‘Moeten wij bekend komen te staan als de gemeenten die een grote GGZ-instelling lieten omvallen, of moeten we pal staan voor de financiële belangen van onze burgers?’ Met dat dilemma worstelen Bob Duindam (namens VVD en D66) en Tymon de Weger (CU), wethouders van respectievelijk Oudewater en Woerden, nu al maanden. Hun gemeenten maken deel uit van de regio Utrecht West, die namens alle aangesloten gemeenten contracten met zorgaanbieders sluit.

Een daarvan is de Dokter Bosman groep, opgericht door en eigendom van psychiater Michiel Bosman (49). Dokter Bosman is een landelijke instelling voor geestelijke gezondheidszorg, met het hoofdkantoor in Amersfoort. Je kunt er terecht voor de behandeling van onder meer autisme, depressie, ADHD, angst, dwangstoornissen en burn-out. Dokter Bosman had in 2017 contracten voor jeugdzorg met 123 gemeenten, telde eind van dat jaar 1743 cliënten en had 278 mensen in loondienst.

Duindam en De Weger willen na ampel beraad reageren op documenten die in handen zijn van Follow the Money, waaruit blijkt dat Dokter Bosman financieel in noodweer verkeert.

Noodklok of oneigenlijke druk

Op 31 juli van dit jaar ontving Utrecht West een brief van TaylorWessing, het advocatenkantoor dat investeringsmaatschappij DRB Participatie vertegenwoordigt. In de brief windt advocaat Hugo Nieuwenhuizen er geen doekjes om: ‘Zoals u wellicht al – formeel of informeel – heeft begrepen, is cliënt de mogelijkheden aan het onderzoeken om de vennootschappen van de Dokter Bosman groep te redden. De Belastingdienst heeft het faillissement aangevraagd op basis van een aanzienlijke fiscale vordering. Cliënt is bereid een bedrag van omstreeks 2,5 miljoen euro in Dokter Bosman te steken, onder de voorwaarde dat overeenstemming over een financiële sanering kan worden bereikt met de reguliere schuldeisers, maar ook met de bank, de fiscus, de gemeenten en de zorgverzekeraars.’

In de brief doet DRB de regio Utrecht West het volgende voorstel:

• Regio Utrecht West accepteert een betaling van 50 procent van het bedrag dat zij nog van Dokter Bosman tegoed heeft;
• De overige 50 procent wordt afgeboekt, en vervalt dus;
• Betaling van de resterende 50 procent geschiedt in 24 gelijke maandelijkse termijnen, waarvan de eerste zal worden betaald in oktober 2020. De laatste betaling volgt dan in september 2022.

De schuld aan de gemeenten waarover het hier gaat, is ontstaan nadat uit intern onderzoek binnen de gemeenten was gebleken dat Dokter Bosman veel te veel had gefactureerd.

In zijn brief voert Nieuwenhuizen de druk flink op: ‘Als een gemeente niet bereid zou zijn deel te nemen, is dat buitengewoon spijtig [..] dat zal ertoe leiden dat geen overeenstemming is ontstaan met de gemeenten als groep en dat dus aan de voorwaarde van participatie niet is voldaan. Een faillissement van Dokter Bosman lijkt dan onafwendbaar.’

Als Bosman GGZ omvalt, moet alleen al de regio Utrecht West per direct voor 400 cliënten – allemaal jongeren – een andere behandelaar vinden

Het is klaar als een klontje: de gemeenten bij wie Dokter Bosman te veel heeft gefactureerd, kunnen volgens het advocatenkantoor maar beter hun wonden likken en akkoord gaan met een halvering van het bedrag dat zij nog van de GGZ-instelling tegoed hebben. Want zodra ook maar één gemeente dwarsligt, trekt DRB Participatie zich terug, en dan valt Bosman GGZ om. Dat betekent alleen al voor de regio Utrecht West dat zij per direct voor 400 cliënten – allemaal jongeren – een andere behandelaar vinden.

Dat is de ene kant van het verhaal. De andere kant: momenteel heeft Utrecht West een vordering van ruim 950.000 euro op Bosman GGZ, een bedrag dat is ontstaan doordat de zorginstelling over de periode 2016-2018 veel te ruim heeft gedeclareerd. ‘Bosman heeft financieel wanbeleid gevoerd,’ zegt Bob Duindam, die namens de regio de onderhandelingen met DRB en Bosman voert. 

Hij vindt het een duivels dilemma. Voor hem staat het belang van de 400 jeugdige ggz-cliënten van Dokter Bosman voorop. ‘Maar moet je daarvoor in zee met een particuliere investeerder die geld steekt in een financieel gezien uiterst dubieuze zorgaanbieder, waarbij we dan ook nog eens een half miljoen euro (50 procent van de vordering) aan gemeenschapsgeld zo maar opgeven?’

