
Het wordt steeds normaler consumenten en hun koopgedrag verantwoordelijk te houden voor immorele bedrijfsvoering. Dat is de wereld op zijn kop, signaleert columnist Roxane van Iperen. Ethisch ondernemen begint bij de ondernemer.
Het was direct een veel gedeeld artikel op internet: ‘Dump de dumpwinkel Primark: het nieuwe goedkoop slaat de bodem uit onze economie’, van Jonathan Holslag in De Morgen. De Vlaamse doemprofessor noemt hierin een cadeau van Primark ‘een vergiftigd geschenk, waarmee u welvaart en waardigheid in gevaar brengt’. Nu doet zo’n stuk het al snel goed, want wat is leuker dan besmuikt lachen om het onderontwikkelde deel van de bevolking dat in de bakken bij Primark graait? Lachen om musicals misschien. Holslag:
'Ook de stakkers van onze samenleving zouden moeten inzien dat er iets niet in de haak is met de dumpketens, kritischer te consumeren en hun overheden aansporen tot actie. Het is te gemakkelijk om een petitie te tekenen tegen een groot merk nadat er weer eens een fabriek in Bangladesh is afgebrand om vervolgens meteen weer het karretje te vullen met spullen uit datzelfde soort fabrieken.'
Holslag doet hier wat tegenwoordig bon ton is: hij maakt de consument verantwoordelijk voor de onethische handelwijze van ondernemingen. Die redenering klopt niet en draagt bij aan het in stand blijven van diezelfde handelwijze. Bovendien: de pijlen richten op consumenten van ‘dumpwinkels’ is nu juist te gemakkelijk.
Talloze andere ketens, van Versace tot C&A, doen op soortgelijke wijze zakenTalloze andere ketens, van Versace tot C&A, doen op soortgelijke wijze zaken. Zij hanteren alleen een andere marketingstrategie en hogere consumentenprijs, voor producten die in dezelfde fabrieken zijn gemaakt en kwalitatief nauwelijks beter zijn. Redenerend vanuit de consumentenblaam zijn dan niet alleen de dumpgraaiers, maar wij allen schuldig.
H&M
Neem als voorbeeld het merk waarvan iedereen iets in huis heeft: H&M. Het één na grootste kledingconcern ter wereld met een jaaromzet van 16,5 miljard euro voor de H&M Groep, heeft nota bene duurzaamheid en maatschappelijk bewustzijn als speerpunt. Met een Conscious kledinglijn, een H&M Conscious Foundation gericht op het verbeteren van leefomstandigheden en een breed uitgemeten Code of Conduct over werkomstandigheden. H&M CEO Karl-Johan Persson mocht afgelopen september de Ponut Schultz Prijs in ontvangst nemen voor zijn inzet voor een humanere economie, terwijl zijn Global Head Sustainability, Helena Helmersson, werd verkozen tot Machtigste Zakenvrouw van de Zweedse Industrie.Al dat bladgoud kan niet verhullen dat H&M feitelijk op onethische wijze haar miljarden vergaartAl dat bladgoud kan niet verhullen dat H&M feitelijk op onethische wijze haar miljarden vergaart. In 2012 zond de Zweedse televisie de documentaire About Hennes & Mauritz uit, waarin de onmenselijke werkomstandigheden van Cambodjaanse fabrieksarbeiders werden onthuld. H&M beloofde de dialoog tussen fabrieksmanagement en vakbonden te stimuleren en de overheid te manen tot verhoging van het minimumloon. Dit is een vaak gebruikte tactiek van het concern, die inspeelt op het positieve, westerse frame rondom woorden als ‘minimumloon’ en ‘vakbonden’. Realiteit is dat in de landen waarin H&M haar productie heeft, het minimumloon een fractie is van een leefbaar loon zoals dat in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens als bestaansminimum wordt gehanteerd (in Cambodja 21 procent, in Bangladesh 11 procent), vakbonden geen partij zijn voor het management en stakingen door de overheid hard worden neergeslagen met vaak dodelijke afloop.
