Begin dit jaar verscheen een rapport van Dier&Recht/Varkens in Nood over het grote aantal overtredingen in de vee-industrie. De conclusie was dat boeren het afgelopen jaar minimaal 2,7 miljard keer de dierenwelzijnswetten hebben overtreden. Hiervan waren 500 miljoen dieren de dupe. Er werden vervolgens minder dan 100 processen-verbaal uitgeschreven zo bleek uit het jaarverslag van de Nederlandse Voedsel - en Warenautoriteit (NVWA). Het rapport 'Naleving dierenwelzijnswetgeving in de vee-industrie 2014', hierna te noemen het 'Overtredingenrapport', was mede onderwerp van een hoorzitting en een debat afgelopen week in de Tweede Kamer. Het Overtredingenrapport van Dier&Recht/Varkens in Nood is gebaseerd op tientallen onderzoeken van met name de Universiteit Wageningen (WUR). De belangrijkste informatie is te vinden in de 'Ongerief”-rapporten van de WUR. 'Ongerief' is de wetenschappelijke term die de landbouwwereld gebruikt voor pijn of leed.

'Uitval' in de varkensindustrie

De veesector heeft meer van die termen: ‘uitval’ zijn dieren die dood zijn gegaan/gecrepeerd. Wrak vee zijn dieren die door hun verwondingen of ziekte niet meer overeind kunnen komen; door staatssecretaris Atsma (CDA) ooit 'liggend vee' genoemd  

'Liggend vee'

De Ongerief-rapporten (rapport 1 en rapport 2) van de Universiteit Wageningen geven per diersoort in welke mate er sprake is van pijn, ziekte of leed, hoe ernstig en hoe langdurig het ongerief is en het percentage dieren dat aan het ongerief lijdt. Ook geven de rapporten aan wat de oorzaak is en welke oplossingen er (eventueel) mogelijk zijn. De onderzoeken werden gedaan in opdracht van het Ministerie van Landbouw - dat tegenwoordig onder Economische Zaken ressorteert - en uitgevoerd door gerenommeerde wetenschappers. De resultaten logen er niet om. De rapporten uit Wageningen stelen bijvoorbeeld dat 74% van de zeugen maagafwijkingen heeft, zoals maagzweren. Zeugen zijn de varkens die grote aantallen biggen produceren. Door de slechte leefomstandigheden, stress en het eenzijdige voedsel krijgen de zeugen maagzweren. Aan het vastgesteld ongerief koppelt Dier&Recht/Varkens in Nood dan vervolgens de EU Richtlijn 98/58/EG en ziedaar, bijna 1 miljoen overtredingen.

De rapporten uit Wageningen stelen dat 74% van de zeugen maagafwijkingen heeft

Bij kippen schieten de aantallen rap omhoog: zo heeft 64% van de vleeskuikens brandwonden aan de voetzolen; 20% aan de hakken en 6,5% ook op de borst. Deze brandwonden worden veroorzaakt doordat de dieren op strooisel zitten (lopen kunnen ze vaak niet) dat bevuild is met hun eigen ontlasting. Het bijtende ammoniak in deze ontlasting tast de huid aan. Dit is onder andere in strijd met EU Richtlijn 2007/43/EG artikel 3 j. bijlage I punt 3 die eist dat alle vleeskuikens permanent toegang moeten hebben tot droog en los strooisel op de vloer. Dat is dus niet het geval en hopla; 65% maal zeg 450 miljoen kippen per jaar, dat maakt iets van 290 miljoen overtredingen per jaar!  

Plofkip met brandwonden aan onderkant poten vanwege smerig strooisel

  Dat dieren niet als individu gezien worden, heeft natuurlijk alles te maken met de omvang van onze moderne vee-industrie. Er zijn in Nederland bijna 600 bedrijven met vleeskippen met gemiddeld zo’n 75.000 vleeskuikens. Daar een vleeskuiken zo’n 42 dagen leeft, gaat het per bedrijf om 650.000 vleeskuikens per jaar. Deze aantallen zijn bijna niet te bevatten, zeker niet als men bedenkt dat ieder dier volgens de Wet Dieren een individu is, met een eigen belang (intrinsieke waarde) en met rechten zoals een goede verzorging en het gevrijwaard mogen blijven van pijn. We hebben het over immense aantallen dieren, die vaak meerdere van dit soort wetsovertredingen te verstouwen krijgen. Let op, het gaat het dus niet over kleine, kale hokken, over dieren die nooit buiten komen of over dieren die al op heel jonge leeftijd worden weggehaald bij hun moeder. Dat is allemaal volgens de wet toegestaan. Het gaat hier om overtredingen van wetten die de dieren niet meer dan een minimale vorm van bescherming moeten bieden. De controle en handhaving van deze wetten is in handen van de NVWA, een onderdeel dat ressorteert onder het aloude ministerie van Landbouw dat tegenwoordig onder Economische Zaken valt.

We hebben het over immense aantallen dieren, die vaak meerdere van dit soort wetsovertredingen te verstouwen krijgen

Het is natuurlijk vervelend als je als overheid door van Varkens in Nood/Dier en Recht om de oren geslagen wordt met onderzoek dat je zelf hebt gefinancierd. Dus waren de sceptische en ontwijkende reacties van de opeenvolgende staatssecretarissen Bleker en Dijksma te verwachten en ging ook minister Kamp de bevindingen van het onderzoek uit de weg.

