Eurocommissaris Margaritis Schinas

Wie betaalt? En wie bepaalt? FTM zoekt uit hoe de politieke worst écht gedraaid wordt. Lees meer

Leven we in een lobbycratie of is lobbyen een wezenlijk element van een gezonde democratie? Zeker is dat de lobbywereld wordt gezien als een zeer invloedrijke factor in ons politiek bestel, maar beschrijvingen van die wereld komen doorgaans niet verder dan het woord ‘schimmig’. Follow the Money wil daar verandering in brengen en duikt de lobbywereld in om te zien hoe de worst écht gedraaid wordt.

155 artikelen

Samen met journalisten uit heel Europa controleren we de macht in Brussel. Lees meer

Steeds meer ingrijpende besluiten worden op Europees niveau genomen. Maar zolang burgers niet weten wat er gaande is in Brussel, kunnen politici er verborgen agenda’s op nahouden en hebben lobbyisten vrij spel. Om hier verandering in te brengen lanceert Follow the Money ‘Bureau Brussel’. Drie EU-specialisten controleren in samenwerking met collega’s uit heel Europa structureel de macht.

98 artikelen

Eurocommissaris Margaritis Schinas © EPA, Francisco Seco

Prominente Eurocommissaris maakt dankbaar gebruik van gratis verwennerij in de Emiraten

In Brussel is pijnlijk duidelijk geworden dat Europarlementariërs gevoelig kunnen zijn voor geld en cadeaus van landen als Qatar, die bekendstaan om schending van de mensenrechten. Ook Eurocommissaris Margaritis Schinas laat zich graag door de Golfstaten trakteren. Daarmee doet hij naar de letter van de wet niets verkeerd. Maar de reislustige Griek lijkt een loopje te nemen met de 'Europese waarden' die hij moet etaleren.

Dit stuk in 1 minuut
  • In de nasleep van Qatargate, het corruptieschandaal in het Europees Parlement, nam Follow the Money de dienstreizen naar de Golfregio van de Griekse Eurocommissaris Margaritis Schinas onder de loep. Van het team van voorzitter Ursula von der Leyen is hij, met elf overnachtingen gedurende drie uitstapjes, degene die de meeste nachten in de Golf doorbracht.
  • Tijdens zijn eerste bezoek kreeg Schinas zijn overnachtingen in luxehotels in de Verenigde Arabische Emiraten volledig betaald door het gastland. Hij was er minstens een nacht langer dan nodig. Voor zijn tweede trip naar de Golfregio deed Schinas een beroep op een door de Commissie betaald privévliegtuig. Over de derde en langste reis wil de Commissie voorlopig niets kwijt.
  • Schinas had ten minste drie ontmoetingen met de Qatarese minister van arbeidszaken, internationaal bekend na het wereldkampioenschap voetbal waarvoor hardhandig stadions uit de grond zijn gestampt. Deze minister wordt tevens genoemd als spil in de Brusselse corruptieaffaire. Schinas’ landgenote Eva Kaili, inmiddels oud-vicevoorzitter van het Europarlement en in hechtenis in België, kruiste zeker tweemaal zijn pad – onder meer op een feest in Griekenland ter ere van de Saoedische kroonprins Mohammad bin Salman.
  • Opvallend is dat Schinas uitstekende betrekkingen onderhoudt met de autoriteiten in de Golfstaten, maar systematisch zwijgt over de mensenrechtenschendingen in die regio. Als vicevoorzitter van de Europese Commissie is het zijn taak om ‘de Europese levenswijze’ te promoten. Maar uit al zijn speeches en tweets over ‘onze partners’ in de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar klinkt louter lof – geen lef om zijn gastheren duidelijk te maken waar de Europese Unie voor staat. 
Lees verder

Eurocommissaris Margaritis Schinas is in Brussel een bekende verschijning. Ruim dertig jaar geleden begon de Griek er zijn carrière als ambtenaar van de Europese Commissie, waar hij vooral opviel in zijn tijd als belangrijkste woordvoerder. Met brede glimlach en holklinkende frasen pareerde hij jarenlang lastige vragen van journalisten. Hij wordt beschreven als uiterst intelligent, en als iemand met een goed netwerk binnen de huidige Griekse regering van premier Kyriakos Mitsotakis.

