De 41-jarige Hagenaar Jordy Zwarts is een man met een missie: het herstel van de democratie en het beëindigen van ‘het corrupte ondemocratische wanbeleid’. In 2016 richtte hij de Nationale Bond tegen Overheidszaken op en daarna ook de politieke partij Forum voor Den Haag. Eind augustus 2018 bracht zijn missie Zwarts op het politiebureau aan de Gevers Deynootstraat in Den Haag. Daar deed hij aangifte van onder meer stalking, gijzeling, vrijheidsberoving, valsheid in geschrifte en geestelijke mishandeling.

Volgens Zwarts zijn meerdere bedrijven en instanties verantwoordelijk voor al deze onrechtmatige en strafbare handelingen, waaronder zorgverzekeraar VGZ, het Centraal Administratiekantoor (CAK), het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB) en het Zorginstituut Nederland. Zij zouden hebben samengespannen met een aantal incassobureaus en de gemeentelijke Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid om Zwarts een zorgverzekeringspremie uit de zak te kloppen, een verzekering die hij niet als rechtmatig erkent. Sterker nog, het afdwingen van een overeenkomst voor die premiebetalingen noemt de Hagenaar op zichzelf al strafbaar: ‘De wettelijke bestuursrechtelijke premie is een onaanvaardbare doorkruising van het recht. De overheid probeert je vanuit het bestuursrecht te dwingen tot het afsluiten van een commercieel privaatrechtelijk contract, en dat is strafbaar.’

‘De wettelijke bestuursrechtelijke premie is een onaanvaardbare doorkruising van het recht’

De aangifte van Zwarts is een uitvloeisel van de jarenlange strijd met instanties die ontstond omdat hij weigerde zorgpremie te betalen. Die strijd bereikte in april een voorlopige climax in de rechtszaal. Zwarts werd gedaagd door VGZ, de verzekeraar waar hij door het CAK als onverzekerde werd ondergebracht. Hij stelde voor de rechtbank niet verzekerd te zijn bij VGZ omdat er nooit sprake was geweest van een overeenkomst tussen hem en de verzekeraar. De rechter gaf hem gelijk, omdat VGZ niet kon aantonen dat het tegendeel het geval was: ‘Nu VGZ niet in staat is de door haar gestelde overeenkomst over te leggen en zij bovendien geen uiteenzetting heeft gegeven omtrent de wijze waarop die door haar gestelde overeenkomst tot stand is gekomen dient naar het oordeel van de kantonrechter in deze procedure er vanuit te worden gegaan dat de door VGZ gestelde overeenkomst niet tot stand is gekomen.’

Burgerlijk wetboek

Hoe lukte het Zwarts om voor een rechter onder de betaling van zijn achterstallige zorgpremie uit te komen? ‘De rechter zei dat ik mijn huiswerk goed had gedaan,’ zegt de Hagenaar. Hij dreunt de wetsartikelen nog maar eens op die zijn redenering ondersteunen. ‘Je kunt niet gedwongen worden om zonder wilsverklaring, artikel 3.33 van het Burgerlijk Wetboek, een persoonlijke dienstbaarheid aan te gaan, zoals in artikel 1.1 BW omschreven staat. En een contract dat tot stand is gekomen onder bedreiging, door bedrog of door misbruik van omstandigheden is onrechtmatig, strafbaar en vernietigbaar.’ Zwarts heeft het op de website van zijn Bond tegen Overheidszaken allemaal nog eens uiteengezet, als inspiratie voor de ongeveer zesduizend leden.

Volgens Ernst Hulst, specialist zorgverleningsrecht en assistent-hoogleraar aan de Erasmus Universiteit, impliceert de uitspraak van de rechtbank echter niet dat die de redenering van Zwarts helemaal volgt. ‘Het gaat in dit geval vooral om het bewijsrecht. VGZ kon niet aantonen dat er sprake was van een overeenkomst, en kon daarmee haar vordering niet bewijzen. Meer heeft deze uitspraak niet om het lijf.’ Het oordeel van de rechter impliceert volgens Hulst dus niet dat de overeenkomst die het CAK voor Jordy Zwarts en VGZ afdwong, als onrechtmatig is beoordeeld.

