
Niemand gelooft meer in maakbaarheid. Vreemd, want de samenleving wordt altijd gemaakt. De vraag is alleen wie haar maakt.
Steevast wordt ‘de maakbare samenleving’ tegenwoordig voorafgegaan door ‘de illusie van’ of ‘toen een geloof in’ (... ‘nog bestond’). Je bent eigenlijk maar een slappe idealist als je nog zo naïef bent te geloven in maakbaarheid.
Ik zal maar kleur bekennen: ik ben zo’n slappe idealist. Nooit heb ik kunnen begrijpen hoe je in het alternatief kunt geloven. Als de samenleving niet maakbaar is, wie maakt de samenleving dan? De hegeliaanse geest? Marxistisch materialisme? Lovecrafts Cthulhu?
De gemaakte samenleving
Laat ik eens iets geks suggereren: mensen maken en hermaken de samenleving. Constant. Een ondernemer wordt nooit naïef maakbaarheidsdenken verweten als hij met een revolutionair idee fundamentele verandering teweeg wil brengen – dat zou ook best absurd zijn.
‘Hé, luister, ik heb een idee: Uber, een app die chauffeurs aan klanten koppelt, waarbij wij een klein bedrag op elke rit pakken. Geweldig concept! We gaan alle spelregels van de taxibranche herschrijven!’
‘De economie is niet maakbaar.’
‘O ja, fuck it dan.’
Eigenlijk maken anti-maakbaarheidsdenkers dan ook een veel beperktere claim. Tuurlijk, de samenleving wordt gemaakt door mensen, maar er zijn vormen van maakbaarheid die beter zijn dan andere. ‘De complexe maatschappelijke en economische realiteit is niet dwingend vanuit de overheid te sturen’, zo stelde Balkenende het in zijn afscheid van het maakbaarheidsdenken.
Uiteindelijk wordt de samenleving altijd gemaakt. De vraag is alleen wie de samenleving maken, en hoe zij haar maken
Pieter Cort van der Linden, de laatste liberale premier van Nederland voor Rutte, hield er zelfs een positievere visie op overheidsinterventie op na. ‘Wanneer door de onthouding der overheid de heerschappij van het toeval in de hand wordt gewerkt, de ongelijkheden der bestaande wetgeving worden bestendigd, en de overmacht van enkelen wordt begunstigd, is het laisser faire eene valsche leuze’, zo schreef hij in zijn boek over een toekomstige liberale partij. ‘Het bevordert niet de vrijheid, maar belemmert haar.’
Een eenzijdige afkeer van ‘dwingend overheidsoptreden’ miskent dan ook de grote maatschappelijke vooruitgang die is geboekt door zulk optreden. Natuurlijk, de open deuren – kinderarbeid, slavernij, de achturige werkweek en ga zo maar door – maar ook op veel kleiner niveau heeft sturing van het economische verkeer successen gebracht.
Neem de regulering van de autobranche. In 1965 getuigde James Roche, de CEO van General Motors (GM), voor het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden dat zijn bedrijf slechts één miljoen dollar aan autoveiligheid besteedde. GM maakte indertijd 1,7 miljard dollar winst. Technologische innovatie richtte zich vooral op kekker design en snellere auto’s, maar niet op veiligheid.
Een jaar later werd een wet aangenomen waarmee een nieuwe autotoezichthouder werd opgericht. In een evaluatie van een vijftal veiligheidsstandaarden kwam de toezichthouder in 1985 tot de conclusie dat deze regulering slechts 48,86 dollar per nieuwe auto had gekost. Voor dat bedrag waren duizend levens gered en tweehonderdduizend verwondingen vermeden. Zonder naïeve maakbaarheidsdenkers was zoveel menselijk leed nooit vermeden.
Maakbaarheid, nooit weg geweest
De grote ironie is bovendien dat het idee van maakbaarheid in de praktijk eigenlijk nooit weg is geweest. Het is alleen veranderd in een ander maakbaarheidsgeloof. Dezelfde Balkenende die in zijn lezing de keynesiaanse werkloosheidsbestrijding, zo gebruikelijk vlak na de oorlog, afdeed met de mededeling dat ‘de conjunctuur zich niet laat managen’, was tegelijkertijd een voorstander van ‘activerend arbeidsmarktbeleid’ (sollicitatie- en presentatietrainingen, reïntegratietrajecten, werkcoaching en ga zo maar door).