Rana Plaza-ramp
Waar steeds voor werd gewaarschuwd – triest genoeg zelfs een dag van tevoren bij de betreffende fabriek - gebeurde. Op 24 april 2013 stortte textielfabriek Rana Plaza in Bangladesh in, waarbij 1135 mensen omkwamen. H&M zat toevallig niet bij de westerse klanten van deze specifieke fabriek, maar het concern is de grootste opdrachtgever in het land en alle fabrieken zijn, letterlijk en figuurlijk, gebouwd op hetzelfde systeem verantwoordelijk voor de ramp. Anderhalf jaar na dato is van de toegezegde bedragen voor nabestaanden en slachtoffers nog maar een klein deel ontvangen; alleen Primark heeft een relatief significante bijdrage van 5 miljoen euro geleverd. H&M stelde zich op het standpunt dat zij niet met deze fabriek werkt en het een infrastructureel probleem van Bangladesh betreft, maar zegde later onder druk een bijdrage van 80.000 euro toe. (In februari 2010 kwamen bij een brand in een fabriek die wel aan H&M levert 21 mensen om het leven; de nabestaanden ontvingen 2.000 euro schadevergoeding per persoon, let wel: van de fabrieksdirectie). Tientallen merken uit de hele wereld ondertekenden het Bangladesh Veiligheidsakkoord. Tv programma Zembla deed onderzoek en toonde in de uitzending De wereld volgens H&M op 20 november 2014 aan dat er uiteindelijk weinig is veranderderd bij de 'goedgekeurde' leveranciers van H&M. Bouwcertificaten zijn vervalst, de overheid controleert niet, de Code of Conduct wordt niet nageleefd. CEO Persson ging onder veel mediavertoon langs bij de premier met het verzoek het minimumloon te verhogen, terwijl hij op datzelfde moment verplaatsing van de productie naar Ethiopië voorbereidde, waar arbeid nog goedkoper is. Effectieve chantage voor een land als Bangladesh, dat voor 75 procent afhankelijk is van de kledingindustrie.Dirty Business
De gang van zaken doet denken aan de volgende beschrijving uit het boek Dirty Business, exploring corporate misconduct, van autoriteit Maurice Punch: ‘The tragedy raised issues related to industrial safety, the level and reliability of regulation in less developed societies, the legal muscle of western corporations and their influence via the media, and the ethical responsibility of management for a disaster in one of their plants abroad. The level of human suffering was immense; in contrast, the value placed on an Indian’s life was pitifully low compared to that calculated by insurers and lawyers for a western life.’ Dit gaat over het grootste industriële schandaal uit de geschiedenis: een explosie in een Union Carbide chemische fabriek in Bhopal, India, in 1984, waarbij twintigduizend doden en tienduizenden gewonden vielen en de bevolking tot op de dag van vandaag onder de gevolgen lijdt. De parabel is treffend.Mensenrechten absoluut en universeel
Het eeuwige argument is dat ‘we’, westerse bedrijven, welvaart brengen in dit soort landen; moeten we dan vertrekken en het land in de steek laten? Alsof het één het ander uitsluit: blijven én je verantwoordelijkheid nemen. Maar zodra dit soort ondernemingen over de landsgrens stappen, wordt alles wat thuis niet normaal is opeens aanvaardbaar als ‘lokale praktijk’.Dat is geen cultuurrelativisme, maar een giftige mix van onverschilligheid en opportunismeDat is geen cultuurrelativisme, maar een giftige mix van onverschilligheid en opportunisme. Uit eigen praktijk weet ik dat er bedrijven zijn die de Code of Conduct als een papieren annex zien waarmee zij hun verantwoordelijkheid wegtekenen, maar net zo goed bedrijven die dit serieus nemen en daadwerkelijk meedenken en -betalen aan een beter systeem. Fabrieken kunnen niet renoveren als hun arbeiders niet worden doorbetaald, vakbondsleden kunnen geen rechten opeisen als ze hun leven niet veilig zijn, een keten van onzichtbare onderaannemers kan niet worden voorkomen met een zodanig hoge omloopsnelheid van collecties. Dát impliciet of expliciet aanvaarden maakt je medeplichtig aan mensenrechtenschending.
Consument
Hoewel het een effectieve manier van actievoeren is, is het niet fair de consument hiervoor de verantwoordelijkheid in de schoenen te schuiven. Ten eerste omdat het onmogelijk is van alles zoveel achtergrond te kennen, tenzij je als chronische activist door het leven gaat. Moet je bij museumbezoek weten of een schilderij uit naziroof afkomstig is, bij het lezen van de krant of de drukker illegalen in dienst heeft?Moet je bij het lezen van de krant weten of de drukker illegalen in dienst heefT?Ten tweede omdat het de schuldvraag verplaatst en ondernemers in de kaart speelt. Als consumentengedrag maatstaf wordt voor al dan niet ethisch ondernemen, kunnen bedrijven hun handelwijze legitimeren door simpelweg te wijzen op hun verkoopcijfers. Het borduurt voort op een andere trend: die waarin moreel handelen niet langer wordt geacht in ons menszijn te zitten (‘We hold these truths to be self-evident, that all men are created equally’, Onafhankelijkheidsverklaring), maar wordt afgestemd op een externe autoriteit (zie ook Moreel kompas in GPS tijdperk). Ook voor de consument geldt: waar kennis groeit, groeit verantwoordelijkheid. Maar eerste verantwoordelijke voor ethisch ondernemen is de ondernemer zelf. Dan de fabrikant, de overheid van het land waarin deze gevestigd is, de overheid van het land waarin het merk vestigingen houdt, de supranationale organisaties waaronder één van de twee of beide landen vallen, de organisaties die deze mensen ten onrechte prijzen uitreiken en, als allerlaatste, de consument. Laten we eerst onze pijlen richten op de mensen bovenaan het rijtje, dan kunnen we altijd nog eindigen met het belachelijk maken van Primark-stakkers.