‘Het gaat vooral om het bewijsrecht. Meer heeft deze uitspraak niet om het lijf’

De zorgverzekeraar is niet in beroep gegaan tegen de uitspraak en kan dat nu ook niet meer doen, aangezien de termijn daarvoor inmiddels is verstreken. Waarom hebben ze de zaak niet hogerop gebracht? Een woordvoerder van VGZ kan om privacyredenen niet op de zaak van Zwarts ingaan, maar wil er in het algemeen wel iets over kwijt: ‘Normaliter gaan we in hoger beroep in dergelijke zaken of tonen we met een afschrift van de polis aan dat er een overeenkomst tot stand is gekomen. Bij ingang van het stelsel werd iedereen die niet reageerde op het aanbod van de toenmalige verzekeraar/ziekenfonds automatisch geacht een rechtsgeldige verzekering te hebben. Van die oude periodes zijn de aanmeldformulieren niet altijd meer boven tafel te krijgen. Deze klant kreeg dus waarschijnlijk het voordeel van de twijfel. Omdat geen afschrift overlegd kon worden, hebben we waarschijnlijk ingeschat dat hoger beroep weinig kans zou maken.’

Dan de aangifte van Zwarts, die zware aantijgingen bevat. Heeft VGZ meegewerkt aan onder meer de stalking, bedreiging, geestelijke mishandeling en het ontvreemden van bezit van Jordy Zwarts? Woordvoerder Jan Sinnige: ‘Nee, wij herkennen ons totaal niet in dat beeld. Het is zelfs zo dat we voor het incasseren van de premie bewust nooit kiezen voor de, zeg maar, wat “hardere” deurwaarderskantoren. We houden er altijd rekening mee dat mensen die hun premie niet kunnen betalen, mogelijk in een zwakke positie verkeren.’

Principe

Zwarts, die de uitspraak ziet als een eerste bevestiging van zijn gelijk, houdt er een andere theorie op na. ‘Ik denk dat VGZ het risico niet aandurfde. Ik vond het zelf wel jammer. Ik had graag gehad dat de Hoge Raad hier uitspraak over zou doen.’ Dat er een overeenkomst zou kunnen bestaan, betwist hij. Zwarts weigert al sinds de invoering van de Zorgverzekeringswet in 2006 om zich te verzekeren. ‘Die wet bestaat voor mij niet echt. Je wordt door de overheid gedwongen om een privaatrechtelijke overeenkomst af te sluiten. Dat is in de praktijk niet uitvoerbaar, zoals nu ook is gebleken. Ik zie het als een illegale wet.’

Alleen in de jaren dat hij een bijstandsuitkering ontving, werd de zorgpremie ingehouden. ‘In feite gewoon diefstal, zo zie ik dat.’ De maatregelen die de overheid neemt om die premiegelden alsnog binnen te halen, vindt hij stuitend. ’Komen ze aanzetten met zo’n buitenrechtelijk dwangbevel, allemaal in naam van de Koning. Weet je wat ik me afvraag? Wat vindt Willem-Alexander er eigenlijk van dat ze voor eigen rechtertje spelen en uit zijn naam strafbare feiten plegen? Weet hij daar wel van?’

‘Wat vindt Willem-Alexander er eigenlijk van dat ze in zijn naam strafbare feiten plegen?’

Maar wat te denken van het argument dat VGZ in de rechtszaak aanvoerde: de verzekeraar heeft zorgkosten vergoed voor Zwarts en kan dat aantonen. Waarom heeft hij dat dan geaccepteerd? ‘Dat is een fout geweest van het ziekenhuis. Ze weten mijn adres toch? Ze hadden gewoon mij persoonlijk de rekening moeten sturen en niet VGZ, met wie ik immers geen overeenkomst heb.’ Had hij die rekening dan wel betaald? ‘Ja, dan had ik eventueel een betalingsregeling kunnen treffen. Ik heb gelukkig niet veel zorgkosten, maar ik zou liever zelf met het ziekenhuis onderhandelen. Misschien kunnen de prijzen dan ook wel omlaag.’ Zwarts voegt eraan toe nooit bezwaar te hebben gehad tegen het oude Ziekenfonds. ‘Toen was het gewoon goed geregeld. Ik ben ook niet tegen het collectief dragen van die lasten.’

