Digitaal goud

Wie de afgelopen maanden het financieel nieuws een beetje gevolgd heeft, kan het niet gemist hebben: de bitcoin is hot. De prijs van één bitcoin klom van circa 2000 euro in de zomer van dit jaar, naar bijna 6600 euro op het moment van schrijven. Nogal een rendement.

Onder economen is ondertussen de discussie gaande of bitcoin en andere zogeheten cryptovaluta’s ooit de rol van het geld zoals wij dat kennen, zullen kunnen overnemen. Dat is een zeer interessante vraag, maar één die ik voor een volgend artikel wil bewaren. Wat ik me nu afvraag is: waarom is cryptogeld juist nu ontstaan? 

Bitcoin, de meest bekende cryptomunt, bestaat nog niet eens een decennium; vergeleken met de bitcoin is zelfs de piepjonge euro dus een oldtimer. De allereerste bitcoin kwam in omloop in januari 2009, enkele maanden nadat bedenker Satoshi Nakamoto op 31 oktober 2008 een artikel, getiteld ‘Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System’ had gepubliceerd. Dat document was eigenlijk zowel de geboorteakte als de gebruikershandleiding van de bitcoin in één.

Niet geheel toevallig: in 2008 barstte een ernstige economische en financiële crisis los. Bij velen rees het gevoel op dat dit niet zomaar een ‘gewone’ crisis was: nee, het zou best weleens het begin van het einde kunnen betekenen voor ons gehele moderne geldstelsel.

Zelfs de Duitse mark en Zwitserse franc zijn in een paar decennia de helft van hun koopkracht verloren

En ook dat idee kwam op zijn beurt niet zomaar uit de lucht vallen. Het geldstelsel waar ‘traditionele’ munten als de euro, dollar en peso toe behoren, stamt uit 1971. Een belangrijke eigenschap van dat stelsel is dat geld niet meer gedekt is door een edelmetaal of iets anders tastbaars, maar louter bestaat bij gratie van het vertrouwen in de uitgevers van geld, de centrale banken. De kern van ons geldstelsel is dus het vertrouwen dat het volk heeft in de hoeders ervan: de centrale banken.

Vertrouwen in geld weg

Sinds het begin van de huidige crisis is voor velen echter duidelijk geworden dat de centrale banken ons vertrouwen geschonden hebben. Kijken we bijvoorbeeld naar de ontwikkeling van de koopkracht van het geld, dan zien we dat zelfs de munten die het minst te lijden hebben gehad — denk aan de Duitse mark of de Zwitserse franc — in een paar decennia toch nog ongeveer de helft van hun koopkracht verloren hebben. Historisch bezien is dat een ongekend fenomeen.  

Anders gezegd: de huidige crisis heeft duidelijk gemaakt dat het moderne geldstelsel, gestoeld op vertrouwen in de centrale banken, op zijn zachtst gezegd wankel is. Het is dan ook niet meer dan logisch dat er alternatieven op de markt komen — zoals de bitcoin.

Dat verlies van vertrouwen in de stabiliteit van het geldstelsel was op zichzelf echter niet voldoende om een bitcoin ter wereld te brengen. Cryptovaluta als de bitcoin werden immers pas mogelijk toen er een tweede cruciale ingrediënt aan de mix werd toegevoegd: informatietechnologie. Zonder de enorme digitale rekenkracht en bandbreedte van nu, had de bitcoin nooit kunnen bestaan.

Goud is eigeinlijk een soort analoge bitcoin

Mijns inziens is dat dé reden waarom, te midden van ongekende monetaire experimenten die we sinds het begin van de crisis hebben gezien, de goudprijs maar mondjesmaat is gestegen. Goud is van oudsher hét alternatief voor papiergeld: het is een soort analoge bitcoin. Nu het vertrouwen in het papiergeldstelsel im Frage is gekomen, had de goudprijs een paar keer over de kop moeten gaan. Maar dat is niet gebeurd. 

Dat bitcoin en cryptomunten in het algemeen op zo veel animo en aandacht kunnen rekenen komt voor een belangrijk deel omdat zij, in ogen van velen, een prima bescherming zijn tegen het monetaire voodoo van de hedendaagse centrale banken. De one million dollar question is dan ook: hebben zij gelijk?

Hét grote voordeel van bitcoin boven gewoon geld, als we het over bitcoin als bescherming hebben, is dat de voorraad ervan beperkt is. De software die de uitgifte van bitcoins regelt, is zo geschreven dat het aanbod maximaal 21 miljoen bitcoins kan bedragen. Wanneer de 21 miljoenste bitcoin ‘gemined’ is, houdt het aanbod op te groeien.

Als het gebruik van bitcoins desondanks blijft toenemen, zal dat betekenen dat de prijs fors zal stijgen, zo leert de wet van vraag en aanbod ons. Helaas zal niemand van ons dat uur der waarheid voor de bitcoin meemaken: volgens schattingen zal de 21 miljoenste bitcoin ergens ver na het jaar 2100 worden uitgegeven. 

Dat betekent niet dat de rol van bitcoin in het geldstelsel tussen nu en het jaar 2100 gelijk zal blijven. Als het vertrouwen in de centrale banken (en het moderne geldstelsel in het algemeen) blijft afkalven, ligt het voor de hand dat bitcoin-achtige alternatieven almaar aantrekkelijker zullen worden.

Monetaire revolutie

Kan bitcoin zorgen voor een monetaire revolutie of zelfs een nieuwe monetaire tijdperk inluiden? Dat eerste is in mijn ogen zo goed als gegarandeerd. Centrale banken zijn lovend over de zogeheten blockchaintechnologie die erachter schuilt. Het gebruik daarvan, alsmede de schare aan nieuwe toepassingen die er ongetwijfeld aankomen, zullen voor een monetaire revolutie zorgen — daarvan ben ik overtuigd. Naar verluidt zijn de Zwitserse en de Zweedse centrale banken al bijna zover dat ze crypto-versies van de franc respectievelijk krona uit kunnen geven. Het Internationaal Monetair Fonds sprak onlangs openlijk over het creëren van een IMFCoin, wellicht zelfs als vervanger van nationale valuta’s! 

Over de vraag of bitcoin een nieuw monetair tijdperk in kan luiden, ben ik echter veel minder zeker. Een factor die ongetwijfeld een rol zal spelen, is het feit dat bitcoin niet door een staat uitgegeven of gecontroleerd wordt. Ik kan me niet voorstellen dat overheden in de wereld dat zouden tolereren, zeker als het gebruik van de munt toeneemt. Maar komt die virtuele muntenwereld onder controle van de overheden, dan valt ook een belangrijk voordeel ten opzichte van het door de centrale banken uitgegeven geld weg.

Tot slot: historie leert ons dat elke keer dat wij mensen iets revolutionairs uitgevonden hebben, we er te enthousiast over zijn geworden. Dat was met de spoorwegen zo (de spoorwegen-gekte) of met internet (de dotcom-zeepbel) het geval. Het zou mij niet verbazen als de cryptovalutauitvinding dezelfde pijnlijke weg bewandelt. 

Dat allemaal gezegd hebbende: kunnen bitcoin en andere cryptovaluta’s ooit de rol van het geld zoals wij dat kennen, overnemen? Is dat proces gaande? Dat is een vraag, waar ik in een volgende bijdrage in wil gaan.