Schinas werkte zich omhoog en was van 2007 tot 2009 lid van het Europarlement. Zijn Spaanse vrouw ontmoette hij toen ze in de jaren ’80 beiden in Brugge studeerden, aan het Europacollege – een universitair instituut waar een groot deel van de Europese bestuurlijke elite passeert. 

In 2019 werd de centrumrechtse politicus – Schinas is lid van de Griekse partij Nieuwe Democratie van Mitsotakis – benoemd tot commissaris belast met de ‘promotie van de Europese levenswijze’. Zijn titel deed de wenkbrauwen fronsen omdat die werd gezien als kwalijke framing. Schinas houdt zich in de praktijk namelijk vooral bezig met migratie en veiligheid. 

WK Voetbal

Toen eind vorig jaar in het Europees Parlement het grote corruptieschandaal losbarstte [zie kader ‘Qatargate’] rezen er direct ook vragen over Margaritis Schinas. 

De Eurocommissaris liet zich meermaals publiekelijk positief uit over de Golfstaat, net als zijn landgenote Eva Kaili, de vicevoorzitter van het Europees Parlement, die sinds 9 december vastzit omdat ze ervan wordt verdacht zich te hebben laten omkopen door onder meer Qatar.

In reactie op de kritiek op de arbeidsomstandigheden bij de bouw van stadions voor het wereldkampioenschap twitterde hij bijvoorbeeld, bij een foto van de kleurrijke openingsceremonie die hij bijwoonde: ‘Qatar (..) voerde hervormingen door en verdient wereldwijd succes.’ 

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen kreeg daarom de vraag of de justitiële autoriteiten in België ook onderzoek doen naar leden van de Europese Commissie, en of zij de publieke uitspraken van Schinas onderschrijft. Von der Leyen ontweek die vragen, wat leidde tot opschudding onder de aanwezige journalisten. Die bleven aandringen op duidelijke antwoorden, totdat de woordvoerder van de Commissie een eind maakte aan de persconferentie.

De dag erna, op 13 december, probeerde Schinas de aanzwellende kritiek te pareren. ‘Laat me heel helder zijn,’ zei hij. ‘Ik was bij de openingsceremonie van de wereldbeker als vertegenwoordiger van de Commissie. Het was het eerste wereldwijde sportevenement na de pandemie en Europa kon niet afwezig zijn.’

Over zijn persoonlijke integriteit zei Schinas: ‘In al mijn publieke stellingen over Qatar is elk woord helemaal, 100 procent compatibel met het beleid van de Commissie.’ En: ‘Na 32 jaar publieke dienst is er enkel licht. Ik tweet en zal blijven tweeten als teken van transparantie.’

Ode aan de Golf

Follow the Money toetste Schinas’ woorden aan de praktijk en hield zijn banden met de Golfstaten tegen het licht. Hoewel uit ons onderzoek niet blijkt dat Schinas de regels overtrad, zijn er zeker vraagtekens te zetten bij zijn warme relaties in de regio. Zijn vriendelijke tweets aan het adres van landen als Qatar zijn bijvoorbeeld lang niet zo makkelijk te rijmen met de officiële standpunten van de Europese Commissie als Schinas in december deed voorkomen.

Qatargate

In december ging een schokgolf door Brussel toen details bekend werden van een corruptieschandaal van ongekende omvang. Leden van het Europees Parlement worden ervan verdacht smeergeld aanvaard te hebben van Qatar en Marokko. In ruil daarvoor zouden ze in Brussel de belangen van die landen hebben behartigd. 

Justitiële autoriteiten namen bij tientallen huiszoekingen in België en Italië bijna 1,5 miljoen euro contant geld in beslag. Vier verdachten, onder wie Eva Kaili, een van de veertien vicevoorzitters van het Europees Parlement, zitten in hechtenis. Pier Antonio Panzeri, een voormalig Europarlementslid, is volgens de onderzoekers de spilfiguur die het smeergeld in ontvangst nam en verdeelde,

Follow the Money liet eerder zien dat de corruptieaffaire het gevolg is van een cultuur van straffeloosheid in het parlement. Voorzitter Roberto Metsola kwam op 16 januari met een voorstel om de integriteit, onafhankelijkheid en rekenschap van het parlement te vergroten. Maar experts schoten het plan af als ontoereikend.