21 Bijdragen
locke
gehad het was niet meer houdbaar vanwege de lastendruk vandaar dat niet alleen
deze sector is verhuisd maar ook de hoofdzetels van andere bedrijfstakken.
Behouden is de snel verhuisbare servicesector met alle gevolgen van dien, nu gaan wij pas echt de vruchten plukken, nieuwe trend snelcursus selfservice . De
heksenjacht gaat naar een hoogtepunt alles moet bovenwater komen schone
schijn maar er fundamenteel naar kijken en de lastendruk halveren dat is
vloeken in de kerk, het project van morgen moet immers vandaag af.
De binnensteden lopen leeg het MKB wordt de nek omgedraaid de drogreden
van de economen van de overheid is de verkoop via internet, u voelt de bui al
hangen misschien een opleiding robot ? Globalisering van de macht loopt niet zo gesmeerd, nu moet men zich voorstellen dat Internet waar zij zo de mond van vol
hebben echt gaat globaliseren dan bestel ik mijn jeansbroek rechtstreeks aan de
bron voor€ 2,50 als er niet € 100 invoerrechten en belastingen bijkomen zou men bij de bron iets meer kunnen betalen en is men gelijk sociaal betrokken van mens tot mens , o wat zeg ik nu, dan komen wij pas echt in de problemen. Als de uitdijende Politiek met al die betweters de ondernemer gaat uithangen zoals nu het geval is, dan is de reële economie
ten dode opgeschreven, wie kan en wil hier nog ondernemen de opportunisten
voeren de boventoon. Eerst de horeca, nu de land en tuinbouw de redders in nood komen met een aalmoes wij helpen/lenen u een beetje meer om deze crisis door te komen . Met deze
politiek zijn wij snel allemaal klant bij de Primark de importeurs van
spaarvarkens die mogen het licht uit doen. The day after gaan wij allemaal naar de
shopping mall het bewuste dagje uit, wel eerst entree betalen
aan de ingang (die iets meer betalen hoeven niet in de rij te staan) vet tax voor de frieten een must want men heeft wel met ons te doen de zorgkosten
nou ja u weet het wel. De bin
Henk
Jan Willem de Hoop
De burgers kunnen denk ik het probleem alleen via de overheden oplossen, maar helaas zien overheden zichzelf steeds steeds vaker als organen die los staan van de burgers, terwijl ze in opdracht en in het belang van burgers en de samenleving zouden moeten handelen. En een politiek en overheid met karakter durft dan zowel bedrijven als burgers te wijzen op zowel de voor- en nadelen van een set nieuwe spelregels waarbij deze misstanden niet meer voorkomen. Bij elite zijn en top beloningen ontvangen horen ook minder aangename boodschappen durven vertellen en naar de ontwikkelingen voor de lange termijn kijken.
Als we wereldwijd nu eens als uitgangspunten voor de nieuwe economische spelregels zouden nemen dat de wereld in gelijke mate van iedereen is, dan iedereen kansen verdient en als basis een menswaardig bestaan moet kunnen leiden, dat er na ons ook nog generaties komen en dat aanwezige grondstoffen niet oneindig en onuitputtelijk zijn, dan hebben we een basis waar we vanuit kunnen bouwen. Echter zal dan ook geaccepteerd en verteld moeten worden wat de consequenties zijn voor het rijkere deel van de wereld t.o.v. het minder rijkere deel.
Emmef
Jan Willem de HoopJan Willem E.
Jan Willem de HoopJan Willem de Hoop
Jan Willem E.Jan Willem E.
Jan Willem de HoopJan Willem de Hoop
Jan Willem E.Bas
Een mooi idee maar werkt niet.
Er zijn nou eenmaal veel mensen erg prijssensitief dus zullen simpelweg altijd voor het goedkoopste gaan. En dan komt "u vraagt wij draaien" dus is er altijd wel een ondernemer die in het gat springt. Het is een nobele droom dat ondernemers ethisch handelen en klinkt natuurlijk leuk, maar er zijn en blijven er genoeg die maling hebben aan ethiek. Maw je kunt niet bij de ondernemer beginnen, dat is dweilen met de kraan open. Hetzelfde geldt voor de consument, wellicht een kleine groep Nederlanders die bezig zijn met zelfontplooiing zal zich bewust zijn van ethiek en hebben daarnaast de financiële luxe hebben om dit toe te passen bij consumptie. Maar de alleenstaande moeder met bijstanduitkering en kinderen? Of vader met 1 keer modaal en drie koters? Ze zijn waarschijnlijk begaan met het lot van de kinderen in Bangladesh en voorstander van betere rechten aldaar, maar in de winkel bij het zien van een bak sokken van €1 en daarnaast dezelfde maar 'fair trade' voor €3 wat kiest deze persoon?
