De woekerpolisaffaire is waarschijnlijk het grootste financiële schandaal uit de Nederlandse geschiedenis. Decennia lang werden miljoenen burgers willens en wetens door (levens)verzekeraars misleid en benadeeld met zogenoemde beleggingsverzekeringen die we sinds 2006 beter kennen als woekerpolissen. Journalisten Jan Hein Strop en Eric Smit volgen de woekerpolisaffaire al vanaf het moment dat die uitbrak. In 2011 publiceerde Smit met de tot inkeer gekomen tussenpersoon René Graafsma het zelfhulpboek Woekerpolis, hoe kom ik er vanaf? Het boek diende in 2011 als 'lesmateriaal' voor Kamerleden, maar die toonden zich niet de beste leerlingen. Graafsma en Smit riepen eind 2011 in een open brief in de Volkskrant de Kamer nog op om in actie te komen, maar dat mocht niet baten, de politiek wendde het hoofd af. De lobby van de verzekeraars en DNB had en heeft veel invloed in Den Haag. Het ministerie van Financiën heeft in deze kwestie vooral oog voor de belangen van de internationaal opererende verzekeraars, niet voor de belangen van burgers. De ellende met de beleggingsverzekeringen werd in 1994 al door experts voorzien. De overheid greep niet in en twintig jaar later - en vele tientallen miljarden euro aan schade verder - bevindt de inhoudelijke kennis van onze volksvertegenwoordigers zich nog steeds op een bedroevend laag niveau en laten zij zich nog steeds leiden door de belangen van de financiële sector.

Hoewel de wereld om ons heen al jaren verschijnselen van woekerpolisvermoeidheid vertoont, zal Follow the Money deze affaire blijven volgen.

28 artikelen

De woekerpolisaffaire: wegstoppen is lastig

2 Connecties
4 Bijdragen

Het Ministerie van Financiën wilde de woekerpolisaffaire dood laten bloeden, zo toonde onderzoek van RTL aan, maar het schandaal is weer springlevend.

Het was het Ministerie van Financiën dus vooral te doen om het rechtssysteem niet te laten vastlopen. Na een decennium het probleem van de woekerpolissen te hebben genegeerd, werd in 2006 de politiek ook wakker. Niet de zorg om een fatsoenlijke compensatieregeling voor miljoenen gedupeerde burgers speelde daarbij een rol, maar de vrees voor een lange reeks rechtszaken. Dit onthulde RTL Nieuws maandag na het op opvragen van ruim 130 notities, memo's en niet openbare brieven bij het ministerie van Financiën.
Het is opvallend hoe minister van Financiën Wouter Bos zijn best doet om mogelijke problemen voor minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin te voorkomen. Hij vraagt de Raad voor de Rechtspraak zelfs om advies hoe hij 'mogelijke druk op de rechterlijke macht kan helpen verlichten'. Als hiervoor aanpassing van de wetgeving nodig is, dan schrijft Bos geïnteresseerd te zijn in eventuele suggesties van de Raad, aldus RTL.

Damage control voor verzekeraars

De Effectenlease-affaire die in 2001 losbarstte, de daarmee gepaard gaande dreiging van duizenden rechtszaken en het ontbreken van eensluidende jurisprudentie, had natuurlijk voor de nodige gefronste voorhoofden gezorgd. Het verwaarloosde woekerpolisdossier vormde eenzelfde soort dreiging. Het motief van Bos om zijn collega Hirsch Ballin zo ter wille te zijn, kan echter ook verklaard worden uit de grote zorgen die op dat moment bestonden over de toestand in de financiële sector, die sinds het begin van kabinet Balkenende IV (februari 2007) op wereldwijde schaal vlam vatte. Het was ook niet voor niets dat Bernard ter Haar, de toenmalige directeur Financiële Markten van het ministerie van Financiën 'damage control voor de verzekeraars' als voornaamste taak had. Althans, dat schreef het Financieele Dagblad later op basis van anonieme bronnen. Ik schets u nog even kort enkele relevante gebeurtenissen in de herfst van 2008.
De Amerikaanse zakenbank Lehman verloor op 9 september 2008 40 procent van zijn beurswaarde, een paar dagen later zou de bank ten onder gaan. Op diezelfde dag - 9 september - was verzekeraar Delta Lloyd de eerste die op basis van de aanbevelingen van Jan Wolter Wabeke en onder regie van Ter Haar met de stichtingen Verliespolis en Woekerpolis Claim tot een akkoord kwam. Later volgden de andere verzekeraars.
De compensatieregelingen waren een fopspeen
De compensatieregelingen waren een fopspeen, zoals Tros Radar al in september 2008 voorrekende. Vara's Kassa noemde de regelingen later een 'lachertje' en dat was binnen de sector en ook op het ministerie van Financiën een narekenbaar gegeven. De informatie die gisteren door RTL naar buiten werd gebracht bevestigt dat beeld. Ambtenaren van Financiën beseften dat 'de compensatieregelingen consumenten niet het onderste uit de kan bieden', maar 'ze dienen wel ondersteund te worden, omdat daarmee niet massaal doorgeprocedeerd hoeft te worden'. RTL stelt op basis van het onderzoek dat dit voor Financiën 'een zwaarwegend belang [is] geweest om aan te koersen op deze schikkingen'.
'Het boek is wat ons betreft met de diverse schikkingen gesloten', zei de latere minister van Financiën, Jan Kees de Jager.

Struikelen over kleine lettertjes

Het is helder, de gedupeerde burger speelde een zeer ondergeschikte rol. Maar achter de grote zorg dat de rechtbanken vol zouden stromen met claimzaken, schuilt natuurlijk meer. De benadeelde verzekerden volledig compenseren, zou de verzekeraars - too big to fail - in groot gevaar brengen. En dat diende hoe dan ook te worden voorkomen. Zie de mission statement van Bernard ter Haar.
Errol Keyner, de adjunct-directeur van de Vereniging van Effectenbezitters die namens de VEB in het bestuur van de stichting Verliespolis zat en met de verzekeraars onderhandelde, zei in maart 2011 in de Telegraaf hoe het volgens hem in elkaar stak: 'De waarheid is dat ze (de verzekeringsmaatschappijen) nooit tientallen miljarden kunnen ophoesten, dan zouden ze omvallen.'
Dat Keyner bij het nederdalen van een fatsoenlijke compensatie vreesde voor het voortbestaan van de sector, kwam niet uit de lucht vallen. In 2009 meldde toezichthouder DNB in een rapport dat overleven als "de grootste uitdaging voor Nederlandse verzekeraars" moest worden gezien. De zorgen om de verzekeringssector werden ook door Atos Consultancy gedeeld.
De Nederlandse verzekeringssector worstelt nog steeds met haar inktzwarte verleden
De Nederlandse verzekeringssector worstelt nog steeds met haar inktzwarte verleden. Dat blijkt niet alleen uit de onthullingen van RTL, maar ook uit het artikel dat Follow the Money vandaag publiceerde. Verzekeraar Nationale Nederlanden struikelt over de kleine lettertjes die het ooit met zeer veel aandacht voor detail in de algemene voorwaarden aanbracht. NN bracht kosten in rekening zonder dat met de klant te hebben afgesproken. Dat mag dus niet.
Uit de winnende zaak van Bert Jan Tiesinga bij het Kifid blijkt eens te meer dat het lastig is om een smeulend schandaal van de omvang van de woekerpolisaffaire te stikken.