De gevangenis lijkt ondertussen de tongen van de verdachten los te maken. Francesco Giorgi, de partner van Eva Kaili, legde al in de eerste dagen van zijn voorlopige hechtenis bekentenissen af. 

Het Duitse weekblad Der Spiegel bracht een reconstructie waaruit – op basis van bekentenissen van Giorgi – blijkt dat naast Qatar en Marokko ook Mauritanië en misschien zelfs Saoedi-Arabië betrokken zijn bij het corruptieschandaal. 

Pier Antonio Panzeri sloot op 17 januari met de Belgische autoriteiten een akkoord dat hem uitzicht biedt op een verminderde straf in ruil voor ‘substantiële, onthullende, waarheidsgetrouwe en volledige verklaringen’ over zijn eigen betrokkenheid en die van anderen.

Lees verder Inklappen

Hoewel de Commissie mild is in haar kritiek – zeker sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne – stelt ze ook dat er ‘uitdagingen blijven’ op het vlak van mensenrechten, democratisering en rechtsstaat in de Arabische landen aan de Perzische Golf. 

Schinas daarentegen heeft Qatar en zijn regionale rivaal, de Verenigde Arabische Emiraten, enkel – en systematisch – bewierookt. Ondanks de veelvuldige mensenrechtenschendingen, en ook nog voordat Rusland de gaskraan dichtdraaide en Europa afhankelijker werd van olie en gas uit de Golfregio. 

In de meest recente vrijheidsindex van de Amerikaanse organisatie Freedom House haalden de Verenigde Arabische Emiraten amper 17 op de 100 punten, wat laat zien dat de inwoners er nauwelijks toegang hebben tot politieke rechten en burgerlijke vrijheden. Daarmee doen de VAE het slechter dan onder meer Irak (29), Rusland (19, net voordat het Oekraïne binnenviel) en Congo (19). 

Ook Qatar haalde slechts een schamele 25 op 100 punten. Ter vergelijking: Hongarije was met 69 punten het slechtst scorende EU-land. 

‘Baken van inspiratie’

Maar Schinas, de Eurocommissaris voor de Europese Levenswijze die zich ook bezighoudt met thema’s als gelijkheid en diversiteit, sprak in de door ons gevonden publieke uitingen (26 tweets, drie gestreamde toespraken en negen interviews met lokale media in de Golfregio) niet één kritisch woord over Qatar of de Verenigde Arabische Emiraten.

Hij noemt beide landen steevast ‘partners’ van de Europese Unie. En in een interview met een Engelstalige krant in de Verenigde Arabische Emiraten spreekt hij over dat land als ‘een baken van macht, invloed en inspiratie’.

De verkiezing tot lid van het Mensenrechtencomité van de Verenigde Naties in 2021 omschrijft Schinas als ‘het hoogtepunt van de inspanningen van de VAE om mensenrechten en vrijheden te versterken en een bewijs van het belang dat de VAE hecht aan mensenrechten’. 

Die positie in het mensenrechtencomité, dat toezicht houdt op de uitvoering van het internationaal verdrag inzake burgerrechten, leidde wereldwijd tot felle kritiek. De mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch verwees daarbij onder meer naar het lot van de blogger Ahmed Mansoor, die in 2018 ‘na een buitengewoon oneerlijk proces’ een gevangenisstraf kreeg van tien jaar, die hij uitzit ‘zonder matras en vrijwel geheel in isolement’. 

Mansoor had in 2016 helpen aantonen dat de autoriteiten gebruik maakten van Pegasus-spionagesoftware om zijn iPhone te hacken.

Schinas repte in Dubai met geen woord over de politiek gevangene

Omdat het Europees Parlement zich zorgen maakt over Mansoor, benadrukte een van Schinas’ collega’s – de Zweedse Eurocommissaris Ylva Johansson (veiligheid en migratie) – in september 2021 dat ‘de EU zich actief [zal] blijven inzetten voor mensenrechten en mensenrechtenverdedigers in de Arabische Emiraten.’ 

Johansson beloofde expliciet dat de Commissie ‘de zaak van Ahmed Mansoor op de voet [zal] blijven volgen en ter sprake brengen’. Nauwelijks een maand daarna maakte Schinas zijn eerste dienstreis naar de stad Dubai in de Verenigde Arabische Emiraten. Hij repte er met geen woord over de politiek gevangene.