Geen toezicht

Staatssecretarissen Bleker en Dijksma menen dat wat Dier&Recht/Varkens in Nood een overtreding vindt, geen overtreding is. Ze stellen dat er pas sprake is van een overtreding wanneer de NVWA dit heeft geconstateerd. Ook stellen ze dat wetenschappelijke onderzoek niet geëxtrapoleerd kan worden naar overtredingen. Dus als praktijkonderzoek van de Universiteit Wageningen uitwijst dat tot 30% van de varkens longvliesontsteking heeft door de slechte lucht in de stallen, dan is dat volgens de staatssecretarissen pas een overtreding als de NVWA dit heeft geconstateerd. Frappant is dat de NVWA helemaal niet op luchtkwaliteit controleert en er op deze wijze ook nooit overtredingen gevonden zullen worden. De NVWA is – zo bleek onder andere uit diepgaand onderzoek van journalist Marcel van Silfhout – kapot bezuinigd. Deze zwaar onderbemande “autoriteit” controleert uitsluitend op eenvoudig meetbare zaken zoals de spleetbreedte van de roosters, de oppervlakte van de hokken en of de dieren water hebben. Op varkens met longvliesontsteking, kalveren met longproblemen, kippen met brandwonden en koeien met melkziekte, is geen enkel toezicht. Ondanks de zéér beperkte controle willen de staatssecretarissen ons doen geloven dat de NVWA een reëel beeld heeft van het aantal overtredingen. Dat gelooft zelfs de NVWA niet zo liet NVWA directeur-generaal Harry Paul tijdens de hoorzitting in Tweede Kamer op 3 september weten.

Gewonde dieren

Een andere overheidsverweer is dat als 100.000 vleeskuikens brandwonden hebben, dit slechts als één overtreding te zien. De overtreding is dan per boer en niet per dier. Artikel 1.3 Wet Dieren erkent evenwel dat dieren een eigen intrinsieke waarde hebben. Logisch gevolg is dat er dan per dier gerekend moet worden. Maar zodra de erkenning van de intrinsieke waarde van het dier gevolgen krijgt, zoals dat bij enorme aantallen overtredingen het geval is, wordt dit onmiddellijk gebagatelliseerd. Ook stelt minister Kamp in zijn brief aan de Kamer dat nog al wat wetten ‘door de grote aantallen dieren praktisch niet uitvoerbaar zijn.’ Zo eist de wet dat dieren twee maal dagelijks gecontroleerd worden en dat zieke of gewonde dieren verzorgd worden. Probeer dat maar eens te doen bij tienduizenden dicht op elkaar gestapelde vleeskuikens, waarvan een aanzienlijk deel ziek, zwak of gewond is. Veel varkenstallen zijn volledig geautomatiseerd en personeel gaat er maar eens in de paar dagen langs (o.a. om dode dieren op te halen). De wet wordt zo structureel aan de laars gelapt en controle daarop ontbreekt volledig.

De wet wordt zo structureel aan de laars gelapt en controle daarop ontbreekt volledig

Als overheid kom je er zo wel. Ontkennen dat dieren een eigen, individueel belang hebben: dat scheelt al gauw een factor duizend tot tienduizend. De wetenschap negeren, de NVWA inkrimpen en inspecteurs niet laten controleren en een groot deel van de wetgeving laten negeren. Zie daar het eindresultaat: van de 2,7 miljard overtredingen die Dier&Recht/Varkens in Nood op basis van wetenschappelijk rapporten vaststelt, blijven er minder dan 100 over.

Oog voor dierenleed

Het Overtredingenrapport toont aan dat minimaal één miljoen varkens ademhalingsproblemen en (pijnlijke) long(vlies)ontstekingen hebben door de slechte lucht in de stallen. Ook hebben veel varkens door de ammoniak oogaandoeningen. Het gaat daarbij niet om peanuts. Ik wijs u op beelden in de onderstaande reportage.     Normale mensen die een een niet goed geventileerde varkensstal binnen komen, houden het daar maar een korte tijd vol. Daarna begint de kriebelhoest gevolgd door een branderig gevoel in de keel. Nog dagen later stinken haren en kleren. Dat de zeer zindelijke varkens met hun gevoelige neuzen en relatief kleine longen dag in dag uit in de stank van hun eigen mest staan, is absoluut verwerpelijk en zoals gezegd in strijd met de wet. Feit is evenwel dat de NVWA in 2013 niet één overtreding van het stalklimaat heeft vastgesteld terwijl er dus één miljoen varkens long(vlies)ontsteking en ademhalingsproblemen hebben. In de debatten die afgelopen week in de Kamer werden gehouden, kwamen zowel de staatssecretaris als de van de NVWA met allerlei toezeggingen. Het verbeteren van de slechte mentaliteit van NVWA-ers, in het bijzonder het gebrek aan motivatie van NVWA inspecteurs om toezicht te houden op dierenwelzijn, heeft absolute prioriteit, zo liet NVWA-directeur-generaal Harry Paul weten. Staatssecretaris Dijksma komt haar toezeggingen regelmatig na, en lijkt anders dan haar voorgangers, oog te hebben voor dierenleed, maar de geschiedenis van de NVWA is helaas niet hoopgevend.