‘De Eurogroep en haar voorzitter Jeroen Dijsselbloem zullen de geschiedenisboeken ingaan als hét schoolvoorbeeld van wanbeleid tijdens een crisis.’ Dat zegt Yanis Varoufakis, econoom, rebel, en ex-minister van Financiën van Griekenland. Hij was onlangs in Nederland om zijn platform Democracy in Europe 2025 — oftewel Diem25 — te lanceren. FTM sprak hem in de kelder van poppodium Paradiso in Amsterdam, waar hij later op de avond een uitverkochte zaal zou toespreken.

Bekijk hieronder het interview met Yanis Varoufakis, met Nederlandse ondertiteling (aanklikken).

Griekenland

‘Griekenland herstelt zich gestaag,’ stelt Jeroen Dijsselbloem, Eurogroepvoorzitter en onze minister van Financiën, in gesprek met CNBC, ‘en wie over crisis wilt praten kan beter iemand anders spreken.’ Onlangs zat FTM aan tafel met Dijsselbloem, bij welke gelegenheid de minister zijn politieke wil en vastbeslotenheid uitte om de eurozone bij elkaar te houden. ‘Doormodderen is niet erg,’ aldus Dijsselbloem.

Dijsselbloem is vastberaden om de ingeslagen weg helemaal uit te lopen

Met Griekenland is hij vastberaden om de ingeslagen weg helemaal uit te lopen. Hij wil Griekenland ‘niet opgeven,’ maar het land helpen met ‘strenge hand.’ Met dat laatste bedoelt Dijsselbloem ongetwijfeld de door de Eurogroep en troika — het IMF, de Europese Commissie en Europese Centrale Bank — gehanteerde hervormingsstrategie gestoeld op bezuiniging en privatisering. Varoufakis toonde zich als minister van Financiën echter een fervent tegenstander van deze strategie. Hij pleitte voor een duurzame aanpak van de Griekse schulden, met de focus op economische groei.

Lang duurde het ministerschap van Varoufakis niet. Ondanks het feit dat de Grieken in een referendum met een grote meerderheid tegen verdere bezuinigingsmaatregelen hadden gestemd, besloot Varoufakis toch zijn functie neer te leggen. Zijn vertrek zou de onderhandelingen tussen de Griekse overheid en de Europese instituten ten goede komen, was de redenering. Een paar maanden later zette premier Tsipras van protestpartij Siriza niettemin toch zijn handtekening onder een nieuwe bailout met strenge bezuinigingsvoorwaarden. Griekenland moest na het referendum dus toch door de zure appel heen bijten.

Gedachtekronkel

Ikzelf kon daar toen als jonge econoom de economische logica niet van inzien. Sandra Phlippen, chef economie van het Algemeen Dagblad, vat deze economische gedachtekronkel in gesprek met Dijsselbloem treffend zamen. ‘Je kunt niet tegelijkertijd drukken op strenge bezuinigingen, en aan de andere kant verwachten dat de economie gaat groeien.’

Griekenland moet groeien om de leningen terug te kunnen betalen, maar de bezuinigingen als voorwaarde van de leningen draaien economische groei de nek om. Sinds het uitbreken van de crisis en het invoeren van de bezuinigingsmaatregelen is de Griekse economie met 25 procent gekrompen. Met als gevolg een ware humanitaire ramp binnen de grenzen van de EU.

Dijsselbloem en Varoufakis waren voor mij als economiestudent de gezichten van de eurocrisis. Dat Dijsselbloem nog steeds op dezelfde plek zit (en voorlopig blijft zitten), terwijl Varoufakis nu vanaf de zijlijn toekijkt, wijst erop dat Dijsselbloem naar Brusselse maatstaven zijn werk goed heeft verricht.

Maar inmiddels zijn we een Brexit verder, en staan anti-EU-politici Geert Wilders en Marine Le Pen in hun respectievelijke landen bovenaan in de verkiezingspeilingen. Hoe lang blijft de democratische legitimiteit van de EU, en daarmee het handelen van de Eurogroep tijdens de Griekse crisis, nog overeind?

Transparantie

Hoewel Varoufakis inmiddels geen ster meer is in de Nederlandse media, sprak hij toch een uitverkocht Paradiso toe. In de zaal: bezorgde burgers die met argusogen kijken naar de toekomst, maar niet weten hoe deze zorgen om te zetten in actie. De EU is voor hen een gezichtsloze bureaucratie geworden, met Brussel als centrum van een ongeziene macht.

‘Europa zal democratiseren of het zal uit elkaar vallen,’ luidt het manifest

Als antwoord op die zorgen en machteloosheid heeft Varoufakis een nieuwe beweging opgezet: Democracy in Europe 2025, oftewel Diem25: een Europabrede beweging van burgers die het heft in eigen handen willen nemen om de EU te democratiseren. ‘Europa zal democratiseren of het zal uit elkaar vallen!’ luidt het manifest.

FTM schreef al eerder over dit initiatief. Eén van de wapens van Diem25 om een democratischer EU te realiseren is transparantie. Het manifest bevat een concreet voorstel hoe deze transparantie in praktijk te brengen: de vergaderingen van de Eurogroep moeten openbaar worden via live-streaming.

Het feit blijft namelijk dat Europese burgers alleen weten wat er tijdens de Griekse crisisonderhandelingen in 2015 is besproken via persberichten en -conferenties, of interviews met de betrokkenen. De EU en haar instituten moeten als democratisch lichaam, net als nationale overheden, belangrijke vergaderingen en besprekingen openbaar maken, aldus Diem25.

De toekomst van de EU

Alleen de toekomst kan uitwijzen of Varoufakis zijn gelijk zal krijgen. De veranderde toon van het IMF over het omgaan met de Griekse crisis is wellicht een eerste teken hiervan. Ondertussen timmert Varoufakis aan de weg naar een democratischer EU. We spreken met hem over de structuur en toekomst van de EU en over de zaken die een ever closer union in de weg staan.

Bekijk bovenaan het artikel het interview, met Nederlandse ondertiteling (aanklikken).