Mensenrechten

Schinas’ uitspraken – en zijn zwijgen – steken ook schril af bij hoe hij zichzelf voorafgaand aan zijn benoeming profileerde in het Europees Parlement: ‘Respect voor de menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en eerbiediging van de mensenrechten, met inbegrip van de rechten van personen die tot minderheden behoren, pluralisme en gelijkheid tussen vrouwen en mannen – dit zijn de waarden en beginselen waarop onze Unie is gebouwd. Europeaan zijn betekent (..) over de hele wereld opkomen voor die rechten, principes en waarden.’

De Verenigde Arabische Emiraten zijn bij uitstek een land waar Schinas die rechten ter sprake had kunnen brengen. 

Niet alleen mensenrechtenorganisaties, ook het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken sprak in een rapport uit 2021 van ‘belangrijke problemen met de mensenrechten’ in het land, verwijzend naar ‘geloofwaardige rapporten’ over onder meer marteling in detentie, willekeurige arrestaties, politieke gevangenen, ‘ernstige beperkingen’ van de vrijheid van meningsuiting en intimidatie van mensenrechtenorganisaties. 

En wereldwijd leefden mensen mee toen de BBC in 2021 opnamen naar buiten bracht van de destijds 35-jarige prinses Latifa, die door haar vader sjeik Mohammed bin Rashid Al Maktoum in Dubai werd gegijzeld. Ze wilde als vrouw ‘normale dingen’ doen, zoals studeren of reizen, maar mocht het paleis niet meer uit nadat ze in 2018 per boot een vluchtpoging had ondernomen en door militairen was teruggehaald

Allemaal zaken waar Schinas geen oog voor lijkt te hebben. Desgevraagd houdt de Europese Commissie niettemin vol dat Schinas ‘in al zijn uitingen en tijdens al zijn missies de officiële standpunten van de Commissie volgde’.

Reisjes in de Golf

Zo opgewekt als Schinas’ uitlatingen zijn, zo prettig is ook de ontvangst die hij in de Golfstaten geniet. 

In Dubai, het meest bevolkte van de zeven Emiraten, beleefde Schinas zijn eerste dienstreis naar de regio. Daar bezocht hij in de herfst van 2021 de wereldtentoonstelling ‘Expo 2020 Dubai’, die door de pandemie een jaar was uitgesteld. Het evenement duurde zes maanden en lokte volgens de organisatoren 24 miljoen bezoekers. De Italiaanse tenor Andrea Bocelli en de Emirati ster Hussain Al Jassmi traden op ter ere van de opening.

Schinas vertegenwoordigde de Unie op 23 oktober bij de plechtige ceremonie ter gelegenheid van de ‘EU Honour Day’ van de expo. Opnieuw klonk louter lof uit de mond van de Griekse hoogwaardigheidsbekleder: ‘Dubai staat bekend als de stad van toerisme, gastvrijheid en zaken, met veel ervaringen om van te genieten en dit alles op een harmonieuze manier.’ 

Het ontbrak hem dan ook aan niets. Voor zijn vierdaagse bezoek van 21 tot 25 oktober declareerde Schinas bij de Commissie 4.421,50 euro aan reiskosten, maar onder de post hotelkosten staat een ‘0’.

Desgevraagd geeft de Commissie toe dat de Verenigde Arabische Emiraten die kosten voor hun rekening namen: ‘De vicevoorzitter [Schinas] werd door de voorzitter [Von der Leyen] gevraagd om de Commissie te vertegenwoordigen op de Expo 2020 in Dubai/EU Honour Day. Volgens de standaardpraktijk en cultuur van gastvrijheid boden de Emiraten alle VIP’s die de Expo bijwoonden accommodatie aan.’ 

De VAE zelf hebben niet geantwoord op vragen over wie op de lijst stond van ‘VIP's’ wier verblijf werd bekostigd. Wel valt op dat twee collega’s van Schinas, die de wereldtentoonstelling op latere data bezochten, geen hotelovernachtingen op kosten van de Emiraten genoten. De Poolse Eurocommissaris Janusz Wojciechowski en de Finse Jutta Urpilainen declareerden hun uitgaven bij de Commissie, inclusief die aan overnachtingen.