Dan de fabrikant en ook het land van herkomst? Klinkt ook leuk en stel dat we Bangladesh kunnen overhalen wat dan? Tja dan staat bijvoorbeeld Myanmar te trappelen om deze plaats in te nemen.
Land merk idem -> dweilen met de kraan open, Nederland past de regels aan en consument gaat naar België.
Dit is nu typisch iets wat je net als belastingontwijking op EU niveau (liever nog breder) oplost. Collectief scherpere regels en naleving/controle import van buiten. Alleen dan krijg je de boel wellicht op sleeptouw. Bedenk alleen wel dat je dan geen sokken meer hebt voor
Emmef
BasWaarom staat die bak sokken van 1 euro er dan?
Die bak sokken is een keuze die de winkel maakt. Het feit dat "anders de concurrenten het wel doen" betekent dat je dus feitelijk je morele keuze verplaatst naar de concurrenten. Ben je nu ethisch of niet?
Henk
EmmefEmmef
HenkMolenaer
Henkbps
Die gespletenheid is nog wel het allerlastigste. Dat maakt elk mediabericht ongeloofwaardig.
Dat moet toch haast wel een selectiecriterium zijn, waar het onevenredig veel, veel meer voorkomt.
gast
- prijs vs kwaliteit, waaronder bij kwaliteit ook verantwoord produceren moet worden gevat
- we scrollen allemaal het internet af voor goedkoopste energierekening, zorgverzekering etc
- we gaan naar speciaalzaken kijken kijken niet kopen en wel advies vragen en kopen vervolgens via het net of bij de discounter
- winstmaken is vies
- de ikea is goed
- we vervloeken banken omdat ze te veel hebben geleend en klagen dat ze te weinig lenen
- liever een kiloknaller dan wat minder vlees of vis tegen een hogere prijs
- we maken Nl boeren het leven zuur terwijl die het meest verantwoord produceren van Europa, we laten de bio industrie liever verplaatsen naar landen waar we het niet zien, maar waar dus ook niet gecontroleerd wordt.
- we klagen over prijzen en klagen over het feit dat bedrijven mensen ontslaan
- we klagen dat er alleen nog maar meisjes en jongens van 18- in de supermarkt staan
zo kan je nog uren doorgaan: de boze burger is zo inconsequent en inconsistent. Het ligt nooit aan de de burger, ofwel de kiezer...
Een vast de meest schrijnende tranentrekkende verhalen die ik de laatste jaren hoorde was van een varkensboer die tonnen en tonnen had geïnvesteerd in klimaatbeheersing en dierenwelzijn en milieu. Schitterende installaties aan had laten leggen. De regelgeving ver vooruit…. dacht ie…. Bleek dat de luchtafvoer (na weet ik hoeveel filters) naar buiten te veel Db produceerde… Nou hoor ik u denken: dat zal dan wel het geluid van een 747 zijn en zijn schuur zal wel te dicht bij woonhuizen staan… Niets van dat al: 5 DB te veel, dat hoor je dus niet. Regelzucht…
Op dit forum wordt veel geklaagd over lobbies, maar het is er niet voor niets…
Bedrijven hebben geen stemrecht, burgers wel.
Overheden bestaan bij het bestaan van regels: zie de opmerkingen van Timmermans vandaag. We schelden op Brussel, maar het zijn de landen, lees landelijke overheden, die regels willen om hun bestaan te kunnen waarborgen. Brussel faciliteert de harmonisatie, en
gast
gastde hoeveelheid groen linksers die op Eco vakantie gaan….
Laat me niet lachen
Als er ergens hypocrisie is is het bij reisgedrag.
Al die ambtenaren die tegenwoordig heel europa doorvliegen voor afstemmen van beleid.
Hoe milieuverantwoord is de EU eigenlijk?
Zie blamage van Greenpeace directeur, dat is niet de enige in dat wereldje.
Maarten
Martin007
MaartenMaarten
Martin007Overigens is het idee niet strijdig met liberale beginselen. Die hebben volgens mij niets tegen een overheid die normen stelt. Je mag in principe ook geen kankerverwekkende producten op de markt brengen, terwijl je ook daar zou kunnen zeggen, dat de consument zelf verantwoordelijk is voor wat ie koopt.
Elizzy
Jacq53