Genadeloos nemen ze de banken op de korrel, de acteurs van het toneelgezelschap De Verleiders. Vanuit de vele uitverkochte zalen klonk al vanaf de eerste voorstelling aanhoudend gejuich en applaus, maar door de banken werd het gezelschap als een stel komedianten weggezet. De inhoud zou niet deugen. Acteurs die iets te melden hebben over de complexe financiële sector? Nee, zoiets moet je aan professionals over laten. Zo dachten ook de meeste journalisten van de financiële pers, die De Verleiders op sociale media vooral smalend bespraken. De Rabobank vergeleek het vijftal zelfs met de illustere jaren ’80-typetjes F. Jacobse en Tedje van Es.

Sentiment gedraaid

De hoon en afkeuring van banken en financiële pers ten spijt, hebben De Verleiders in anderhalf jaar tijd met de voorstelling Door de bank genomen en met hun politieke activisme veel los weten te maken, veel meer dan waar acteur en cabaretier George van Houts, samen met Tom de Ket de drijvende kracht achter het gezelschap, ooit van had durven dromen. ‘Sinds de premiere eind 2014 en nu is het sentiment 180 graden gedraaid,’ zegt Van Houts. ‘Symbolisch daarvoor was ons optreden in een vol auditorium van De Nederlandsche Bank (DNB). Voor mensen als Klaas Knot en Alexander Rinnooy Kan. En we werden door het publiek niet op de inhoud tegengesproken.’

‘Het was hoognodig dat dit eens aan een groter publiek werd getoond’

In Door de bank genomen worden onder andere de gedragingen van doorsnee-bankiers onbarmhartig gefileerd. Die verkochten hun ‘gewaardeerde’ klanten producten die ze niet begrepen en die te risicovol waren. In een aangrijpende scene die het publiek steeds opnieuw weet te schokken, wordt de door Pierre Bokma gespeelde hoofdpersoon — een strandtenthouder — door de afdeling Bijzonder Beheer vreselijk te grazen genomen. Kreten van ontzetting klinken als in een tijdbestek van twintig minuten een periode van twee jaar wordt samengebald en de zakelijke ondergang van de strandtenthouder gestalte krijgt. Van Houts: ‘Het was hoognodig dat dit eens aan een groter publiek werd getoond. Er zijn veel ondernemers die dat gevecht tegen hun bank individueel en in stilte achter de schermen voeren. Ze schamen zich ook vaak en staan machteloos tegen de Stasi-achtige praktijken van de afdelingen Bijzonder Beheer.’

Een voornaam thema van het toneelstuk gaat over de ondoorzichtige rol die banken spelen bij de geldcreatie. Een gedurfd onderwerp voor een theatervoorstelling, maar het publiek bleek er belangstelling voor te hebben. ‘Banken spelen de hoofdrol in een geldsysteem dat is gebaseerd op schuld,’ zegt Van Houts, ‘en dat gaat niet langer. Geldcreatie en schuldcreatie moeten worden losgekoppeld, die geldpers moet weg bij de commerciële banken en moet weer dienstbaar gemaakt worden aan het algemeen belang.’

Vooral de aanpak van dit abstracte onderwerp werd in eerste instantie door experts en bankiers afgebrand. Wim Boonstra — hoofdeconoom van de Rabobank — merkte in oktober 2015 in een ingezonden artikel in Het Financieele Dagblad laatdunkend op dat ‘u bij een bank vergeefs [zult] zoeken naar een afdeling “geldschepping”. Die is er niet.’

Ons Geld

Het plenaire Kamerdebat bevestigde dat de discussie over geldcreatie serieuze vormen heeft aangenomen

Het onderwerp geldcreatie was toen — net als in veel andere landen, met name het Verenigd Koninkrijk — al lang een uitgegroeid tot een landelijke discussie. Van Houts had bij zijn research voor het toneelstuk steun gevonden bij het burgerinitiatief Ons Geld, de stichting die een brede maatschappelijke discussie over geldcreatie wenste los te maken. De stichting wist in 2015 samen met De Verleiders en voormalig bankier Ad Broere 120.000 handtekeningen te verzamelen om daarmee een plenair Kamerdebat over geldcreatie te initiëren. Op 16 maart van dit jaar was het zo ver. ‘Bij het debat bleek Dijsselbloem heel welwillend,’ zegt Van Houts. ‘Hij vroeg ook om een nadere studie, die door de WRR zal worden uitgevoerd.’

Het plenaire Kamerdebat bevestigde dat de discussie over geldcreatie serieuze vormen heeft aangenomen. ‘Serieus’ is ook het woord dat aan de nieuwste reeks voorstellingen van Door de bank genomen is toegevoegd. Het meest aansprekende signaal daarvoor kreeg Van Houts echter niet in de Kamer, maar in het auditorium van DNB. ‘We vroegen vooraf of er mensen in de zaal zaten die bekend waren met het burgerinitiatief Ons Geld en of ze de doelstellingen ondersteunden. Twee handen gingen de lucht in. Na de voorstelling vroegen we het weer en toen staken maar liefst veertig mensen hun vinger op. Dan word je dus serieus genomen.’