Bijna 11 miljoen aan schulden

In een andere brief die TaylorWessing op 31 juli aan alle schuldeisers heeft gestuurd, meldt het advocatenkantoor dat de schuldenlast van de Dokter Bosman groep in totaal 10,6 miljoen euro bedraagt. Dat is inclusief een vordering van ABN Amro van 4,7 miljoen.

Tegenover deze schuld staan inkomsten: geld dat Bosman van diverse partijen tegoed heeft en geld dat de instelling verdient met de behandeling van cliënten. Bij elkaar is dat naar schatting 7,5 miljoen, zodat de ongedekte schuld ongeveer 3,1 miljoen euro bedraagt.

Wethouder Duindam vermoedt echter dat de schuld van de GGZ-instelling groter is dan de 10,6 miljoen euro die TaylorWessing meldt: ‘Ik kan me niet voorstellen dat Bosman GGZ alleen bij ons in strijd met de contracten heeft gefactureerd.’ Duindam heeft gelijk: een kleine rondvraag van FTM leert dat de gemeenten van de regio Eemland eveneens geld terugvorderen, zij het veel minder dan de gemeenten in Regio West. Amersfoort eist ruim 71.000 euro van Bosman terug. Arnhem en Harderwijk, de belangrijkste plaatsen in andere zorgregio’s, laten weten dat zij geen vordering op Bosman hebben.

Financiële malaise bij Dokter Bosman

Eind oktober 2019 komen de onderhandelingen tussen Bosman/DRB en de schuldeisers muurvast te zitten. De grootste dwarsligger is de regio Utrecht West, die vraagtekens zet bij het financiële beleid dat Dokter Bosman de afgelopen jaren heeft gevoerd.

Dat Bosman al jaren grote financiële problemen heeft, blijft jarenlang verborgen voor de buitenwereld. De jaarrekening 2016 is tot op heden niet gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel of het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De jaarrekening 2017 verschijnt pas op 16 augustus 2019 op de website van het ministerie: ruim een jaar te laat.

Uit dat stuk blijkt dat Bosman GGZ, het belangrijkste onderdeel van de Dokter Bosman groep, in 2016 liefst een verlies van ruim 5 miljoen leed op een omzet van bijna 17 miljoen euro. Dat enorme verlies had deels te maken met het feit dat Dokter Bosman over de periode 2014-2016 veel meer zorg had geleverd dan met zorgverzekeraars en gemeenten was afgesproken. Die zorg wordt niet vergoed.

Over 2017 boekte Bosman GGZ een verlies van ruim 7 ton op een iets gegroeide omzet. En terwijl het vermogen van de hele groep eind 2016 al 2,5 miljoen euro in de min stond, was dat eind 2017 gegroeid tot ruim 3,2 miljoen in het rood.

Het jaarverslag 2017 van Dokter Bosman meldt verder dat de raad van toezicht in december 2016 een interventie had moeten plegen vanwege de tegenvallende resultaten en het onvoldoende functioneren van het managementteam. Het verslag meldt voorts dat de continuïteit van Dokter Bosman toen al afhankelijk [was] van de bereidwilligheid van de zorgverzekeraars, de kredietverlener ABN Amro en de Belastingdienst’.

DRB Participatie beschrijft de GGZ als een ‘groeimarkt’, en ontwaart een verdienmodel in lange wachtlijsten en ziektes als stress of burn-out

Overname in een verlieslijdende groeimarkt

Ondanks deze rode cijfers denkt het Helmondse DRB Participatie een renderend bedrijf van Dokter Bosman te kunnen maken. Dat blijkt uit het 20 pagina’s tellende investeringsmemorandum van 8 juli 2019, waarover Follow the Money beschikt. De investeringsfirma beschrijft de GGZ daarin als een ‘groeimarkt’, en ontwaart een verdienmodel in lange wachtlijsten en ziektes als stress of burn-out. Dat heeft DRB goed gezien. Afgelopen donderdag meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek dat het aantal jongeren dat hulp nodig heeft, de afgelopen jaren met 20 procent is gestegen en dat die hulpvraag de komende jaren verder zal toenemen.

Volgens dat memorandum zal de GGZ-markt – waar nu in totaal zo’n 4 miljard euro omgaat – de komende jaren verder groeien. De Dokter Bosman groep heeft volgens DRB in deze markt een ‘onderscheidend vermogen’ omdat zij snel diagnoses weet te stellen, patiënten vlot kan behandelen (dankzij een effectieve en snelle intake) en doordat de kosten per behandeling gestaag dalen (bij Bosman daalden de kosten van een behandeling tussen 2017 en 2018 met 20 procent).

DRB wil de loonkosten met een miljoen euro verlagen, de operationele kosten met een half miljoen

Volgens DRB Participatie is Dokter Bosman slechts in de financiële problemen gekomen door een ‘te snelle groei in combinatie met onvoldoende controle’. Met adequaat financieel management is de verlieslijdende GGZ-instelling volgens de prognose van DRB op termijn om te bouwen tot een goedlopende onderneming, die al in 2025 een omzet van 27 miljoen euro kan halen, en een netto resultaat van 5,2 procent – oftewel 1,4 miljoen euro winst. Omdat te bereiken, wil DRB de loonkosten met een miljoen euro verlagen en de operationele kosten met een half miljoen.

