‘En?’ Oud-profvoetballer John de Wolf buigt zich iets voorover zodat de oude man in de rolstoel hem kan verstaan. ‘Hoe zijn de dames in de verzorging?’ Een glimlach verschijnt op het gezicht van de bejaarde. ‘Allemaal goed. Nee, echt! Twee rechterhanden hebben ze allemaal.’ De Wolf reageert gevat. ‘Dan heb je een probleem als je links bent.’

Sinds begin dit jaar is de oud-verdediger van onder meer Feyenoord en Wolverhampton ambassadeur voor de Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen (ANBO). En in die rol onderzocht hij zoal de arbeidskansen in de zorg. Daarvoor liep De Wolf ‘ochtenden’ en soms ‘een dagje’ mee in drie instellingen; daarvan zijn weer korte filmpjes gemaakt, die de ANBO op haar site heeft geplaatst met wervende, begeleidende teksten erbij.

We zien bijvoorbeeld hoe De Wolf in een schort het stoofvlees aanbakt in verpleeghuis ’t Oude Landt in Woerden. ‘’t Oude Landt heeft een eigen opleiding waar toekomstig personeel wordt geschoold’, voegt de tekst op de site aan het filmpje toe. ‘Bijzonder om te zien hoe de zorg nu al met de toekomst bezig is.’ In Zoetermeer neemt de oud-profvoetballer een kijkje bij het bedrijf Vierstroom. ‘Mooi om te zien dat mensen dankzij wijkverpleging zelfstandig kunnen wonen.’

‘Familieparticipatie’

Zowel ’t Oude Landt als Vierstroom (dus twee van de drie organisaties die ANBO-ambassadeur De Wolf bezocht) zijn onderdeel van Fundis, een commerciële zorggigant uit Gouda waar 24 BV’s en stichtingen onder vallen. Directeur-bestuurder Liane den Haan van de ANBO werd op 21 december 2010 commissaris bij de stichting Fundis (op dat moment nog Vierstroom geheten). Sinds 1 september 2011 is ze daar voorzitter van de Raad van Commissarissen. Haar functie is bezoldigd, maar in de jaarrekening van 2016 van Fundis staat niet hoeveel ze krijgt voor de zes keer dat ze daar vergaderde.

'Vierstroom behoort tot de top van teveelverdieners in de Nederlandse ouderenzorg’

Als directeur-bestuurder van de ANBO trekt Den Haan af en toe openlijk op met Fundis. Daarvoor maakt ze geregeld gebruik van de website van de vereniging. In 2012 opperde Vierstroom op de site van vaktitel Nursing het idee om de familie van bewoners in verpleeghuizen te verplichten vier uur per week mee te werken. Familieparticipatie, werd dat genoemd. Deze verplichting kon, zo stelde Vierstroom voor, worden afgekocht. Vakbond Abvakabo FNV noemde het experiment ‘zeer onwenselijk en onnodig’. Bovendien, zo stelde de vakbond:  ‘Zorginstelling Vierstroom boekte het afgelopen jaar een miljoenenwinst en de bestuurder van Vierstroom behoort tot de top van teveelverdieners in de Nederlandse ouderenzorg.’

President-commissaris Den Haan noemde het initiatief in een zelf uitgebracht nieuwsbericht echter ‘goed’: ‘Petje af voor Vierstroom, die met dit experiment de discussie waarop wij onze zorg willen inrichten hoog op de agenda zet.’ Dit bericht schreef ze echter niet als president-commissaris van Vierstroom (het latere Fundis), maar als directeur-bestuurder van de ANBO. In november 2013 werden de eerste resultaten van het experiment met ‘verplichte familieparticipatie’ gepresenteerd in het ANBO Magazine. ‘Het belangrijkste resultaat is, volgens zorgorganisatie Vierstroom, dat het leidt tot meer betrokkenheid van familieleden.’

Namens de ANBO probeert Den Haan al een paar jaar de zorgpensions (gastvrije verblijven waar thuiswonende, kwetsbare ouderen even bij kunnen komen) op de politieke agenda te krijgen. In november 2016 waren ouderen die noodgedwongen maar ten onrechte ziekenhuisbedden bezet hielden regelmatig het nieuws. Ze zijn te zwak om alleen thuis te wonen, maar eigenlijk te fit voor het ziekenhuis. In een nieuwsbericht op de ANBO-site noemde Den Haan zorgpensions als dé oplossing. Fundis heeft er twee, meldde ze in dat bericht. Ze meldde wel dat andere zorginstellingen ook zorgpensions hebben, alleen werden die niet bij naam genoemd.

