
© CC0 (Publiek domein)
FTM duikt in de wondere wereld van digitale munten en blockchain-toepassingen.
Wij houden ons niet bezig met welke munt het hardst groeit en waar je in moet investeren, we gaan je dat ook niet vertellen. Wij kijken onder de motorkap van deze nieuwe techniek.
Waar een nieuwe markt ontstaat, zijn een beperkt aantal regels. De markt van cryptocurrencies is vooralsnog vatbaar voor fraude en oplichterij. Wij vertellen je hoe en waar het gebeurt.
Woordspel van minister Hoekstra verhult hoe ver zijn omstreden ‘cryptowet’ gaat
OneCoin-leider: ‘Ik wist dat ik voor een frauduleus bedrijf werkte’
Haastige spoed met digitaal geld is soms goed
Kaapt het Facebook-kartel de macht over ons geld?
Amerikaanse justitie hakt in op OneCoin
‘Juist de grote problemen maken blockchain spannend’
Blockchain: buzzword of medicijn tegen machtsconcentratie?
Gigafraude of een briljant staaltje modern bankieren?
Blockchain kan btw-fraude stoppen
De staat van het Nederlandse cryptodebat: bedroevend
Digitaal goud
De belangstelling voor cryptomunten als bitcoin doet denken aan de campinghausse van aandelen in de jaren 90. Volgens Edin Mujagic speelt er echter meer rond de munt dan alleen speculatieve drift: het heeft te maken met een fundamenteel verlies aan vertrouwen in het geldstelsel.
Wie de afgelopen maanden het financieel nieuws een beetje gevolgd heeft, kan het niet gemist hebben: de bitcoin is hot. De prijs van één bitcoin klom van circa 2000 euro in de zomer van dit jaar, naar bijna 6600 euro op het moment van schrijven. Nogal een rendement.
Onder economen is ondertussen de discussie gaande of bitcoin en andere zogeheten cryptovaluta’s ooit de rol van het geld zoals wij dat kennen, zullen kunnen overnemen. Dat is een zeer interessante vraag, maar één die ik voor een volgend artikel wil bewaren. Wat ik me nu afvraag is: waarom is cryptogeld juist nu ontstaan?
Bitcoin, de meest bekende cryptomunt, bestaat nog niet eens een decennium; vergeleken met de bitcoin is zelfs de piepjonge euro dus een oldtimer. De allereerste bitcoin kwam in omloop in januari 2009, enkele maanden nadat bedenker Satoshi Nakamoto op 31 oktober 2008 een artikel, getiteld ‘Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System’ had gepubliceerd. Dat document was eigenlijk zowel de geboorteakte als de gebruikershandleiding van de bitcoin in één.
Niet geheel toevallig: in 2008 barstte een ernstige economische en financiële crisis los. Bij velen rees het gevoel op dat dit niet zomaar een ‘gewone’ crisis was: nee, het zou best weleens het begin van het einde kunnen betekenen voor ons gehele moderne geldstelsel.
Zelfs de Duitse mark en Zwitserse franc zijn in een paar decennia de helft van hun koopkracht verloren
En ook dat idee kwam op zijn beurt niet zomaar uit de lucht vallen. Het geldstelsel waar ‘traditionele’ munten als de euro, dollar en peso toe behoren, stamt uit 1971. Een belangrijke eigenschap van dat stelsel is dat geld niet meer gedekt is door een edelmetaal of iets anders tastbaars, maar louter bestaat bij gratie van het vertrouwen in de uitgevers van geld, de centrale banken. De kern van ons geldstelsel is dus het vertrouwen dat het volk heeft in de hoeders ervan: de centrale banken.
Vertrouwen in geld weg
Sinds het begin van de huidige crisis is voor velen echter duidelijk geworden dat de centrale banken ons vertrouwen geschonden hebben. Kijken we bijvoorbeeld naar de ontwikkeling van de koopkracht van het geld, dan zien we dat zelfs de munten die het minst te lijden hebben gehad — denk aan de Duitse mark of de Zwitserse franc — in een paar decennia toch nog ongeveer de helft van hun koopkracht verloren hebben. Historisch bezien is dat een ongekend fenomeen.
Anders gezegd: de huidige crisis heeft duidelijk gemaakt dat het moderne geldstelsel, gestoeld op vertrouwen in de centrale banken, op zijn zachtst gezegd wankel is. Het is dan ook niet meer dan logisch dat er alternatieven op de markt komen — zoals de bitcoin.