‘Staatshoofd’

Bij navraag stelt de Commissie dat de voorkeursbehandeling van Schinas te maken had met de dag dat de Europese Unie speciaal in het zonnetje werd gezet. ‘Het is een normale en frequente praktijk van staatsdiplomatie dat het gastland onderdak biedt tijdens staatsbezoeken,’ stelt de woordvoerder. Schinas werd volgens de Commissie dus ter gelegenheid van EU Honour Day even verheven tot de rang van staatshoofd. 

De Commissie bevestigt dat Schinas tijdens zijn verblijf overnachtte in het St Regis Hotel in Dubai en in het Emirates Palace in Abu Dhabi, dat zichzelf op de website beschrijft als gelegen aan een ‘ongerept privéstrand’ en ‘de belichaming van luxe’. Het ‘toont Arabische gastvrijheid op zijn best’ en ‘alle kamers en suites van het resort zijn ingericht volgens het hoogste niveau van comfort, hebben een prachtig uitzicht en bieden 24 uurs-butlerservice.’

Inderdaad valt zo’n gastvrije behandeling staatshoofden vaker ten deel. Zo verbleef ook het Nederlandse koningspaar een nacht in Dubai op kosten van de Emiraten, bevestigt de Nederlandse Rijksvoorlichtingsdienst desgevraagd. ‘Bij een bezoek van een staatshoofd, regeringsleider of minister van Buitenlandse Zaken is het in veel landen, ook in Nederland, standaard gebruik dat het ontvangende land in het kader van gastvrijheid de hotelovernachting aanbiedt.’

Hetzelfde geldt voor koning Filip en koningin Mathilde die een dag uittrokken voor hun bezoek aan de Belgische nationale dag op de Dubai Expo, en op kosten van de Verenigde Arabische Emiraten overnachtten in het Emirates Palace, aldus een woordvoerder van het paleis in België. 

Wat opvalt is dat Schinas maar liefst drie gratis hotelovernachtingen kreeg, voor die ene feestelijke dag ter ere van de EU. Zijn activiteiten op de overige dagen in Dubai en Abu Dhabi stonden in het teken van zijn eigen portefeuille ‘ter promotie van de Europese levenswijze’, en vroegen dus niet om een statusverheffing of voorkeursbehandeling. Hij sprak er met afgevaardigden van de regering over zaken als tolerantie en ‘jeugdmobiliteit’ en vertelde lokale studenten diplomatie ‘over zijn verantwoordelijkheden als vicevoorzitter en de cruciale rol van de EU in het aanpakken van globale uitdagingen’.

Belastingbetaler

Ministers van EU-landen lijken helemaal niet te hebben kunnen delen in de Arabische gastvrijheid – zelfs niet de hooggeplaatsten als de Belgische vicepremier Pierre-Yves Dermagne en de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès. En ook niet de twee Nederlandse ministers van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking die de expo bezochten, Tom de Bruijn (D66) en Liesje Schreinemacher (VVD), die het stokje in 2022 van De Bruijn overnam.

De verblijfkosten van al deze bewindslieden kwamen voor rekening van de belastingbetaler in België en Nederland, bevestigen de woordvoerders van de Belgisch premier Alexander De Croo en het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken.

De Europese Commissie houdt intussen vol dat de kosten voor de trip van Schinas volgens de regels zijn opgegeven en geregistreerd bij de dienst protocol. Die gegevens zijn echter niet openbaar en desgevraagd weet de woordvoerder niet te vertellen tegen ‘welk tarief de respectieve regeringen de kamers in deze hotels huren’.

Hotel-websites geven evenwel een indruk van de gangbare prijzen. Voor een verblijf van twee nachten in het Emirates Palace in Abu Dhabi eind februari, betaal je op Booking.com tussen 1.408 euro voor een standaardkamer met zicht op de stad, oplopend tot een royale 38.242 euro voor de koninklijke suite. 

‘Luchttaxi’

Amper een maand na zijn bezoek aan de expo in Dubai trok Eurocommissaris Schinas opnieuw naar het Midden-Oosten. 

In het kader van de vluchtelingencrisis in Wit-Rusland vloog hij tussen 10 en 12 november met een privéjet – de Commissie spreekt van een ‘luchttaxi’ – naar Dubai en de Libanese hoofdstad Beiroet. Prijskaartje van de vluchten: 24.166 euro, op kosten van de Europese belastingbetaler. 