Dat het rekenkundig onmogelijk is om de 672.000 werklozen weg te werken met activerend arbeidsmarktbeleid als er maar 108.200 vacatures openstaan, schijnt de huidige beleidsmakers ook niet te hinderen. Lodewijk Asscher kondigt vol trots een banenplan aan met dit soort beleidshomeopathie.
Eigenlijk is het geklaag over ‘het maakbaarheidsgeloof’ vooral een excuus om te stoppen concreet te denken over hoe de wereld beter kan. Het is uitkijken dat de overheid te veel probeert te doen – dat onze oplossingen problemen worden. Toch mondt een algemene afkeer van ‘maakbaarheid’ al snel uit in het beleidsequivalent van Voltaire’s Dr. Pangloss uit Candide, die telkens als hij geconfronteerd werd met onrecht, herhaalde dat dit ‘de beste van alle werelden’ is.
Uiteindelijk wordt de samenleving altijd gemaakt. De vraag is alleen wie de samenleving maken, en hoe zij haar maken.
36 Bijdragen
pubben
http://www.theguardian.com/commentisfree/2014/sep/29/neoliberalism-economic-system-ethics-personality-psychopathicsthic?CMP=twt_gu
Michiel
pubbenpubben
MichielIk ben het met Jesse eens, dat we andere liberalen en goede journalisten nodig hebben.
Om aan te sluiten bij de beleidshomeopathie en de rondpomp industrie waarbij Lodewijk Asscher ineens extra banen (na massa ontslagen in de zorg) en geld aankondigt, zou het goed zijn de ESF gelden vanuit Brussel te onderzoeken.
Die worden misbruikt om de lonen naar beneden te krijgen en valse statistieken te produceren waarop weer vals beleid gemaakt wordt.
Watching the Wheels
pubbenDe enorme ontwikkeling van Amerika is gebaseerd op geprint geld (QE1, QE2, QE3), waardoor nu ook weer de aandelenkoersen door het dak gaan. China heeft er ook voordeel bij, Amerika is hun grootste klant.
Er is een enorme strijd gaande tussen bedrijven om te overleven in al dat ge(we)ld, iedereen lijkt te snappen dat er binnenkort een schuldsanering aan zit te komen. Het gaat erom om als land zoveel mogelijk echte spullen te hebben (huizen, fabrieken, havens, infrastructuur etc.), die schuld komt wel goed lijken ze te denken (kijk bijvoorbeeld maar wat Cameron met de huizenprijzen doet in Engeland, zoveel mogelijk hypotheekschuld toevoegen; je kunt momenteel daar meer verdienen met de waardevermeerdering van een huis dan met werken). De verhoudingen met inkomens zijn griezelig, schulden moeten op enig moment verdampen.
Tot die tijd moeten bedrijven zo efficiënt mogelijk met hun geld omgaan en dus (nog altijd) nauwelijks ruimte voor loonverhogingen, zolang er concurrentie en overcapaciteit is, hoeft dat ook niet (wat weliswaar tot schrijnende situaties kan leiden en verlies aan koopkracht en dus ook negatief effect heeft op de lokale economie). Het gaat bij alles teveel om de globale economie en te weinig om de lokale economie. De laatste is door het enorme (met geleend geld te snel opgeklopte) BBP-volume en de enorme vaste lasten van overheden te afhankelijk geworden van de globale economie.
Als we nu lonen zoud
Watching the Wheels
Watching the Wheelsjsmid
Watching the WheelsDe rente kan niet lager, dus uiteindelijk stort alles in elkaar en hebben we communisme. Raad eens wie de grootste verliezers zijn?
Watching the Wheels
jsmidDe hypotheekrente kan nog makkelijk een procent lager als het moet, banken lopen geen enkel risico, prijzen worden door de staat op niveau gehouden, starters moeten hoog instappen, we moeten zoveel mogelijk lenen, de economie groeit alleen als er meer geleend geld in omloop komt.