Dat verlies van vertrouwen in de stabiliteit van het geldstelsel was op zichzelf echter niet voldoende om een bitcoin ter wereld te brengen. Cryptovaluta als de bitcoin werden immers pas mogelijk toen er een tweede cruciale ingrediënt aan de mix werd toegevoegd: informatietechnologie. Zonder de enorme digitale rekenkracht en bandbreedte van nu, had de bitcoin nooit kunnen bestaan.
Goud is eigeinlijk een soort analoge bitcoin
Mijns inziens is dat dé reden waarom, te midden van ongekende monetaire experimenten die we sinds het begin van de crisis hebben gezien, de goudprijs maar mondjesmaat is gestegen. Goud is van oudsher hét alternatief voor papiergeld: het is een soort analoge bitcoin. Nu het vertrouwen in het papiergeldstelsel im Frage is gekomen, had de goudprijs een paar keer over de kop moeten gaan. Maar dat is niet gebeurd.
Dat bitcoin en cryptomunten in het algemeen op zo veel animo en aandacht kunnen rekenen komt voor een belangrijk deel omdat zij, in ogen van velen, een prima bescherming zijn tegen het monetaire voodoo van de hedendaagse centrale banken. De one million dollar question is dan ook: hebben zij gelijk?
Hét grote voordeel van bitcoin boven gewoon geld, als we het over bitcoin als bescherming hebben, is dat de voorraad ervan beperkt is. De software die de uitgifte van bitcoins regelt, is zo geschreven dat het aanbod maximaal 21 miljoen bitcoins kan bedragen. Wanneer de 21 miljoenste bitcoin ‘gemined’ is, houdt het aanbod op te groeien.
Als het gebruik van bitcoins desondanks blijft toenemen, zal dat betekenen dat de prijs fors zal stijgen, zo leert de wet van vraag en aanbod ons. Helaas zal niemand van ons dat uur der waarheid voor de bitcoin meemaken: volgens schattingen zal de 21 miljoenste bitcoin ergens ver na het jaar 2100 worden uitgegeven.
Dat betekent niet dat de rol van bitcoin in het geldstelsel tussen nu en het jaar 2100 gelijk zal blijven. Als het vertrouwen in de centrale banken (en het moderne geldstelsel in het algemeen) blijft afkalven, ligt het voor de hand dat bitcoin-achtige alternatieven almaar aantrekkelijker zullen worden.
"Komt de virtuele muntenwereld onder controle van overheden, dan valt een belangrijk voordeel weg"
Monetaire revolutie
Kan bitcoin zorgen voor een monetaire revolutie of zelfs een nieuwe monetaire tijdperk inluiden? Dat eerste is in mijn ogen zo goed als gegarandeerd. Centrale banken zijn lovend over de zogeheten blockchaintechnologie die erachter schuilt. Het gebruik daarvan, alsmede de schare aan nieuwe toepassingen die er ongetwijfeld aankomen, zullen voor een monetaire revolutie zorgen — daarvan ben ik overtuigd. Naar verluidt zijn de Zwitserse en de Zweedse centrale banken al bijna zover dat ze crypto-versies van de franc respectievelijk krona uit kunnen geven. Het Internationaal Monetair Fonds sprak onlangs openlijk over het creëren van een IMFCoin, wellicht zelfs als vervanger van nationale valuta’s!
Over de vraag of bitcoin een nieuw monetair tijdperk in kan luiden, ben ik echter veel minder zeker. Een factor die ongetwijfeld een rol zal spelen, is het feit dat bitcoin niet door een staat uitgegeven of gecontroleerd wordt. Ik kan me niet voorstellen dat overheden in de wereld dat zouden tolereren, zeker als het gebruik van de munt toeneemt. Maar komt die virtuele muntenwereld onder controle van de overheden, dan valt ook een belangrijk voordeel ten opzichte van het door de centrale banken uitgegeven geld weg.
Tot slot: historie leert ons dat elke keer dat wij mensen iets revolutionairs uitgevonden hebben, we er te enthousiast over zijn geworden. Dat was met de spoorwegen zo (de spoorwegen-gekte) of met internet (de dotcom-zeepbel) het geval. Het zou mij niet verbazen als de cryptovalutauitvinding dezelfde pijnlijke weg bewandelt.
