Mime-acteurs en theatermakers Peer van den Berg, Dette Glashouwer en Henk Zwart maakten vanaf de jaren '90 de theaters onveilig met knetterend provocerende voorstellingen. Ze noemden zichzelf Suver Nuver, Fries voor 'een beetje vreemd maar toch spannend'. Het was een feest om naar het theater te gaan, ook al namen zij de truttigheid en ons aller vooringenomenheden voortdurend op de hak. Hun voorstellingen waren soms confronterend en pijnlijk, telkens weer zochten ze de grenzen op. 

Gek deden we allemaal wel een beetje in die tijd. Want zeg nou zelf: we hadden het toch goed? Totdat Halbe Zijlstra's voorganger Ronald Plasterk, alvast 10 miljoen bezuinigde op de kunst- en cultuursector. En de financiële crisis Suver Nuver als één van de eerste toneelgroepen in 2009 fataal werd. De subsidie stopte en het doek viel. Ik miste ze. Voor velen van ons was het gek-doen ook voorbij en mijn eigen pensioengat groeide nadien alleen maar groter. 

Waar bleef ons cultuurgeld?

Maar Suver Nuver is weer terug. Voorlopig alvast te zien in de Blauwe Tent op De Parade met de voorstelling Die Another Day, als opmaat naar de nieuwe voorstelling die in het najaar op de planken staat. Nog altijd is het een feest, als vanouds confronterend, maar de toon is anders. Want waar bleef al dat geld dat maar niet op leek te kunnen?

Dette liet het er destijds niet bij zitten en ook Henk en Peer zijn tot op de dag van vandaag nog even lenig als strijdlustig als toen. Hoe kon dat waar ze ruim 15 jaar jaar furore mee maakten — waarom ze geroemd werden, notabene! — zo plotsklaps onder hun kont vandaan worden getrokken? Waren we dan werkelijk opeens zo arm dat we het zakje centen van de kunstensector ook nodig hadden om het gat te dichten? Want op een begroting van zo'n 900 miljoen euro was vanaf 2010 door staatssecretaris Halbe Zijlstra nog eens 200 miljoen bezuinigd op subsidies.

Dette ging op onderzoek uit, maakte voorstellingen onder de noemer Stand-up Economy en schuwde daarbij niet het uitdelen van koekjes van eigen deeg. Wil je een voorstelling zien? Word dan aandeelhouder van een voorstelling. Ondertussen zocht ze uit hoe dat exact in elkaar stak met dat financiële systeem, de banken, pensioenen, hypotheken en verzekeringen. Haar maak je niks meer wijs. ‘Als iedereen zou weten hoe ons geldsysteem in elkaar zit, breekt morgenochtend de revolutie uit,’ zegt Dette, met een knipoog naar Henry Fords beroemde citaat.

Rijk op je tachtigste

Terug naar de Blauwe Tent op De Parade. Joop van Brakel speelt op zijn banjo wat lichte grassroot blues. Naast hem staat een kartonnen bord: uw bijdrage helpt hem zijn dochter's studie bekostigen. Want op zijn leeftijd speelt hij allang niet meer avond aan avond. ‘Joop moet tot aan z'n dood met de pet rond,’ merkt Dette fijntjes op. ‘Hij is zzp'er.’  Steeds meer mensen zijn — al dan niet noodgedwongen — zzp'er. 

‘Joop moet tot aan z'n dood met de pet rond'

‘Hoe zie jij d'r uit op je tachtigste?’ vraagt Dette aan het publiek. Triomfantelijk, maar strak, kijkt ze de zaal rond. De stemming zit er direct lekker in. Maar Suver Nuver wil de sfeer niet graag verzieken. We zitten per slot van rekening inmiddels allemaal in hetzelfde schuitje. ‘Zijn er hier mensen met een pensioen of AOW?’ ‘Waar denk je dat die AOW van betaald wordt?’ ‘Wie betaalt er hier belasting?’. Handen gaan omhoog. Dat schept een band. Dus laten we d'r vooral weer eens een dolle boel van maken. 