Amerikaanse toestanden

Jordy Zwarts ziet het niet als problematisch wanneer meer mensen zijn voorbeeld zouden volgen. Sterker nog: hij helpt leden van zijn bond met advies hoe zij zich ook kunnen verweren tegen hun zorgverzekering. Maar wat zou daarvan het gevolg zijn voor het zorgstelsel? Betalen we daar dan niet allemaal de rekening voor? Zwarts zelf gelooft van niet. ‘Dan wordt de overheid misschien eindelijk gedwongen eens wat te doen aan die hoge kosten.’

Zorgeconoom Xander Koolman, werkzaam bij de VU en bij consultancybureau SiRM, is een andere mening toegedaan. ‘Ik ben er niet van overtuigd dat de uitspraak van de rechter nu echt een gat oplevert in het zorgstelsel. Maar mocht dat wel zo zijn, dan zou ik dat heel erg vinden. Je zult zien dat als mensen zich kunnen onttrekken aan de verplichte premie, er ook altijd mensen zijn die dat doen. Ik leg dat wel eens aan mijn studenten voor en iedere keer zijn er mensen bij die liever geen premie zouden betalen.’ Het gevolg daarvan, zegt Koolman, is dat het solidariteitsprincipe wordt uitgehold. ‘Mensen die zich aan de verplichte premie onttrekken, zullen vaak jong en gezond zijn en weinig kosten maken. Mensen die ziek zijn of meer risico lopen, moeten wel verzekerd blijven. Dat zal voor hen leiden tot premiestijgingen, want de verzekeraar berekent dat gewoon door.’

Hij verwijst naar het grote probleem dat in de Verenigde Staten speelt met Obamacare. ‘In Amerika is het principe van een verzekeringsplicht niet goed geregeld. Daar zie je in de praktijk hoe dat werkt: de premies zijn voor velen onbetaalbaar, waardoor veel mensen ongewenst onverzekerd zijn.’

Het idee dat onverzekerde patiënten in staat zouden zijn om goed te onderhandelen met een arts noemt Koolman onzin. ‘Als je met een probleem aan je blindedarm in het ziekenhuis verschijnt, heb jij geen idee wat er moet gebeuren. Je bent overgeleverd aan de arts, die wel over die kennis beschikt. Dat is op zijn zachtst gezegd geen sterke onderhandelingspositie. Om nog maar te zwijgen over noodsituaties. En je zal maar de pech hebben om een operatie te moeten ondergaan waardoor je failliet gaat. In de Verenigde Staten zijn zorguitgaven de belangrijkste oorzaak van persoonlijke faillissementen.’

Koolman kan zich desondanks wel iets voorstellen bij de frustratie van iemand als Zwarts. ‘Er zijn mensen die zelf weinig nodig hebben en die liefst een ongecompliceerd leven leiden. Zij hebben het niet makkelijk met alles wat hen opgelegd wordt. Dat snap ik wel. We leggen elkaar natuurlijk in onze samenleving nogal wat verplichtingen op, waar de zorgverzekering er een van is. Dergelijke verplichtingen zijn extra moeilijk te verteren wanneer het democratische proces niet goed verloopt. Dat zien we terug in de belastingmoraal. Het is bewezen dat de belastingmoraal terugloopt als het vertrouwen in de politiek daalt. De gang van zaken rond de dividendbelasting bijvoorbeeld, zal ongetwijfeld leiden tot een afname van de publieke bereidheid om belasting te betalen.’

Kosten

Wie draait er op dit moment eigenlijk op voor de kosten wanneer iemand weigert zijn verzekering te betalen? Het ministerie van VWS houdt jaarlijks de cijfers over verzekerden bij in haar Verzekerdenmonitor.

‘Als mensen zich kunnen onttrekken aan de verplichte premie, zijn er ook altijd mensen die dat doen’

Wanbetalers en onverzekerden lijken vooral het probleem van de zorgverzekeraar te zijn, maar dat klopt niet helemaal. Het Rijk geeft de verzekeraars namelijk een zogenoemde wanbetalersbijdrage voor het verzekerd houden van mensen die niet betalen en voor het leveren van incasso-inspanningen. Die bijdrage is volgens de Verzekerdenmonitor even hoog als de standaardpremie. In 2016 ontvingen de zorgverzekeraars in totaal ruim 432 miljoen euro aan vergoedingen voor die diensten aan wanbetalers. Daarnaast betaalde VWS dat jaar voor het uitvoeren van die regeling nog eens ruim 19 miljoen euro aan uitvoeringskosten aan het CAK en het CJIB.