Dat allemaal gezegd hebbende: kunnen bitcoin en andere cryptovaluta’s ooit de rol van het geld zoals wij dat kennen, overnemen? Is dat proces gaande? Dat is een vraag, waar ik in een volgende bijdrage in wil gaan.
43 Bijdragen
Verwijderd 36314 2
Johan24
Verwijderd 36314Er zijn 2000 soorten Whisky! Het zijn er maar een paar die grote omzetten draaien.
Bitcoin is de bekendste en daarmee de best verhandelbare digitale eenheid.
De wereld heeft inmiddels zo krankzinnig veel ongedekt geld op de markt uitgebracht dat vele een beperkt geldsysteem zien als een oase!
Wim Verver
Verwijderd 36314Wat het bankenkartel ons nu flikt kan alleen omdat er één munt is als euro en dollar.
Stel er komt een crash maar er zijn regionaal geld circulaties, dan kunnen die regio's gewoon handel blijven drijven als kleine interne markt. terwijl de rest op zijn gat ligt.
Co Stuifbergen 1
Verwijderd 36314Ieder bitcoin-systeem is in principe evenveel waar.
Voor nationale valuta geldt dat niet, want:
- er is maar een beperkt aantal staten dat geld uitgeeft
en
- burgers hebben de eigen valuta nodig om belasting mee te betalen
Hierdoor heeft overheidsgeld een intrinsieke waarde.
De bitcoin zal dat laatste voordeel nooit hebben.
Matthijs 11
"Een belangrijke eigenschap van dat stelsel is dat geld niet meer gedekt is door een edelmetaal of iets anders tastbaars, maar louter bestaat bij gratie van het vertrouwen in de uitgevers van geld, de centrale banken. De kern van ons geldstelsel is dus het vertrouwen dat het volk heeft in de hoeders ervan: de centrale banken."
Fiat geld wordt -niet- gedekt door vertrouwen in centrale banken, maar door de uitgegeven leningen. Dat zou Edin moeten weten. Leningen die bedrijven en personen aangaan bij banken. De onderliggende waarde is dus de (beloofde) productie van goederen en diensten. Als ik voor mijn bedrijf naar de bank stap voor een lening om een nieuwe fabriek te bouwen, geeft de bank mij die lening in het vertrouwen dat ik ga verdienen met die fabriek/productie. Dát is de echte onderliggende waarde. Centrale banken stabiliseren het systeem slechts, wel een belangrijke rol uiteraard.
"in een paar decennia toch nog ongeveer de helft van hun koopkracht verloren hebben"
Als dit op inflatie duidt is dat misleidend. Dit klinkt alsof mensen half zo arm geworden zijn. Echter zijn lonen en inkomens vaak ook meegestegen (stijgende lonen zijn belangrijk onderdeel van inflatie!). Natuurlijk kostte een brood in 1950 een paar cent en nu 100 cent. Maar een gemiddeld loon is óók verveelvoudigd.
"Hét grote voordeel van bitcoin boven gewoon geld, als we het over bitcoin als bescherming hebben, is dat de voorraad ervan beperkt is"
Dat is juist een nadeel: op die manier is het inherent deflatoir. Economisch gaat dat nooit werken.
Pieter Jongejan 7
MatthijsHet empirisch bewijs dat een deflatie van 2% niet tot een hogere economische groei leidt kun je vinden in de depressie van de jaren dertig.
Een inflation target van 2% is m.a.w. ongewenst. Zeker in een tijd waarin de prijzen van tal van consumptiegoederen als gevolg van digitalisering kelderen als een baksteen. Denk aan de iPhone en andere smartphones en het verdwijnen van tal van consumentenartikelen (b.v. radios, cd's, camera's etc). Hiertegenover staat dat tal van arbeidsintensieve producten steeds duurder zijn geworden. Een gewoon arbeidershuis kostte in het midden van de 19e eeuw ongeveer 1500 tot 2000 zilveren guldens. Tegenwoordig kost zo'n huis meer dan 200,000 euro ofwel 440.000 gulden.
Het argument dat de reële lonen sindsdien sterk gestegen zijn is niet overtuigend. De uitgaven voor brood zijn immers veel kleiner dan die voor huisvesting. Het loon van een arbeider bedroeg twee eeuwen lang niet meer dan 1 zilveren gulden per dag; een vakman verdiende hooguit 2 gulden per dag. Het jaarinkomen van een gewone burger lag dus tussen de 360 en 720 euro.
