Vroeger, toen de ‘zegen’ van de marktwerking de zorg nog niet bereikt had, ging het zo: ‘Toen ik twintig jaar geleden arts-assistent werd, zaten we tijdens de behandelvergaderingen met zestien mensen, waarvan vijftien kettingrokers, eindeloos te ouwehoeren in een hok dat blauw stond van de rook. Van evidence based, multidisciplinair overleg had men nog nooit gehoord. Later werkte ik op een polikliniek in Amsterdam waar je met een schamele drie patiënten per medewerker per dag op een voor de organisatie kennelijk heel acceptabele productiviteit zat. De intake vond plaats bij een maatschappelijk werker die met de cliënt automaatkoffie dronk en samen een sigaretje rookte.’

Aan het woord is psychiater en ondernemer Michiel Bosman. Hij dist deze anekdote vaak op. In de media is hij veelvuldig te vinden als deskundige, bijvoorbeeld over Philip O., de vermoedelijke dader van de metromoord, over een patiëntenstop van de gemeente Harderwijk of over lange wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg. Bij deze publieke optredens draagt de psychiater vrijwel altijd donkere pakken en kleurrijke stropdassen met een abstract motief. Opvallend aan zijn uiterlijk zijn de twee ringetjes in zijn rechteroor.

‘Inmiddels hebben we in Nederland de meest toegankelijke en klantvriendelijke GGZ ter wereld waarin we op een hoog niveau evidence-based en efficiënt werken’

Bosman bejubelt de zegeningen van de marktwerking. Sindsdien gaat het niet meer om eindeloos ‘steunend en structurerend’ praten met cliëntem, maar om een oplossing zoeken voor hun problemen. ‘Inmiddels hebben we in Nederland de meest toegankelijke en klantvriendelijke GGZ ter wereld waarin we op een hoog niveau evidence-based en efficiënt werken,’ aldus de psychiater en ondernemer op LinkedIn.

Gaat het allemaal vlekkeloos sinds de marktwerking in de zorg, vraagt hij retorisch. ‘Nee natuurlijk niet. Het systeem doet soms pijn, het piept en het kraakt. Ik vergelijk het altijd met de pijn die topsporters voelen als ze proberen een halve seconde sneller te gaan. Het is innovatie, beter worden, maar dat gaat niet zonder slag of stoot. En natuurlijk zijn er cowboys onder de ondernemers, net zoals in de topsport doping wordt gebruikt. Maar dat sommige sporters doping gebruiken, maakt sport niet meteen slecht.’

Succesvol serie-ondernemer

Michiel Bosman (1970, Maastricht) presenteert zich als succesvol psychiater. Iemand die de media altijd kunnen bellen voor een deskundige quote over ADHD, of autisme, of angststoornissen. En wanneer de oud-vicepresident van de Raad van State, Herman Tjeenk Willink, zich kritisch uitlaat over het marktdenken in de zorg, is het Bosman die in Medisch Contact de marktwerking juist omarmt: ‘Zorgondernemingen leveren nu voor minder geld en lagere uurtarieven betere zorg dan de grote GGZ-instellingen van weleer.’

Hij omschrijft zichzelf als een serie-ondernemer. Elke onderneming die hij opricht, is naar zijn zeggen vanaf het eerste jaar succesvol. Om het vak van ondernemer te leren toog hij naar de Verenigde Staten, waar hij in 2004 een Master of Medical Management volgde aan de Carnegie Mellon University. Acht jaar later behaalde hij aan de Oklahoma State University een graad in het bedrijfsmanagement. 

Vanuit het niets bouwt hij vanaf 2006 een bedrijf met vier mensen uit tot Dokter Bosman, een GGZ-instelling met 325 werknemers. De instelling behandelt vooral jongeren met ADHD, burn-out, depressie, stemmingswisselingen, dwangstoornissen, angsten en autisme. Het hoofdkantoor is gevestigd in een voormalig klooster in een bosrijk gebied aan de rand van Amersfoort.

De snelle groei van Dokter Bosman is volgens de oprichter het resultaat van onderhandelingen met zorgverzekeraars in een zeer competitieve markt. Op website De Ondernemervertelt Bosman in juli 2019 dat het gebruik van slimme technologie de sleutel van zijn succes is: ‘Onze klanten zijn de Google-generatie. 99 procent van de aanmeldingen gaat online.’