En masse erop af

Gewapend met wandelstokken en looprekken voeren Peer, Henk en Dette een stevige stuntact op: ze zijn krachtig en broos tegelijk. De jonge garde acteurs van de theaterschool en van theaterproducent 5D helpt hen weer op de been. Wat volgt is een visuele orgie van danspassen die we de afgelopen 30 jaar de revue hebben zien passeren. Intussen heeft de boventiteling op het podium een korte geschiedenis weergegeven van Suver Nuver's glorietijden en alles wat daarop volgde: de periode dat pensioenfondsen investeerders werden, de liberale politiek de boventoon voerde en overheidsbedrijven privatiseerden. Van de tijd dat voor het leeuwendeel van de burgers de manna nog uit de hemel viel, tot het moment dat de bom barstte, islamofobie de kop op stak, een politieke moord de Nederlanden op z'n democratische grondvesten deed trillen. Tot we onze spaarcenten zagen opdrogen en onze beleggingen zagen verdampen.

Het stuk eindigt ermee dat acteur Thomas Schellens ten strijde trekt tegen het 'Perverse Financiële Rendementsmonster',een ongelijke strijd die om de krachtige steun van een verontwaardigde massa vraagt. Maar waar is die massa? De apotheose in Bollywood-stijl zou kunnen passen bij de status quo: arm maar gelukkig geven wij ons over aan ons lot. Maar dat is de boodschap niet. Er volgt een sprookje — dat zich vanaf 2018 zou moeten gaan voltrekken.

Social design en tijdspensioen

Na een half uur sta je buiten. De muziek zindert nog na in je hoofd, maar ook alle informatie die je net te verwerken hebt gekregen. Er is niets nieuws verteld, maar wanneer alles zo naast elkaar is gezet, geeft de geschiedenis ruimschoots stof tot nadenken. Niet alleen over de rol van geld in onze samenleving, maar ook en vooral over de nadruk die wordt gelegd op andere waardevolle zaken. Tijd bijvoorbeeld, of kennis of het beheersen van een ambacht. Zou dat sprookje werkelijkheid kunnen zijn? Suver Nuver stuurt je niet weg zonder handelingsperspectief, want wie wil er nu niet een menselijker, eerlijker en liefdevoller geldsysteem waarin duurzaamheid, kunst en cultuur een hoofdrol krijgen toebedeeld?

Theatergroep Suver Nuver stuurt je niet weg zonder handelingsperspectief

Buiten voor de tent zit Social Designer Ada van Dijk; met haar mag je de Pensioenpot leeg eten. Ada's inzichten in de pensioenwereld en haar pleidooi voor het 'Tijdpensioen' als optie voor de toekomst, geven je nog een extra duwtje in de rug om vooral het heft in eigen handen te nemen. Eet je bord maar lekker leeg, maar verteer ondertussen ook het purgeermiddel dat Ada je intussen toedient: Wat zijn de opties voor de jonge mensen hier aan tafel? ‘Mensen met een pensioengat hebben meestal geen surplus geld, maar wel veel tijd. De uren die je gebruikt voor informele hulp en (mantel)zorg zou je daarom willen vastleggen op een digitale rekening. En dit complementaire tijdtegoed komt vervolgens goed van pas als je zelf hulp kunt gebruiken en geen geld hebt om zelf informele zorg te waarderen.'

Zo geeft zij je nog een concreet voorstel om bij het sprookje te vullen. Nog meer stof tot nadenken. Ik kijk het festivalterrein rond. Ik zie: lange rijen voor de kassa's, goed eten en drinken dat de boventoon voert, terwijl het publiek af en toe geniet van een kort, maar behapbaar stukje cultuur. Het gaat ons nog goed. 

De voorstelling van Suver Nuver — Die Another Day is op Theaterfestival De Parade nog te zien in Utrecht van 26 juli tot en met 29 juli en in Amsterdam van 25 tot en met 28 augustus aanstaande. Voor meer informatie: www.suvernuver.nl of www.deparade.nl.