Afgelopen februari plaatste de ANBO een persbericht over D66 en de VVD die een pilot willen voor mensen die ergens parttime willen blijven. Den Haan zei erover: ‘Door wekelijks te overnachten in bijvoorbeeld een zorgpension, doen mensen nieuwe contacten op, kunnen ze eens andere activiteiten doen en spreken ze lotgenoten. Dat is extreem belangrijk.’ In het bericht wordt zorgmanager Bart Dingemans opgevoerd, en die is dienst van Fundis.

En zo duikt Fundis (of Vierstroom) vaker op bij de ouderenvereniging. Als in oktober 2015 de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Kamervragen beantwoordt over de wijkverpleging, zegt Den Haan op de ANBO-site: ‘Er was onrust ontstaan omdat zorginstellingen aangaven een patiëntenstop te overwegen. Hun budgetten zouden op zijn. Vierstroom Zorg Thuis had bijvoorbeeld een tijdelijke patiëntenstop aangekondigd. Maar we kunnen weer opgelucht ademhalen: de stops zijn van de baan.’ Andere instellingen worden niet genoemd. In een driedelige video-rubriek over de WMO op de ANBO-site komt de directeur van één instelling aan het woord, te weten Peggy van Koelen van Vierstroom.

De ANBO-voorzitter verzuimt in de brief te melden dat ze tevens president-commissaris van Fundis is, en mogelijk dus een dubbel belang heeft

Zelfs als Den Haan in 2016 als ANBO-voorzitter innovatieve oplossingen in de Nederlandse zorg prijst, weet ze een link te leggen met het bedrijf waarvan ze president-commissaris is. ‘Met een volledig pakket thuis kan iemand soms de verpleegzorg in de eigen woning ontvangen.’ Er zijn meer zorgaanbieders die het aanbieden, maar in ANBO Magazine staat een interview met Vivian Broex, directeur van Welthuis. Ook dat is onderdeel van Fundis. Als Fundis-directeur Jeroen van den Oever in vakblad Zorgvisie een pleidooi houdt voor meer geld naar wijkverpleging, neemt de landelijke ouderenvereniging dat over op de eigen site.

Daar blijft het niet bij. In maart 2017 stuurt Den Haan samen met Den Oever een brandbrief naar de formerende politieke partijen. ‘Wij durven te stellen dat in veel gevallen de kwaliteit van leven in verpleeghuizen de afgelopen jaren aanzienlijk is verbeterd,’ luidt de gezamenlijke oproep. Het pleidooi: overheid, stel meer  geld beschikbaar om langer thuis wonen mogelijk te maken. Den Haan schrijft in haar hoedanigheid als ANBO-voorzitter, maar verzuimt ook nu in de brief te melden dat ze tevens president-commissaris van Fundis is, en mogelijk dus een dubbel belang heeft.

Verschrompeld toezicht

Volgens de eigen site zijn de nevenfuncties van ANBO-medewerkers, waaronder ‘natuurlijk’ die van de directeur-bestuurder, uit hoofde van functie ‘te allen tijden’ onbezoldigd. ‘Nevenfuncties van de directeur-bestuurder die op persoonlijke titel ingevuld worden, dienen de ANBO belangen niet te schaden.’ Deze functies dienen, aldus de site, ter goedkeuring te worden voorgelegd aan de Raad van Toezicht.

Die bestaat momenteel uit vier personen. Twee toezichthouders, Peter Paul van der Kaaij en Corrie Bosma, werken allebei voor coöperatie Human Solutions uit Amersfoort, dat ondernemingen in de bouw en zorginstellingen adviseert. Van der Kaaij is manager, Bosma is senior-adviseur bij deze coöperatie. Tot vorige maand waren er vijf toezichthouders bij de ANBO, maar Fons Hertog trad terug nadat hij ook als burgemeester van Huizen zijn ontslag moest nemen wegens ‘grensoverschrijdend gedrag’.

Voorzitter van de Raad van Toezicht is Rinus Tazelaar. Hij was voorheen bestuursvoorzitter van ANBO en bereidde in die rol tot aan 2012 de grote bestuurlijke reorganisatie bij de vereniging voor. De ANBO kent pas sinds 2013 een Raad van Toezicht. Tazelaar is sindsdien de enige die nog in de raad zitting heeft. Binnen twee jaar tijd vertrokken drie toezichthouders.

In een afscheidsbrief die Follow the Money bezit, schreef één van hen dat ze ‘geen verantwoordelijkheid kan dragen voor het huidige beleid’. ‘De ANBO heeft in deze turbulente tijden recht op een open en transparant organisatie waarin zaken gezegd, benoemd en besproken kunnen worden. Hiervan is op dit moment geen sprake.’ En: ‘Mijn aanvankelijke enthousiasme om voor de ANBO van betekenis te kunnen zijn is door de procedurele en defensieve houding van de voorzitter (van de RvT, red.) en directeur-bestuurder tot een nulpunt gedaald. Ik breng het niet meer op hieraan tegenwicht te bieden.’