Een gewoon huis kostte dus ongeveer 4 tot 5 maal het jaarinkomen.
Kijken we naar vandaag dan moet iemand met een jaarinkomen van 30000 euro, dus ongeveer 7 maal zijn jaarinkomen neerleggen voor dezelfde woning en iemand met een jaarinkomen van 40.000 euro 5 tot 6 maal.
Deze cijfers laten zien waarom Richard Florida, de lieveling van de projectontwikkelaars, recent een boek geschreven heeft met als titel The new urban crisis. Richard Florida is een urbanist, die de relatie tussen the new urban crisis en het goedkoop geld beleid van de centrale banken niet onderkent. Net als Engelen trouwen
Matthijs 11
Pieter JongejanLonen zijn wel degelijk met inflatie meegestegen, dat kun je niet ontkennen. Of krijg jij nog iedere vrijdag van de baas een zakje met 10 guldens als loon voor een week werk?
Dat huizenprijzen de pan uit gerezen zijn klopt. Maar dat is geen natuurfenomeen, maar bewust politiek beleid. En staat een beetje los van het artikel en mijn kritiek er op.
Pieter Jongejan 7
MatthijsDe hoofddoelstelling van centrale banken is het handhaven van prijsstabiliteit. Dit is geen aanname maar een expliciete opdracht. De centrale banken hebben deze opdracht, zonder theoretisch of empirisch bewijs, verandert in het handhaven van een stabiel inflatieniveau van 2%. Dit is volgens mij iets anders dan prijsstabiliteit.
De kortste weg tussen twee punten is een rechte lijn en geen kromme lijn.
Net zo kun je (meetkundig én algebraïsch) bewijzen dat het BBP het grootst is als er geen leegstand en geen werkloosheid is, ofwel bij een inflatie van 0%, want dan hoeven er geen prijsaanpassingen plaats te vinden.
Dit alles heeft ook te maken met de bitcoin, omdat je bij steeds hoger oplopende schulden geen inflatie, maar deflatie kunt verwachten. Het introduceren van cryptocurrencies wordt daarom toegejuicht door partijen, die denken te profiteren van een hogere inflatie en een blijvend lage reële rente. Tot deze partijen behoren de grote schuldenlanden en de financiële sector, die oninbare nominale vorderingen heeft uitstaan en de speculerende investeringsbanken die gebaat zijn bij een zo laag mogelijke reële rente.
Overigens ben ik het helemaal met je eens dat cryptocurrencies op langere termijn geen goed alternatief bieden voor waardevast geld, omdat ze tot deflatie zullen leiden, waardoor de koopkracht per hoofd van de bevolking minder hard zal groeien dan bij een inflatie van 0%.
Matthijs 11
Pieter Jongejan- hogere inflatie niet gewenst is (zoals je zelf aangeeft, niet handig/goed als prijzen te snel aangepast moeten worden)
- bij een inflatie rond de 0% het gevaar te groot is door te zakken naar de deflatie situatie, die onmiddelijk/snel een neerwaartse spiraal veroorzaakt.
Er zijn denk ik veel problemen aan cryptocurrencies, niet de minste is dat het totaal niet schaalbaar is. Uren of dagen wachten tot een transactie voltooid is werkt niet. Om niet te spreken over de werkelijk gigantische energieverspilling. In plaats van een paar bytes over een netwerk kabeltje sturen, wat een paar Watt energie kost, staan er honderden servers te roken. En het volledig ontbreken van een koppeling aan echte waarde (productie goederen en diensten).
Michel Fleur 6
MatthijsDat is iets dat economen zeggen. Er zijn echter grote empirische studies die aantonen dat dit niet het geval is, waarbij zelfs weinig correlatie is tussen deze grootheden. Studies die aantonen dat het verband er wél is, moeten gebruik maken van allerlei definities van (statistische) causaliteit die alleen in de economische wetenschap gebruikelijk zijn.
