‘Volle kracht vooruit, opportunities pakken en de administratie ervan komt later wel.’ Dat is volgens medewerkers het adagium van het Rotterdamse handelshuis Nidera dat vorig jaar werd opgeschrikt door de rogue trader Tim Remie. Aan hem wordt een verlies toegeschreven van 200 miljoen dollar en sinds juni wordt hij verdacht van ‘niet-ambtelijke corruptie’ en ‘valsheid in geschrifte’.

Uit onderzoek van Follow the Money — dat deze zaterdag in een longread op FTM.nl zal verschijnen — blijkt dat het fraudegeval allesbehalve een incident is bij het handelshuis dat jaarlijks voor 18 miljard dollar aan bulkgoederen als granen, oliehoudende zaden en tot voor kort biobrandstoffen verhandelt. Het is eerder een symptoom van een organisatie die jarenlang niet in control was. Het handelssysteem Intras was verouderd, de marktwaarderingen van termijncontracten vormden één groot vraagteken en degenen die de handelaren moesten controleren werden weggezet als 'riskhonden'. Alles draaide om zoveel mogelijk geld verdienen. ‘Als er ergens een opportunity is, dan springen ze er altijd met twee benen tegelijk in,’ zegt een voormalig medewerker die jarenlang de Rotterdamse handelsgeest meemaakte.

Canadese wisseltruc

De bron van veel ellende wordt gelegd in 2006 met de oprichting van de biobrandstoffen-afdeling. De initiator is Nidera's topman Ito van Lanschot, de voormalig directeur van de Europese afdeling van het Amerikaanse energieconcern Reliant. ‘De afdeling was Van Lanschots geesteskindje en hij voorzag een grote toekomst voor biobrandstoffen. Overheden gaven gigantische subsidies voor duurzame energie, waardoor overal werd geïnvesteerd in biomassacentrales en ethanol- en biodieselfabrieken,’ zegt Jan Wegman, die in januari 2007 door Van Lanschot wordt aangetrokken om de handel in elektriciteit op poten te zetten.

Vanuit het Nidera-hoofdkantoor zoeken de handelaren regelmatig de grenzen op in de jacht op handelsmarges en daaraan gekoppelde bonussen. In 2010 vormde de biodiesel-afdeling van Nidera onderwerp van onderzoek door de Europese fraude-opsporingsdienst OLAF vanwege het omzeilen van hoge importheffingen — de zogeheten antidumpingheffing — op zwaar gesubsidieerde Amerikaanse biodiesel.

Zwitserse nummerrekening

Het zou niet bij één incident blijven, want uit onderzoek van FTM blijkt dat handelaren vaker over de schreef gingen. Hoe dat gebeurde wordt zaterdag onthuld. Het gevolg van rogue trader Remie is dat de nieuwe Chinese eigenaren, het Chinese graanconcern COFCO, het geesteskindje van Van Lanschot helemaal hebben opgedoekt. Na de fire sale hebben ze tientallen, zo niet honderden, miljoenen dollars moeten afschrijven. De eigenaren moesten in ieder geval al direct na de overname in 2014 een verlies van 54 miljoen dollar slikken op hun Nidera-belang.

'Bonussen werden uitbetaald op een wijze die mogelijk niet te verenigen valt met (internationale) belastingregels (op een Zwitserse nummerrekening)'

En ze moesten dit jaar nog bijna 2 miljoen dollar overmaken naar de voormalige topman Van Lanschot, die in 2010 vertrok. Uit een vooralsnog onopgemerkt vonnis van de Rechtbank Rotterdam van afgelopen juni blijkt dat Nidera zijn bonus over het jaar 2009 en 2010 met terugwerkende kracht moet uitbetalen. Nidera weigerde dit vooralsnog vanwege — zo valt te lezen in het vonnis — ‘het door [de eiser] gevoerde beleid en de daaruit voortvloeiende desastreuze resultaten'. Ter info: Nidera maakte in 2010 megaverliezen op de ethanol- en vrachtafdeling, wat leidde tot een verlies van 88 miljoen dollar, terwijl er in 2009 nog een nettowinst werd gemaakt van 50 miljoen dollar.

De harde diskwalificatie van de oud-topman wordt gevolgd door een nog opvallendere passage: er valt in het vonnis letterlijk tussen haakjes te lezen dat de bonussen van Van Lanschot — die inmiddels vicepresident is bij het Duitse agrohandelsbedrijf BayWa — vóór 2009 werden uitbetaald op een wijze ‘die mogelijk niet te verenigen valt met (internationale) belastingregels (op een Zwitserse nummerrekening).’ Het dubieuze bonusuitkeringsbeleid lijkt naadloos aan te sluiten bij de wolfse mentaliteit van Nidera.

Nidera-woordvoerder Bert Ooms wil desgevraagd niet ingaan op de bonus van Van Lanschot. 'Daar is nu een uitspraak over gedaan en daar laten wij het bij.'

Ito van Lanschot laat per e-mail weten: ‘Gezien het feit dat ik ruim zes jaar geleden bij Nidera ben weggegaan, geef ik er de voorkeur aan geen commentaar te geven.’