opsporing Verzocht geweest hoorden we later. Ons wordt niets gevraagd, maar wij moeten er mee wonen. Opnieuw dacht ik: waar ben ik beland?’ 

Voor het Zorg- en Veiligheidshuis was er een probleem opgelost. ‘Vaak moeten we snel handelen om te voorkomen dat cliënten, waaronder soms ex-gedetineerden, op straat komen te staan,’ zegt een woordvoerder van de gemeente Tilburg. ‘Prioriteit is een dak boven het hoofd, in een huis waar begeleiding aanwezig is.’ 

Reclassering Nederland checkte alleen of de moeder er met een enkelband kon wonen, niet of de zorg deugde. ’De gemeente was verantwoordelijk voor de plaatsing.’ Al snel na de plaatsing constateerde de reclassering dat de woning niet geschikt was voor dit gezin. Maar een nieuwe woning was niet zomaar gevonden. ‘Niet iedere zorginstelling wil of kan complexe cliënten aan,’ legt de woordvoerder van Reclassering Nederland uit. ‘Wij zeggen dit al jaren tegen justitie, zorginstanties en tegen gemeenten die zorg inkopen.’ 

Het ministerie van Justitie en Veiligheid zegt niet betrokken te zijn geweest bij plaatsingen bij Acuut Zorggroep, omdat er geen contract was met het zorgbedrijf. De gemeente zegt met een toezichthoudende medewerker van Justitie te hebben gesproken: ‘Er was absoluut sprake van justitieel toezicht.’

‘Het ging om het geld’

Kiki raakt door deze plaatsing steeds verder in de problemen. Ze wil vertrekken met haar kinderen, maar er is nergens plek. Ze kan geen kant op. Ook nadat gemeentelijke inspectie uitwijst dat er geen kamervergunning is voor het huis, moeten de bewoners blijven. Een half jaar later sluit de gemeente het pand. Kiki, de moeder met enkelband en hun kinderen mogen in afwachting van een andere woning blijven. ‘Het was een vreselijke tijd,’ zegt Kiki. ‘Het liep alleen maar verder uit de hand.’   

Ook oud-medewerkers van het bedrijf noemen de situatie in het huis ‘verschrikkelijk’. De jonge medewerkers, soms net uit de schoolbanken, voelden zich er ook niet veilig. Zo omsingelde een gewelddadige ex-partner van één van de bewoners met zijn vrienden het huis. ‘Dan sta je daar in je eentje, want vaak stonden we alleen op de groep. Er was volgens het bedrijf geen geld om voor de veiligheid met z’n tweeën te werken.’ 

‘We hebben overal klachten ingediend, maar we zijn niet gehoord. Dat verdienen we wel’

De problemen van de cliënten waren te veel voor het personeel. ‘Daar hadden wij de kennis niet voor. Wij konden bijvoorbeeld geen verslavingszorg bieden.’ Volgens de oud-medewerkers heeft het personeel ook psychisch onder de situatie geleden, omdat ze geen steun voelden vanuit het bedrijf. ‘Het ging Acuut Zorggroep niet om de cliënten, maar om het geld.’

In het toezichtsrapport van de gemeente staat dat Tilburg ruim negen ton terug wil vorderen. In een reactie zegt Jan-Willem Sies, manager toezicht en handhaving van de gemeente, dat dit bedrag inmiddels naar beneden is bijgesteld. Het exacte bedrag wordt nog bepaald. Acuut Zorggroep mag wel gewoon zorg blijven leveren. ‘Ze hebben een verbeterplan gemaakt en dat zullen wij blijven toetsen.’  

Kiki woont inmiddels zelfstandig, in een eigen huis. Zij is blij dat de misstanden in het Tilburgse ‘horrorhuis’ aan het licht komen. ‘Wij hebben overal klachten ingediend, maar we zijn niet gehoord. Wij verdienen het om gehoord te worden. Het heeft veel impact op ons leven heeft gehad. Voor mijn kinderen vind ik het nog het ergste. Zij zijn daar beschadigd en hebben nog vaak nachtmerries.’

Tim zorgde al voor vier kinderen van Samantha. Na haar dood vroeg én kreeg hij voogdij over de jongste. ‘Het is belangrijk dat alle broertjes en zusjes bij elkaar kunnen wonen.’

Morgen een interview met hoogleraar bestuurskunde Menno Fenger, die pleit voor landelijk ingrijpen op zorgtoezicht.

Dit onderzoek kwam mede tot stand dankzij subsidie van het Tilburgs Mediafonds.