Het aantal onverzekerden bedroeg in 2011 nog 57.965, maar was in 2016 al gedaald naar 22.960. Volgens een woordvoerder van het CAK ligt hun aantal inmiddels onder de 20.000. ‘Verreweg de meeste mensen zijn per ongeluk onverzekerd en zetten dat zelf recht nadat ze zijn aangeschreven. Dat gebeurt bijvoorbeeld als mensen hun baby vergeten op te geven voor de zorgverzekering, of als jongeren 18 worden.’

De Zorgverzekeringswet kent ook een mogelijkheid voor mensen die uit overtuiging niet aan het systeem willen meewerken. Deze zogeheten ‘gemoedsbezwaarden’ zijn mensen die vanwege hun levensovertuiging bezwaar hebben tegen elke vorm van verzekering. Zij kunnen ontheffing van de premieplicht aanvragen bij de Sociale Verzekeringsbank, en hoeven zich dan niet bij een zorgverzekeraar aan te melden. Wel betalen deze mensen een bijdrage aan de zorg die ongeveer gelijkstaat aan de verzekeringspremie, maar dan via de belasting. Eind 2016 telde Nederland volgens de Verzekerdenmonitor 12.473 gemoedsbezwaarden. ‘Voorwaarde hiervoor is dat de gemoedsbezwaarde verklaart dat hij gemoedsbezwaren heeft tegen elke vorm van verzekeringen en dat hij daarom noch zichzelf, noch iemand anders, noch zijn eigendommen heeft verzekerd (art 64 Wfsv).’

Dat is niet op toepassing van Jordi Zwarts. Hij heeft bijvoorbeeld geen bezwaar tegen de verplichte WA-verzekering die auto-eigenaren moeten afsluiten. Maar al zou hij geen enkele verzekering hebben, dan nog was de gemoedsbezwaardenregeling voor hem geen optie: ‘Door aan zo’n regeling mee te doen, erken je in feite de wet. En voor mij bestaat de Zorgverzekeringswet niet eens; het is een illegale wet die niet uitvoerbaar is. Zoals ik het zie is hij daarom niet legitiem.’

Loonbeslag

De zaak van Zwarts lijkt nog lang niet afgerond. De voorzitter van de Bond tegen Overheidszaken wacht nu eerst het verloop van zijn aangifte af. ‘Als het OM niet in actie komt, zal ik een artikel 12-procedure starten en daarnaast naar het Internationale Strafhof stappen. Ik ga door tot de hoogste rechter.’

‘Het is een illegale wet die niet uitvoerbaar is’

Is hij ondertussen van zijn zorgverzekering af? Verzekeraar VGZ doet hier, naar eigen zeggen uit privacy-overwegingen, geen uitspraken over. Zwarts zegt dat hij tot en met augustus rekeningen heeft ontvangen, maar nu al zes weken niet meer.

Het CAK laat weten dat zorgverzekeraars hun wanbetalers uiteindelijk weer ‘‘teruggeven’ aan het CAK. Dat legt een bestuurlijke boete op en probeert de premie met alle beschikbare middelen te innen. ‘We kunnen bijvoorbeeld via een loonbeslag de premie binnenhalen.’

Dat maakt vooralsnog niet veel indruk op Zwarts. ’Mocht ik in zo’n situatie zitten, dan weet ik wat ik moet doen. Als het CJIB in dit geval zou proberen beslag te leggen op mijn loon, dan sturen ze een deurwaarder met een dwangbevel bij mijn werkgever langs. Maar daar ligt geen rechterlijk vonnis onder waaruit mijn schuld zou blijken. De werkgever hoeft daar niet aan mee te werken, aangezien hij geen ambtenaar is. Sterker nog: hij zou strafbaar zijn als hij dat wel zou doen. Dus ik meld mijn werkgever dat ik geen toestemming geef voor een beslaglegging zonder dat er een vonnis getoond kan worden waaruit blijkt dat dit beslag terecht is. Ik zie de dagvaarding van het CAK met veel plezier tegemoet. Als gedaagde burger wordt er namelijk getoetst op het Burgerlijk Wetboek en niet op het Bestuursrecht.’