Maar dan moet er binnen Dokter Bosman wel het een en ander veranderen. Allereerst moet de huidige directie, onder wie oprichter en topman Michiel Bosman, worden vervangen door bestuurders van DRB dat 75 procent van de aandelen overneemt. Michiel Bosman mag 15 procent van de aandelen behouden. Daarnaast dient de huidige driekoppige raad van toezicht in zijn geheel te worden ververst.

Inmiddels loopt de door DRB voorgestelde verandering flink achter op het tijdpad dat in het memorandum werd beschreven. Uiterlijk 1 oktober 2019 had de eerste fase van het herstel afgerond moeten zijn. Bosman had inmiddels zullen aangekondigen dat zij een aantal vestigingen zou sluiten, had personeel ontslag moeten aanzeggen, en allang een akkoord met de crediteuren moeten zijn overeengekomen. Van geen van deze voornemens is iets terecht gekomen.

Failliet nakend

Momenteel vinden er vrijwel dagelijks gesprekken plaats tussen Bosman en DRB enerzijds en crediteuren anderzijds, zo laten bronnen FTM weten. Een woordvoerder van zorgverzekeraar CZ meldt FTM dat een akkoord wat hen betreft alleen haalbaar is indien alle crediteuren daarmee instemmen. Maar niet alle crediteuren zijn daartoe geneigd.

Een van de openlijke twijfelaars is de regio Utrecht West. ‘Wij willen eigenlijk pas gaan nadenken over een akkoord nadat Dokter Bosman met de jaarrekening 2018 komt, voorzien van een continuïteitsparagraaf en een goedkeurende verklaring van de accountant. Maar daar wachten we nu al week na week op, ondanks de herhaalde belofte dat die heus binnenkort komt,’ zegt wethouder Tymon de Weger. Voor zij akkoord gaat, eist Utrecht West tevens dat Michiel Bosman volledig van het toneel verdwijnt. Het vertrouwen in de directeur is helemaal verdwenen. Onder zijn leiding leed Dokter Bosman grote verliezen die uit het zicht werden gehouden, doordat jaarrekeningen te laat of helemaal niet werden gedeponeerd.

Inmiddels dringt de tijd. Eind juli 2019 kon DRB een faillissementsaanvraag door de Belastingdienst ternauwernood voorkomen door een regeling te treffen. Uit DRB’s investeringsmemorandum van 8 juli 2019 blijkt dat de Belastingdienst toentertijd een vordering van 1,3 miljoen op Dokter Bosman had.

Maar terwijl dat memorandum van 8 juli zich nog baseerde op een nettoschuld van Dokter Bosman van 1,6 miljoen, begrootte de advocaat van DRB diezelfde nettoschuld in een brief aan de schuldeisers drie weken later al op 3,1 miljoen euro. Dat is bijna een verdubbeling van de totale schuld. Allereerst blijkt daaruit dat niemand lijkt te weten hoe groot Dokter Bosmans schuld precies is. En ten tweede: hoe groter Dokter Bosmans schuld, hoe moeilijker en ingrijpender de redding van het bedrijf zal zijn. 

Moeten de gemeenten een investeringsfirma in het zadel helpen die van plan is straks met geestelijke zorg aardig te gaan verdienen?

Wie red je met zo’n reddingsplan?

De gemeenten zitten met het probleem dat DRB’s reddingsplan vereist dat zij de Dokter Bosman groep de helft van het te veel betaalde zorggeld kwijtschelden en zo hun eigen begroting ondermijnen, terwijl het failliet van Dokter Bosman betekent dat de gemeenten ineens met honderden ‘ontheemde’ jeugdzorgcliënten zouden kampen, waarvan ze niet weten waar ze die moeten onderbrengen. Ze moeten daarnaast nadenken of ze wel een investeringsfirma in het zadel willen helpen die van plan is straks met geestelijke zorg aardig te gaan verdienen.

‘DRB zegt dat ze winst moeten maken om hun eigen investering terug te verdienen. Dat oogt als een redelijk argument, maar al met al halen ze straks meer geld uit Dokter Bosman dan ze er ooit in hebben geïnvesteerd,’ piekert Duindam.

DRB Participatie is op 20 juni 2019 opgericht, naar het oogt speciaal om Dokter Bosman over te kunnen nemen. De Helmondse onderneming heeft als bestuurder Lab Legal Tech bv, eveneens uit Helmond. Ook Lab Legal Tech is recent opgericht (in mei 2019) en telt drie bestuurders.

Dokter Bosman is niet de enige GGZ-instelling met financiële problemen. Eind augustus meldde zorginkooporganisatie Intrakoop op basis van een analyse van 238 jaarverslagen dat zestig GGZ-instellingen in 2018 verlies hadden geleden, doordat ze meer zorg leverden dan ze vergoed kregen.