Schinas declareerde verder hotelkosten ter waarde van 162,77 euro – een bedrag dat de Commissie op zich nam. Volgens de woordvoerder bracht Schinas een nacht in het vliegtuig door en vroeg hij alleen restitutie voor de tweede nacht, in het Mövenpick Hotel in Beiroet.

Voor gebruik van de ‘luchttaxi’ is op grond van de gedragscode goedkeuring nodig van de Commissievoorzitter. Bovendien geldt dat die alleen in uitzonderlijke omstandigheden mag worden gebruikt, tenzij er geen commerciële vluchten beschikbaar zijn of niet in de agenda passen, of omwille van de veiligheid van een Eurocommissaris. ‘Alle opties dienen zorgvuldig te worden nagegaan, met inbegrip van agendaplanning, zodat de luchttaxi alleen als laatste optie wordt overwogen.’

Vluchtelingen

Het is moeilijk vast te stellen of een privéjet in november 2021 de enige optie was voor Schinas, maar de omstandigheden maken zo’n scenario wel plausibel. De Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko werd er toen van beschuldigd enkele duizenden vluchtelingen aan de westelijke grens van zijn land ‘los te laten’ op de naburige EU-lidstaten Polen, Litouwen en Letland. 

Schinas moest snel handelen, want Commissievoorzitter Von der Leyen had hem en Josep Borrell, de hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken, op 8 november opgedragen om te spreken met de voornaamste landen van oorsprong van de vluchtelingen (Irak, Syrië en Afghanistan) en de transitlanden (VAE, Turkije en Libanon). 

Schinas en Borrell moesten ervoor zorgen dat die landen zouden optreden ‘om te voorkomen dat hun eigen onderdanen in de val trappen die door de Wit-Russische autoriteiten is uitgezet’.

Het moet gezegd, de Eurocommissaris wist snel voortgang te boeken. Amper drie dagen daarna zat hij aan tafel met twee vertrouwelingen van de president van de Emiraten. ‘Ik verwelkom de sterke inzet van deze belangrijke EU-partner om een einde te maken aan de instrumentalisering van mensen door Wit-Rusland,’ tweette hij erover.

Maar hoewel Schinas van Von der Leyen veel lof kreeg voor zijn aanpak, zijn de noodzaak en het succes van zijn reis volgens migratie-expert Helena Hahn minder eenduidig.

Europa kon luchtvaartmaatschappijen als Etihad en Emirates al streng straffen voor het vervoeren van vluchtelingen zonder de juiste documenten. En ze broedde inmiddels ook al op nieuwe sancties voor het geval ze zouden meewerken aan ‘instrumentalisering’ van de vluchtelingencrisis door Loekasjenko. ‘Je kan minstens zeggen dat Schinas op deze reis is vertrokken met een stevige stok achter de deur,’ zegt Hahn, die werkt als beleidsanalist bij de denktank European Policy Centre in Brussel. 

Executies

Zijn derde en meest recente dienstreis naar de regio, van 14 tot 21 november 2022, bracht Schinas door in Koeweit, de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar. De Commissie wil pas eind februari details vrijgeven over de kosten van die reis. 

Wel valt op dat de Eurocommissaris zich op die trip – voor zijn doen – kritisch uitlaat over Koeweit. ‘Het is betreurenswaardig dat Koeweit, hoewel ik dit gisteren heb aangekaart en de verzekering van het tegendeel heb gekregen, vandaag doorging met 7 executies. We zullen de gevolgen hiervan meenemen in de besprekingen over het voorstel om Koeweit op de visumvrije lijst te plaatsen,’ twitterde Schinas. 

In de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar is zijn toon weer als vanouds positief. ‘Uitstekend’, ‘vriendelijk’, ‘dynamisch’, ‘partners’, ‘banden aanhalen’, ‘vooruitgang bij hervormingen van de arbeidsmarkt’, ‘wereldwijd succes’ is maar een greep uit de termen die hij gebruikt.

Ook gaat hij ter plaatse nog even koffie drinken met Europarlementslid Eva Kaili, die op de kop af drie weken later in een Belgische gevangenis verdwijnt op verdenking van corruptie, witwassen en deelname aan een criminele organisatie.

En Schinas ontmoet twee dagen later in Qatar de lokale minister van arbeidszaken, Ali bin Samikh Al Marri (kortweg Marri), die verantwoordelijk is voor de bouw van de stadions. Ze spraken elkaar ook in Brussel, in december 2021 en in mei 2022, en Schinas stuurde daarbij telkens positieve tweets de wereld in over het ‘partnerschap’ tussen de EU en Qatar.