https://www.scribd.com/document/18799468/Deflation-and-Depression-Is-There-an-Empirical-Link
https://mises.org/library/deflation-and-depression-wheres-link
http://www.coba.unr.edu/faculty/parker/papers/Guerrero-Parker_EL2006.pdf (Granger causality is not real causality; even if deflation does not cause recessions, deflation in combination with might lead to lower subsequent growth)
j.a. karman 4
Michel FleurVerwijderd 36314 2
Matthijssquarejaw 5
Verwijderd 36314Hans 127 5
MatthijsDat is inderdaad zo, maar die bank geeft u dan fiat of chartaal geld, waarmee u naar een "fabrieken-bouwer" gaat die voor u een nieuwe fabriek neerzet. En die accepteert uw geld niet omdat hij/zij vertrouwen heeft in uw lening, maar omdat hij/zij vertrouwen heeft in het feit dat hij/zij met dat geld weer andere zaken kan aanschaffen. De lening is op dat moment al lang buiten beeld, en KAN dus naar mijn mening niet de onderliggende waarde zijn.
De onderliggende waarde is dat de "fabrieken-bouwer" denkt dat het politieke/financiële stelsel ALLES zal doen om de waarde van het geld te blijven borgen EN het vertrouwen erin te maximaliseren, zodat hij er zelf weer goederen/diensten van kan kopen.
De onderliggende waarde is dus naar mijn mening "het woord" dat het politieke/financiële stelsel u geeft. De leningverstrekkende bank is daar slechts een miniscuul onderdeeltje van...
Matthijs 11
Hans 127Geldcreatie door verstrekken van leningen is dus een heel logisch systeem. Iedere keer als iemand een lening bij een bank aan gaat (of het nu om een bedrijfslening of ander soort lening gaat), commiteert die persoon zich tot productie van zoveel aan goederen/diensten. Je wilt immers de lening+rente terugbetalen en zelfs nog wat over houden.
Je zou ook bijvoorbeeld de overheid geld kunnen laten creëren, maar dan staat er in beginsel geen enkele belofte van productie tegenover. Dus geen onderliggende waarde. Wat belet een overheid dan maar geld bij te drukken, wat de waarde doet kelderen (zie Zimbabwe).
Hans 127 5
MatthijsVgl. gouden munt, die heeft als waarde de belofte etc. etc., maar als ONDERLIGGENDE waarde de waarde van goud.
Of een IOU papiertje: dat heeft (misschien) waarde voor de ontvanger, maar heeft geen onderliggende waarde....
Ik lees "onderliggende waarde" ook als "intrinsieke waarde", misschien dat daar een interpretatie-verschil zit?
Matthijs 11
Hans 127Nu kan de visser wachten tot die oogst er is en het schuldbewijs inruilen bij de boer voor het graan. Maar hij kan er ook mee naar de jager, die in ruil voor (een deel van) dat schuldbewijs vlees verkoopt aan de visser. Op dat moment heeft de jager schuldpapier in handen, waarmee die later bij de boer graan kan claimen. Etc. Zo gaan schuldbewijzen rond als geld.
In ons huidige systeem maken banken die schuldbewijzen bij het verlenen van leningen, dat is geld. Ik krijg van de bank een lening voor mijn bedrijf. Ik betaal er bouwers mee om een fabriek te bouwen. Die betalen er weer anderen mee. Ik verdien met mijn fabriek geld. Breng een deel daarvan weer naar de bank om mijn lening af te lossen. Op dat moment verdwijnt het geld weer in het niets.
Hans 127 5
MatthijsVergelijk op de beurs: de beurswaarde van een bedrijf is iets heel anders dan de intrinsieke waarde van een bedrijf....
Matthijs 11
Hans 127Er zit dus verder niks "achter" geld. Geen goud of wat dan ook.
Hans 127 5
MatthijsEn ook geen intrinsieke waarde. 0. Noppes.
Matthijs 11
Hans 127Michel Fleur 6
MatthijsDat geldt voor slechts 10% van de leningen die banken verstrekken.
De rest is voor reeds bestaande goederen/middelen en leidt tot inflatie en speculatie.
Matthijs 11
Michel FleurJohan24
MatthijsEr staan veel dingen in het artikel die niet kloppen en misleidend zijn. Als dat waar is, kan jij er ook wat van. Dat inflatie/ lonen verhaal klopt van geen kant. Einstein vond inflatie zeer verwerpelijk (de man had gelukkig van veel verstand!). Ik weet niet wat het is, maar als ik zulke reacties lees dan denk ik. Hij is ingehuurd!!