In 2016 gaat het mis. In een jaar tijd is vijf miljoen euro verdampt

Van oeverloze gesprekken tussen behandelaars en cliënten en vertrekken die blauw staan van de rook is bij Dokter Bosman geen sprake. De GGZ-instelling wordt als een bedrijf geleid. Op de website Indeed.nl, waar werknemers hun (ex)werkgever kunnen beoordelen, klaagt een psycholoog in maart 2019 over de werkdruk: ‘Psychologen hebben targets, de agenda wordt vanaf afstand elders digitaal ingepland, veel collega’s zijn overstressed en overwerkt, of zitten hier tegenaan.’ De anonieme psycholoog klaagt ook dat je geen vast contract krijgt en starters er weer snel uitliggen. Dit hoort FTM ook van andere bronnen die bij Dokter Bosman hebben gewerkt: vast personeel zou al snel te duur zijn.

Dokter Bosman groeit als kool en opent vooral in het midden van het land de ene na de andere vestiging. Maar in 2016 gaat het mis. Goed mis. Had Dokter Bosman in 2015 nog een eigen vermogen van 2,5 miljoen, eind 2016 is dat gezakt naar 2,5 miljoen in de min. In een jaar tijd is dus vijf miljoen euro verdampt. 

Michiel Bosman hint ernaar in een nogal amateuristisch opgenomen videoboodschap voor het nieuwe jaar 2018. Onder een intro-muziekje van Abba (Happy New Year) stapt de psychiater in beeld en begint te vertellen: ‘Ik kan me 2016 nog herinneren. Het managementteam was net vertrokken, de nieuwe financieel directeur net binnen en we gingen de boel lekker verbouwen. Nou, dat hebben we met z’n allen het afgelopen jaar geweten: een nieuw EPD [elektronisch patiëntendossier, red.], 90.000 validatiefouten in CRS [een boekhoudsysteem, red.]. En we hebben het weer overleefd.’

Over de verloren miljoenen en de grote financiële problemen verder geen woord. Bosman eindigt zijn nieuwjaarsvideo met de belofte dat Dokter Bosman in 2018 ‘weer heel veel locaties’ zal openen en ‘we onwijs veel kinderen en volwassenen blij gaan maken’.

De media gaan graag mee in het beeld van een succesvolle onderneming. Als Dokter Bosman in september 2018 een filiaal in Zwolle opent, schrijft regionaal dagblad De Stentor: ‘Het is een opmars waar je u tegen zegt. In amper elf jaar tijd heeft psychiater Michiel Bosman al 25 vestigingen van zijn psychologenpraktijk Dokter Bosman geopend.’ In het artikel zegt Bosman dat zijn organisatie met 150 gemeenten zorgcontracten heeft. Hij denkt dat Dokter Bosman nog wel verder zal groeien: ‘Maar dat is geen heilig moeten.’

Wat Bosman De Stentor niet vertelt, is dat het bedrijf bij de opening van het Zwolse filiaal op sterven na dood is. De in 2016 ontstane miljoenenschuld is alleen maar verder opgelopen. Dokter Bosman zal 2018 afsluiten met een nettoverlies van zeven ton en een schuld van bijna vier miljoen. Het voortbestaan hangt aan een zijden draadje. De Belastingdienst had het faillissement al willen aanvragen. Dat kon met een schikking op het nippertje worden voorkomen. Maar zodra huisbankier ABN Amro het krediet opzegt, is het gedaan met Michiel Bosmans project.

Uit een geheim investeringsmemorandum blijkt bovendien dat Dokter Bosman medio 2019 kampt met een bruto schuld van bijna elf miljoen euro

In strijd met de wet publiceert Dokter Bosman jarenlang geen jaarverslagen. De netelige positie van de middelgrote GGZ-insteling komt pas november 2019 aan het licht, nadat FTM publiceerde over een financieel conflict tussen Dokter Bosman en een aantal gemeenten over te veel gefactureerde zorg. Uit een geheim investeringsmemorandum blijkt bovendien dat Dokter Bosman medio 2019 kampt met een bruto schuld van bijna elf miljoen euro en onderhandelt over een overname door een groep investeerders, verenigd in DRB Participatie. Maar dan moeten de schuldeisers, onder wie een aantal gemeenten, wel akkoord gaan met een halvering van het bedrag dat ze van Dokter Bosman tegoed hebben, zo blijkt uit brieven waarover FTM beschikt.