Ook minister Marri is in opspraak. Het Duitse weekblad Der Spiegel onthulde op 20 januari dat Francesco Giorgi, de eveneens aangehouden partner van Eva Kaili, hem ervan beschuldigt Qatarese smeergelden te hebben overhandigd aan Pier Panzeri, de spil in de corruptiezaak rond het Europees Parlement.

Feestje MBS

Schinas trof Kaili ook enkele maanden voordat ze samen in de Golf koffie dronken. Dat was op een etentje ter ere van de Saoedische kroonprins Mohammad bin Salman (MBS) in het exclusieve Four Seasons Hotel op het Griekse schiereiland Vouliagmeni, aldus de Italiaanse krant Domani. Het was het eerste bezoek van MBS aan de EU sinds de gruwelijke moord op de Saoedische journalist Jamal Kashoggi, waarvoor de kroonprins volgens Amerikaanse inlichtingendiensten verantwoordelijk is. 

Schinas twitterde niet over zijn eigen aanwezigheid op het etentje. Bij zijn onkostendeclaratie vermeldde hij ‘ontmoetingen met de Griekse overheid georganiseerd door de Eerste Minister’. Premier Mitsotakis tekende volgens Domani inderdaad present op het etentje met MBS en beklonk de dag ervoor al een energiedeal met Saoedi-Arabië.

Helder is dat Schinas flirtte met de ethische grenzen van zijn mandaat

Voor alle duidelijkheid: er is geen bewijs dat Schinas zelf smeergeld zou hebben ontvangen. Het Belgisch Openbaar Ministerie geeft geen commentaar op de vraag of het onderzoek doet, of heeft gedaan, naar de activiteiten van de Eurocommissaris. Maar gezien de goede ontvangst die hem in de Golfregio ten deel viel, de figuren met wie hij optrok en de uitspraken die hij deed, is het wel helder dat de Eurocommissaris flirtte met de ethische grenzen van zijn mandaat.

Dat is ook anderen opgevallen. ‘Ik weet dat Schinas graag in de regio komt en zich graag laat fêteren. Ook andere commissarissen trouwens,’ zegt een ervaren lobbyist. Deze belangenbehartiger werkt in opdracht van niet-EU-landen en wil anoniem blijven om de banden met de Commissie niet in gevaar te brengen. 

Hij heeft zelf geen morele bezwaren bij het grijze gebied dat bestuurders als Schinas betreden. ‘Uitnodigingen voor conferenties en dergelijke zien sommigen heel graag komen. Is dat corruptie? Ik ben er in ieder geval van overtuigd dat als ze daar zijn, en vaak zijn, dat ze dan terugkomen met een gunstiger beeld.’ 

Politieke gunsten

Dat laatste is precies de vrees van Michiel van Hulten, directeur van Transparency International, een non-gouvernementele organisatie die wereldwijd corruptie bestrijdt. 

Dat regeringen of ‘entiteiten’ van derde landen betalen voor reizen, is volgens de huidige regels toegestaan – op voorwaarde dat die vergoedingen worden geregistreerd. Maar het risico bestaat dat Eurocommissarissen daarmee ‘in de schulden raken’ van hun gastheer. Van Hulten: ‘Een schuld die vervolgens moet worden terugbetaald met politieke gunsten.’

Concrete dossiers waarbij de Emiraten graag hulp krijgen, zijn er zeker. En ook op die terreinen laat Schinas zich niet ongemoeid. 

Volgens Transparency International is het beter elke schijn van belangenverstrengeling te vermijden

In Dubai benadrukte hij dat de EU de coronabeperkingen voor reizen vanuit de Emiraten had opgeheven. Hij voegde eraan toe dat de VAE ‘op weg was om mee te doen met het Europees digitaal corona-certificaat, wat reizen verder zou faciliteren en economieën stimuleren’. 

En tijdens zijn meest recente bezoek aan de regio zei Schinas in een interview dat hij er had besproken had hoe jonge inwoners van de Emiraten met subsidies van het Erasmus+-programma opleidingen in Europa kunnen volgen.

