Sinds de vorige werkgever van de ECB, president Draghi, meewerkte aan vervalsing van de Griekse financiële cijfers heeft de lachfilm over financiële steun aan Griekenland vele fasen gekend. Een aantal maanden geleden maakte Lagarde, directeur van het IMF, bekend dat het IMF alleen nieuwe steun aan Griekenland zou verlenen als op de bestaande schulden flink zou worden afgestempeld. Ze houdt dat tot de dag van vandaag vol en wellicht houdt ze het zelfs helemaal vol. Meerdere partijen in het steuncircus die te laf zijn om een eigen standpunt te verdedigen, hebben al meegedeeld dat ook zij alleen voor nieuwe steun aan Griekenland zullen stemmen wanneer het IMF meedoet.

Goeie grap bedacht

Merkel wil echter sowieso een nieuwe steunronde voor Griekenland. Ook zegt ze er nog steeds op te vertrouwen dat het IMF nieuwe steun aan Griekenland zal verstrekken zónder dat bestaande schulden worden afgestempeld. Die standpunten lijken met elkaar in strijd te zijn. Maar ik geloof dat er wel een compromis uit zal kunnen rollen. Op het eerste gezicht lijkt dat misschien moeilijk maar bij de laatste onderhandelingsronde voor de recente Griekse verkiezingen werd een goeie grap bedacht om aan afstempeling te ontkomen en tegelijkertijd afstempeling erdoor te krijgen. Het ging om feitelijke afstempeling versus juridische afstempeling. De (feitelijke) afstempeling hield in dat de bestaande schulden vervangen zouden worden door eeuwigdurende schulden. Dan heb je al zwaar afgestempeld. De truc bestaat hieruit dat dit weliswaar voor een econoom zware afstempeling betekent maar voor een jurist niet meer dan een wijziging in een detail van de leningsvoorwaarden. Wanneer je de rente vervolgens ook nog verlaagt tot bijvoorbeeld 1 procent (ver boven Euribor dus Klaas Knot zou de rente nog hoog genoeg vinden om aan pensioenfondsen en verzekeraars verplicht te stellen) dan zit je vrijwel op totale afstempeling. In het verdrag van Maastricht is het maximaal toegestane overheidstekort op 60 procent van het bruto nationaal product gesteld, niet omdat dat zo'n mooi interessant getal was, maar op grond van vele tientallen defaults gedurende de laatste eeuwen bij landen waarvan het overheidstekort boven dat percentage was uitgestegen.

Ieder weldenkend mens weet dat de Grieken hun staatsschulden nooit kunnen afbetalen

Ieder weldenkend mens weet dat de Grieken hun staatsschulden nooit kunnen afbetalen. Tot nu toe lagen daar twee oorzaken aan ten grondslag. Oorzaak nr. 1 is dat de Grieken al vele tientallen jaren lang minder produceren dan dat ze consumeren, zoals Telegraafcolumnist Jaap van Duijn onlangs uitgebreid betoogde. De tweede oorzaak is dat vermogende Grieken al decennialang minder belasting betalen dan ze strikt genomen verplicht zouden zijn.

Alternatieve geldsystemen

Sinds kort is daar een derde structurele oorzaak bijgekomen. Voornamelijk door toedoen van ECB president Mario Draghi en van Angela Merkel zullen binnen een jaar of twee ook modale Grieken aanzienlijk minder belasting betalen dan waartoe ze strikt genomen verplicht zouden zijn en waarop de huidige berekeningen zijn gebaseerd. Daardoor moet het tekort van de Griekse overheid over een jaar of twee wel ontploffen. Dat is het gevolg van het tekort aan euro’s dat onlangs het Griekse leven een aantal weken in de ban hield. Vanuit Frankfurt was het financiële systeem in Griekenland drooggelegd waardoor miljoenen Grieken niet over voldoende euro’s konden beschikken. Daardoor viel de ruilfunctie van de euro voor een belangrijk deel  weg. En niet alleen voor burgers die principiële moeite hadden met de euro of voor geitenwollensokkenliefhebbers maar ook voor Jan Modaal. In de Volkskrant van 18 augustus kon men lezen dat er in Griekenland inmiddels zo’n 80 alternatieve betaalmethoden bestaan waarvan een aantal deelnemers per systeem varieert van enkele tientallen tot enkele duizenden. 'Eén munt is niet genoeg om de noden van de Grieken te lenigen. Wanneer het geld opdroogt, hebben mensen honger, liggen bedrijven stil en begint de structuur van de samenleving af te brokkelen,' zegt de oprichter van een van de alternatieve geldsystemen. Die alternatieve geldsystemen zijn niet geschikt als belegging om rente mee te genereren maar kunnen een zinvolle ruilfunctie vervullen mits de deelnemers er enig vertrouwen in hebben. Maar bovendien genereert de euro ook geen rente meer dus wat dat betreft kunnen de nieuwe alternatieve systemen door de rentemanipulatie uit Frankfurt zeer goed met de euro concurreren.

'Eén munt is niet genoeg om de noden van de Grieken te lenigen'

Wanneer er onvoldoende officiële ruilmiddelen (euro’s) zijn wordt men wel gedwongen om alternatieve ruilmiddelen te gebruiken. Dat er zo’n 80 alternatieve betaalmethode bestaan in de grootte-orde zoals in de Volkskrant aangegeven, impliceert dat er al een kleine 100.000 Grieken aan meedoen. De recente drooglegging door Draghi en Merkel moet de alternatieve geldsystemen een enorme boost gegeven hebben. Dit zijn geen betaalmiddelen in de zin der wet maar rekeneenheden die behulpzaam zijn voor de ruilhandel in. De toepassing van de alternatieve betaalmethoden houdt in dat de moderne maatschappij gedeeltelijk wordt vervangen door een maatschappij op basis van ruilhandel. De primitieve Griekse economie die nog een belangrijke mate op Landbouw is georiënteerd, leent zich ook veel beter voor ruilhandel dan meer ontwikkelde economieën met ingewikkelder onderlinge relaties.

Fiscale voordelen

De gebruikers van de alternatieve geldsystemen zullen binnenkort ook overweldigd worden door de fiscale voordelen die het gebruik met zich brengt: er hoeft geen belasting betaald te worden over de opbrengst van geleverde producten of diensten. Wanneer het huis van je buurman schoonmaakt en je buurman verzorgt de tuin van iemand anders en die ander vervoert jou met zijn auto en voor deze drie transacties word het alternatieve betaalmiddel gebruikt wordt dat alternatieve betaalmiddel als rekeneenheid gebruikt. Bij ruilhandel gaat er geen factuur de deur uit, dus de btw wordt sowieso al niet betaald. Je zult ook zien dat de btw-verhoging die onlangs aan de Grieken is opgedrongen over een jaar of twee tegenvallende opbrengsten zal genereren.

Bij ruilhandel gaat er geen factuur de deur uit dus de btw wordt sowieso al niet betaald

Wat begon als een hobbyistisch fenomeen met een hoog geitenwollensokken-karakter (gemeenschapsgevoel, sociale interactie, enzovoort) heeft het grote voordeel dat de deelnemers aan de alternatieve geldsystemen geen btw betalen. Hetzelfde geldt in beginsel ook voor de inkomstenbelasting maar aangezien die volgens de verhalen toch al stevig ontdoken zou worden zal het Draghi-Merkel effect (vermindering van staatsinkomsten) op de inkomstenbelasting wellicht minder zijn.   Pieter Lakeman is voorzitter van www.sobi.nl en directeur ww.swapschade.nl