Onderhandelingen overname

Vanaf half oktober stelt FTM met enige regelmaat uitgebreide vragen aan Dokter Bosman over de financiële perikelen. Nadat beantwoording almaar uitblijft, krijgt FTM uiteindelijk de belofte dat alle vragen in een gesprek zullen worden beantwoord. Dat gesprek vindt eind november plaats, op het hoofdkantoor in Amersfoort. Aanwezig: directeur Dave Schmidt namens DRB Participatie, plus Michiel Bosman en interim-directeur Hein Roovers namens Dokter Bosman. Tijdens het gesprek maakt Roovers bekend dat Michiel Bosman na de definitieve overname door investeringsmaatschappij DRB zal vertrekken en hij hem zal opvolgen.

Michiel Bosman – ditmaal zonder gilet of jasje – is een vlotte prater. Als hij eenmaal het woord heeft, staat hij dat niet snel af. Hij erkent dat er in 2016 problemen bij zijn bedrijf waren. Maar die waren niet aan hem te wijten: ‘Onze administratie was geen zootje. We komen uit een sector waar tot 2014 de accountant de enige was die de dossiers controleerde en keek of de behandeltijd die we declareerden ook juist was. Na 2015, met de overgang van de jeugdzorg naar de gemeenten, veranderde dat en moest je opeens alles verantwoorden. En dat niet alleen tegenover enkele zorgverzekeraars, zoals vroeger, maar bij honderden gemeenten die ook allemaal weer een eigen systeem hadden. We spraken in die tijd wel eens met gemeenten die zeiden: we willen jullie wel betalen, maar we weten niet hoe.’

‘Al die problemen hebben wij in de jaarrekening van 2016 gestopt. Dat is echt een lelijke jaarrekening geworden. Gewoon niet mooi’

Dit leidde alles bij elkaar volgens hem tot problemen die tot in 2018 hebben voortgeduurd: ‘Al die problemen hebben wij in de jaarrekening van 2016 gestopt. Dat is echt een lelijke jaarrekening geworden. Gewoon niet mooi.’

Begin 2019 waren alle problemen opgelost, zegt hij. ‘Maar toen bleek ook dat we met een fikse schuld zaten en dat er geld bij moest. Daarom zijn we op zoek gegaan naar een investeerder. Die zoektocht heeft wel even geduurd, want wij wilden er een die wilde gaan voor kwaliteit en die ook enige tijd zou blijven.’

Hoewel Dokter Bosman ook over 2018 weer verlies leed, ziet de psychiater de toekomst met vertrouwen tegemoet. In 2019 heeft het bedrijf 25 tot 30 procent nieuwe aanwas gehad en het zal in 2020, als onderdeel van Spoor030, buurtspecialistische jeugdhulp bieden in verschillende Utrechtse wijken en scholen.

Schuldeisers moeten ‘verantwoordelijkheid tonen’

Blijft staan dat een aantal schuldeisers nog altijd forse bedragen eist van Dokter Bosman. Het betreft geld dat de instelling te veel heeft gedeclareerd over de jaren 2016-2018. Voor de regio Utrecht West gaat het om een bedrag van 950.000 euro. De regio Eemland eist twee ton terug. 

Tijdens het gesprek doet Michiel Bosman er luchtig over: ‘We zijn in gesprek met verzekeraars en gemeenten. We hebben goede stappen gemaakt. Voor volgende week staan gesprekken gepland om de zaken formeel af te ronden.’

Maar die gesprekken zijn indertijd niet afgerond. Sterker, er is zelfs nu nog geen akkoord met de schuldeisers. Een bron die nauw bij de onderhandelingen betrokken is, vertelt FTM dat er sinds kort een ‘voorlopig’ akkoord is tussen Dokter Bosman en de zorgverzekeraars. Die laatsten gaan onder voorbehoud akkoord met een schuldreductie van 50 procent. Met de gemeenten verlopen de onderhandelingen uiterst moeizaam: Bosman wil ze nog steeds maar de helft van de schuld betalen.

‘Het gaat er nu puur om dat hoe minder wij aan onze schuldeisers hoeven te betalen, hoe minder DRB hoeft te investeren’

De gemeenten zijn de GGZ-instelling inmiddels iets tegemoet gekomen: ze zijn bereid genoegen nemen met 75 procent van hun vordering op Dokter Bosman. Gaat het bedrijf daarmee akkoord, dan willen ook de zorgverzekeraars niet meer dan 25 procent van de schuld kwijtschelden. De onderhandelingen duren nu al meer dan een half jaar.

En dat is opmerkelijk. Want eerder achterhaalde FTM dat het advocatenkantoor van investeringsfirma DRB Participatie al op 31 juli en 1 augustus 2019 in brieven de schuldeisers had gedreigd dat als zij niet akkoord zouden gaan met een halvering van de schuld, DRB niet zou investeren. De omineuze waarschuwing: ‘Een faillissement van Dokter Bosman lijkt dan onafwendbaar.’