De grijze zone waarbinnen de Commissie kosteloze hotelovernachtingen goedkeurt voor leden als Schinas blijkt dan ook erg ruim. Volgens Transparency International is het beter elke schijn van belangenverstrengeling te vermijden.

Er is geen enkele financiële noodzaak voor instellingen of beleidsmakers van de EU om door derden betaalde reizen te accepteren, laat Van Hulten weten. ‘Naar onze mening moeten zulke reizen worden verboden, zowel bij het parlement als bij de Commissie.’ 

Uitstapjes van andere Eurocommissarissen

Onduidelijk is of ook andere Eurocommissarissen zich graag in de Golf-regio laten fêteren.

Van de 21 dienstreizen die de Commissarissen onder het voorzitterschap van Ursula von der Leyen (sinds 2019) naar de Golf maakten, werd het verblijf in slechts drie gevallen niet gedeclareerd bij de Commissie en dus door andere organisaties betaald. 

Naast Schinas gaat het om een reis van Josep Borrell, de hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, en een van Johannes Hahn, de commissaris voor begroting en personeelszaken. 

Josep Borrell verbleef volgens de Commissie in maart 2022 twee nachten in het Sheraton Hotel in Doha op kosten van Qatar naar aanleiding van zijn bezoek aan het Doha Forum, waar geopolitieke en economische thema’s werden besproken. 

De Commissie stelt dat zij dit verblijf goedkeurde omdat het in lijn was met artikel 6.5 van de gedragscode voor ‘diplomatieke gebruiken of de hoffelijkheid’. Als hoofd van de diplomatieke dienst is Borrell immers de ‘minister van Buitenlandse Zaken’. Volgens de internationale gebruiken zou hem dat toestaan dit soort giften te accepteren, mits de Unie de uitnodiging dan ook terugkaatst. 

Eurocommissarissen mogen op reis op kosten van het gastland in de watten worden gelegd

De reis van Hahn, in februari 2022, maakte deel uit van een dienstreis waarin hij op zoek ging naar internationale geldschieters voor het coronaherstelfonds van de EU. De Eurocommissaris verbleef volgens een woordvoerder van de Commissie een nacht in de Qatarese hoofdstad Doha en een nacht in Koeweit, beide in het plaatselijke Four Seasons Hotel en op kosten van de gastheren. Kamerprijzen in deze hotels schommelen tussen 346 euro en 8.996 euro in Koeweit en tussen 242 en 830 euro in Doha. 

De uitleg waarmee de Commissie het gratis verblijf verantwoordt, lijkt ver gezocht. De toenmalige reisbeperkingen door het coronavirus golden niet voor gasten die formeel waren uitgenodigd door de overheid,’ zei een woordvoerder. En: ‘Qatar en Koeweit bieden onderdak aan alle VIP's die een uitnodiging van de overheid hebben ontvangen, volgens diplomatieke gastvrijheid.’ Daarom keurde de Commissie ook dit gratis verblijf goed op basis van artikel 6.5, zelfs al is Commissaris Hahn geen staatshoofd of minister van Buitenlandse Zaken. 

Conclusie: door een ruime interpretatie van de ‘diplomatieke gebruiken en hoffelijkheid’ waar het Commissiereglement naar verwijst, kunnen heel wat Eurocommissarissen op kosten van hun gastland in de watten worden gelegd. 

De Commissie zegt dat ze geen accommodatie aanbiedt aan gasten die in Brussel een afspraak hebben met Commissarissen. Bij conferenties biedt ze soms wel accommodatie aan, aldus een woordvoerder.

Lees verder Inklappen

Met medewerking van Ada Homolová en Janine Louloudi


Update: In een reactie op dit artikel drukt Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen haar steun uit voor Schinas.

‘Voorzitter von der Leyen heeft het volle vertrouwen in alle leden van het college [van Commissarissen], met inbegrip van Vicevoorzitter Schinas en geen van de aantijgingen tegen de Vicevoorzitter heeft deze steun aangetast,’ zegt Eric Mamer, die Schinas opvolgde in de rol van de belangrijkste woordvoerder van de Commissie.

Mamer herhaalt ook dat ‘elk van de dienstreizen van Vicevoorzitter Schinas in de Golf er kwam op verzoek van Voorzitter von der Leyen’ en merkt op dat Schinas’ tweets over Qatar ‘volledig in lijn zijn met de standpunten van de Commissie’.