Heel anders dan in Duitsland voegen we hier weinig waarde toe door dure dingen te produceren. VDL, ASML en het gebied rond Eindhoven zijn positieve uitzonderingen, maar verder is het tobben via bewust onnodig duur gemaakte nieuwbouw die voor geldgroei moet zorgen. Verder nog wat subsidietomaatjes en bio-industrie-ellende voor zo laag mogelijke exportprijzen en vooral veel doorvoer (weinig toegevoegde waarde, vooral schuldvergroting door onnodig duur vastgoed, dus feitelijk gewoon een voorschot nemen op de toekomst met toekomstige arbeid van burgers als onderpand). Denk maar even naar de grondposities van gemeenten, het beleid is burgers met zoveel mogelijk schuld opzadelen, dat is het belangrijkste waar de economie op draait en daarom gaat het nu ook zo slecht nu mensen aflossen en geld uit het systeem verdwijnt.
Wat Willem Middelkoop 10 dagen geleden aan de Erasmus Universiteit besprak lijkt geen onlogisch scenario (zie filmpje boven), de waarde van geld zal linksom of rechtsom moeten halveren, in Europa zullen ze net als in Amerika geld gaan bijdrukken, zodat je inflatie krijgt en op enig moment komt er een nieuw financieel systeem, misschien wel met een nieuwe wereldmunt (want die Chinezen zijn het zat om dollars op te kopen die Amerika gewoon bijdrukt). Heb je gezien dat Rusland aan China heeft voorgesteld om Amerika onderuit te trekken na 2008? Heb je gezien dat China momenteel goedkoop goed mag kopen in Amerika en daar zelfs een 700 miljoen kosten
Watching the Wheels
Watching the Wheelsjsmid
Michieljsmid
MichielMichiel
jsmidjsmid
MichielMichiel
jsmidjsmid
MichielHet gros van de grote banken houdt hun hand op als het misgaat. Hoezo vrije markt als er sprake is van een bedrijfsmonopolie en er geen nieuwe bankvergunningen meer verstrekt worden door de DNB.
Kortom, die vrije markt bestaat helemaal niet.
Michiel
jsmidLudovikaa
MichielMichiel
LudovikaaLudovikaa
MichielDe vrije markt is net zo'n illusie als het aards paradijs of het socialisme.
Maar natuurlijk kunnen illusies ons wel inspireren. Zolang je de illusie maar niet gaat verwarren met de werkelijkheid.
Michiel
LudovikaaLudovikaa
MichielMichiel
LudovikaaLudovikaa
MichielJuist om die reden heeft de "vrije markt" zo idioot veel regels nodig, om de concurrentie kunstmatig in stand te houden.
Michiel
LudovikaaLudovikaa
MichielMichiel
Ludovikaajsmid
MichielMichiel
pubben
MichielSchots en Scheef
Molenaer
Schots en ScheefWatching the Wheels
Het lijkt een spelletje, zie https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=GsGeESUbunA#t=1358 (vanaf 22 min. en dan vooral tussen 27 min. en 32 min.). Hele uitzending is interessant als weer het zoveelste puzzelstukje.
Goedkope energie, een groeiend BBP, macht behouden over de sources, uiteindelijk een reset van de staatsschulden, de rest is bijzaak. Aan sociale idealistische dingen komt men nauwelijks toe of het zou moeten zijn dat iedereen in de Westerse wereld momenteel nog te eten heeft en dat nu eindelijk iets wordt geïnvesteerd in duurzame energie.
Michiel
Watching the WheelsWatching the Wheels
MichielIn reactie op de eerste zinnen uit bovenstaande column:
"Jan-Peter Balkenende kondigde het een kleine twaalf jaar geleden al aan: de dood van de maakbaarheidsgedachte. ‘Zowel de samenleving als de economie laat zich niet maken’, wist de latere premier."
Je kunt er nog aan toe voegen: Bouw- en ICT-projecten worden nog steeds verdeeld (zie Zembla d.d. 2-10-2014), het ABP verloor 44 miljard aan rommelhypotheken http://925.nl/archief/2009/02/05/pensioenfondsen en ondersteunde daarmee het Home Ownership initiative na 11/9. Alles is maakbaar, zeker bij het CDA.
Mr Zout
ik mag hopen dat "de achturige werkweek " een utopie blijft ;-)
Michiel
Johan_Amsterdam