Wim Verver
MatthijsMatthijs 11
Wim VerverWim Verver
MatthijsDe lonen lopen 300% uit de pas
Matthijs 11
Ons huidige geld wordt ook niet door de staat uitgegeven. Geld ontstaat in de leningencreatie, vrijwillig, decentraal, door individuen en bedrijven als ze leningen aangaan bij banken. De staat bepaalt alleen de valuta, het naampje. En zoals gezegd zorgt de centrale bank wel voor stabiliteit van het systeem. Gelukkig maar, want als iedere bank zijn eigen geld uitgeeft (gebeurde in de wild west tijd van banken), heb je constant bankruns en financiele crashes.
Wim Verver
MatthijsZo was het wel voordat de goudstandaard werd afgeschaft door Nixon en voordat vrij verkeer van kapitaal werd ingevoerd.
Daarna was het weer als vanouds met de beurscrash in 1929 welke vooraf ging aan een artificiële beursboom hierna lieten de bankiers opzettelijk de beurs crashen. "It was a carefully contrived occurrence . "International bankers sought to bring about a condition of despair, so they might emerge the rulers of us all" Louis MacFadden. He died of poisoning shortly thereafter.
Wat komt dit bekend voor. Maar dat is toen natuurlijk uit de duim gezogen. Zoiets doen bankiers niet.
Wim Verver
Dat is de kernvraag. Ben benieuwd naar het vervolg.
Roland Horvath 7
Sterker nog, de geldvoorraad moet gerelateerd zijn aan de hoeveelheid te verhandelen goederen. Het geld moet de -ruil- handel kunnen betalen. Het moet dus overal ter beschikking zijn. Een criterium waar de euro niet aan voldoet. Een 2e niet converteerbare munt in elke euro staat zou dit probleem kunnen oplossen zoals de WIR sedert 1934 in Zwitserland. Maar de overschotlanden als DE en NL hebben geen zin in een oplossing van het probleem. Ze zijn uitsluitend geïnteresseerd in hun overschot.
Een andere, 2e eis aan een munt is dat ze niet beperkt mag zijn zoals goud of zoals de bitcoin volgens het artikel. Het geld moet gelijke tred houden met de handel.
EM heeft gelijk dat hij stelt dat zaken die in het begin furore maken, zoals nu de bitcoin en andere cryptovaluta, nadien veelal inzakken. Zaken die een langzame groei kennen gaan langer mee. De groei van het vermogen van de Rothschilds gedurende meer dan 200 jaar is daarvan een voorbeeld. Hoewel, de Rothschilds zijn nooit vies geweest van woekerrente.
Een 3e eis voor een munt is prijsstabiliteit. Hierin is de ECB verkeerd bezig. Het verdrag van Lissabon wil prijsstabiliteit en de ECB heeft daar zelf bij- de- 2%- inflatie van gemaakt.
Het feit dat de bitcoin niet door een staat wordt uitgegeven is geen voordeel of nadeel. Wellicht eerder een nadeel want het is niet zeer stabiel.
Wat zijn de voordelen van de bitcoin en andere crypto munten.
De blockchain technologie gebeurt nu nog moeizaam voor de huidige computers maar voor de toekomstige quantum computer wordt dat kinderspel en dus makkelijk te misbruiken.
squarejaw 5
Michel Fleur 6
squarejawj.a. karman 4
Michel FleurAls de staat faalt is er een ernstiger probleem. Zijn er nog emigranten voor Zimbabwe te vinden?
Co Pater 7
Marla Singer 7
Daar staan de decentrale crypto's dan linea recta tegenover. Ideaal als een parallel financieel systeem dat ingezet kan worden bij grote crisis of alternatieve economieën.
Dat de grote banken daar ook mee aan de slag gaan is kan je zien dat ze proberen de techniek eigen te maken en met bekende vuile trucjes de concurrentie uit willen schakelen en crypto de nek omdraaien.
Ernest Jacobs 6
Marla Singerj.a. karman 4
Ernest JacobsHarry ten Elzen 3
j.a. karmanj.a. karman 4
Harry ten ElzenMichiel WERKMAN 8
Vooralsnog wordt aan geen van deze twee voorwaarden voldaan. De waardestijging ontstaat puur door speculatie.
Ook voor handelstransacties zijn Bitcoin c.s. geen alternatief door het overduidelijke "valutarisico".
Harry ten Elzen 3
Rik Roorda 1