Dijsselbloem keert zich tegen zijn eigen tsaar

Afgelopen vrijdag kwamen de ministers van financiën van de EU bijeen om over het begrotingsbeleid van 2017 te besluiten. Op tafel lag een aanbeveling van de Europese Commissie aan de eurozone als geheel om het economisch herstel te bevorderen door minder te bezuinigen en meer te investeren. Een gezamenlijke munt en een gezamenlijk monetair beleid vergen ook een meer gezamenlijk begrotingsbeleid, vindt Eurocommissaris Moscovici. Als alle eurolanden tegelijkertijd zo snel mogelijk hun overheidsschulden afbouwen, gaat dat ten koste van het fragiele economische herstel. Daarom zouden Duitsland en Nederland, en andere landen met een groot handelsoverschot en voldoende begrotingsruime, juist meer moeten uitgeven en investeren, zo luidt de aanbeveling van Moscovici.

Het geloof dat een begrotingstekort de grootste zonde op aarde is, is diep geworteld

Helaas hebben de ministers van Financiën op aandringen van precies deze twee landen het advies van de Commissie begraven. Het geloof dat een begrotingstekort de grootste zonde op aarde is, is zo diep geworteld in Duitsland als Nederland dat de inzichten van experts voor extra investeringen geen gehoor vinden. Een begrotingsevenwicht, de Schwarze Null, is voor de CDU van de Duitse minister Schäuble de heilige graal, ongeacht de gevolgen voor werkgelegenheid in de eurozone en het achterstallig onderhoud aan de publieke infrastructuur in Duitsland. Ook het Nederlandse kabinet zit volledig vastgeroest in het dogma dat we zo snel mogelijk naar een begrotingsoverschot moeten. Ieder bedrijf dat bij een extreem lage rentestand uiterst rendabele investeringen afwijst, krijgt kritiek van aandeelhouders. Duitse en Nederlandse politici lokken er echter stemmen mee.

Veel te hard bezuinigingsbeleid

Het strikte begrotingsbeleid van de afgelopen jaren waar de Europese Commissie nu langzaam op terugkomt, was een drama. Onderzoeken van onder andere IMF, OESO en de Europese Commissie hebben laten zien dat de eurozone tussen de 5 en 9 procentpunt economische groei is misgelopen door een slecht getimed en veel te hard bezuinigingsbeleid. Daardoor zijn tienduizenden mensen onnodig werkloos, zijn sociale voorzieningen verschraald en is het toekomstig groeipotentieel geschaad. Het doel van de bezuinigers werd er ook niet mee bereikt: de schuld als deel van het bbp nam alleen maar toe door de schadelijke impact van bezuinigingen op de groei.

Mede door toedoen van dit dramatische begrotingsbeleid zag de ECB zich genoodzaakt de rente tot nul te verlagen en iedere maand 80 miljard euro aan obligaties op te kopen. Zowel in Duitsland als in Nederland uiten velen terecht zorgen over dit ECB-beleid: het brengt grote risico’s met zich mee voor de financiële instabiliteit, het bereikt nauwelijks de reële economie en brengt spaar- en pensioentegoeden in gevaar. En democratische controle op deze besluiten is er niet, door de strikt onafhankelijke positie van de ECB. 

Maar veel Duitse en Nederlandse politici die ECB-voorzitter Draghi verwijten maken, weigeren het economisch herstel met gecoördineerd begrotingsbeleid in de eurozone te ondersteunen waardoor het monetaire beleid eindelijk weer genormaliseerd zou kunnen worden. Uit voorlopige conclusies van de Raad van Ministers van Financiën blijkt dat Duitsland en Nederland erin geslaagd zijn om het voorstel van de Europese Commissie voor een gecoördineerd, ruimer begrotingsbeleid om zeep te helpen. Te veel uitgeven is volgens deze landen een zonde die door Brussel zo hard mogelijk moet worden gestraft. Te weinig uitgeven, waardoor de Europese economie langdurig in het slop blijft, dat moeten de landen volgens Dijsselbloem en Schäuble zelf weten.

Onderzoeken laten zien dat de eurozone 5 tot 9 procentpunt economische groei is misgelopen

Begrotingstsaar

Middenin de eurocrisis was het de vurige wens van Nederland om een sterke, onafhankelijke begrotingstsaar aan te stellen om voorgoed een einde te maken aan de lakse begrotingsdiscipline van sommige landen waarmee het een munt deelt. Nederland kreeg zijn zin en gaf volop steun aan het strenge begrotingsbeleid van toenmalig Eurocommissaris Olli Rehn. Nu zijn opvolger Moscovici lering trekt uit het recente verleden door voor een ruimer begrotingsbeleid te pleiten, is het nota bene Nederland dat de onafhankelijke begrotingstsaar plotseling de mond snoert.

Met deze opstelling bewijst Dijsselbloem de inwoners van de eurozone geen dienst. De partijgenoot van Moscovici zou de adviezen van de Europese Commissie met beide handen moeten aangrijpen. Want als alle landen tegelijk op de begrotingsrem staan, stagneert de economie. Als de eurozone brede steun van burgers terug wil winnen, is het nu zaak om te laten zien dat de ministers meer kunnen dan bezuinigen.

Bas Eickhout is Europarlementariër voor GroenLinks.