Geen akkoord, maar toch heeft DRB Participatie sinds 9 januari alle aandelen van Dokter Bosman in handen. Hebben Dokter Bosman en DRB met die brieven de schuldeisers onder druk willen zetten? Nee, zeiden Michiel Bosman en Dave Schmidt, een van de directeuren van DRB in het gesprek eind november. Ze verwachtten toen dat er snel overeenstemming zou komen. Bovendien was de financiële situatie inmiddels rooskleuriger dan afgelopen zomer. Bosman: ‘We hebben momenteel geen tekort, we kunnen elke maand de salarissen betalen. Het gaat er nu puur om dat hoe minder wij aan onze schuldeisers hoeven te betalen, hoe minder DRB hoeft te investeren. De hele GGZ-sector staat zo onder druk dat gemeenten en verzekeraars verantwoordelijk moeten durven tonen als het een keer wat minder gaat.’

Het investeringsmemorandum van afgelopen zomer meldde tevens dat DRB vestigingen zou sluiten en personeel ontslaan. Daarvan is volgens Dave Schmidt inmiddels geen sprake meer. Alle vestigingen en personeelsleden zijn op dit moment broodnodig om de wachtlijsten weg te werken. Schmidt belooft ook dat DRB de eerste vier jaar geen dividend uit Dokter Bosman zal halen: ‘We willen Dokter Bosman tijd en rust gunnen om weer op krachten te komen. Hoe beter de financiële positie, hoe sterker het bedrijf is ten opzichte van de concurrenten.’ Hij en zijn collega-investeerders beschouwen het bedrijf als een sociale investering.

Bosman: ‘Dokter Bosman is mijn kindje. Mijn naam staat op de gevel. Ik wil niet dat dit een productiefabriek wordt. Ik wil geen onderdeel worden van een grote en logge instelling. Ik wil een investeerder die goed beseft dat je er veel tijd en energie in moet stoppen.’

Dik drie miljoen

DRB heeft de aandelen Dokter Bosman overgenomen van de Stichting Administratiekantoor Bosman Gezondheidszorg Groep. Enig bestuurder daarvan is Michiel Bosman, die 75 procent van de aandelen zou hebben gehad. Wat DRB voor de aandelen heeft betaald, wil Schmidt niet zeggen.

Michiel Bosman gaat nadenken wat hij met de rest van zijn leven gaat doen. Hij benadrukt dat zijn vertrek vrijwillig is. ‘Mijn familie is blij me eens wat vaker te kunnen zien en andere mensen zijn blij dat ik nu eindelijk tijd heb om met ze mee te denken.’

Als FTM hem voorhoudt dat hij niet op een houtje hoeft te bijten, aangezien zijn bedrijf Bosman Beheer – dat tot eind januari 2015 eigenaar was van Dokter Bosman – ruim drie miljoen eigen vermogen heeft, reageert hij als door een wesp gestoken: ‘Hoe kom je daarbij? Was dat maar zo.’ FTM wijst hem op de jaarrekening 2017, de laatste die tot dan is gepubliceerd; daarin staat dat eigen vermogen. Dat zou eind 2016 bijna 3,3 miljoen hebben bedragen.

‘Ik had wel wat anders aan mijn hoofd dan een beheersbv’tje waarin geen geld zat’

Maar in de jaarrekening 2016 (waarin de cijfers over 2016 en 2015 staan) staat bij de post eigen vermogen slechts een tiende daarvan genoteerd: 350.968 euro. Kortom, de jaarrekeningen over 2016 en 2017 laten een sterk afwijkend eigen vermogen 2016 zien: ruim drie miljoen tegen bijna 351 duizend. Dat verschil hoort in de latere jaarrekening (die van 2017) te worden toegelicht en verklaard. Maar dat is hier niet het geval. Hoe zit dat?

Michiel Bosman ontduikt de vraag. ‘Ik heb het in de periode 2016-2018 enorm druk gehad om mijn bedrijf te redden. Ik had wel wat anders aan mijn hoofd dan een beheersbv’tje waarin geen geld zat.’

‘Geen’ geld? Enkele weken na het interview publiceert Bosman Beheer de jaarrekening over 2018. Totaal van het eigen vermogen: 3.163.559 euro. Dokter Bosman mag dan krap zitten, maar Michiel Bosman heeft zijn schaapjes op het droge.

• • •

Dit artikel is afgelopen week voorgelegd aan Dokter Bosman; een reactie bleef uit.