‘Een inquisitie.’ Zo bestempelt de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG) de aanpak van waakhond Bureau Financieel Toezicht (BFT). Ook liet KBvG-voorzitter Wilbert van de Donk gisteren aan Het Financieele Dagblad weten het ‘raar’ te vinden dat het BFT op korte termijn een einde wil maken aan de perverse prijsafspraken tussen deurwaarders en hun grote opdrachtgevers, zoals telecombedrijven en zorgverzekeraars.  

Over dat BFT schreef Van de Donk een paar dagen geleden in een opiniestuk in de Volkskrant: ‘Het valt op dat het kennelijk bon ton is om vanuit een ivoren toren de gerechtsdeurwaarder te geselen. Een zorgelijke ontwikkeling, want welk signaal geven de hooggeachte dames en heren daarmee af aan de samenleving?’ Hij voorspelt dat de toezichthouder een ‘zeperd’ gaat halen. ‘Dat compenseren met goede sier in de media lijkt mij niet de juiste prioriteit voor een toezichthouder.’    

Met zijn stevige woorden heeft de opperdeurwaarder de tegenaanval ingezet, na kritische uitspraken van BFT-directeur Marijke Kaptein tegenover Follow The Money – hier te lezen. Volgens Kaptein sluizen deurwaarders bovenop de geïnde schuld ook een deel van de opbrengsten van hun ambtelijke werkzaamheden door naar opdrachtgevers. Deze kickback fees moeten door schuldenaren worden opgehoest. Op deze manier zijn ambtshandelingen (zoals beslag leggen) een verdienmodel geworden voor opdrachtgevers. 

Maar dat is helemaal niet de bedoeling van de wet, stelde Kaptein in haar gesprek met FTM. Ze eist daarom dat de KBvG snel een einde maakt aan deze onwettige praktijken en kondigde aan dit kwartaal tuchtzaken te starten, nu er met de KBvG geen afspraken vallen te maken. ‘Ik krijg veel tegendruk van de KBvG die zegt: toezichthouder, maak pas op de plaats.’  

Handhaving heeft mogelijk een vervelend gevolg voor de deurwaarderskantoren. ‘Als nu bekend wordt dat de contracten met kickbacks echt niet mogen,’ zei Kaptein, ‘dan moet er met stoom en kokend water van alles gebeuren. Dan is je onderhandelingspositie ten opzichte van je opdrachtgevers tamelijk belabberd.’

‘Je kunt niet van de ene op andere dag contracten nietig verklaren,’ zegt Van de Donk hierover. ‘Dat is grootste zorg van opdrachtgevers.’ Daar komt bij dat veel grote deurwaarders het financieel moeilijk hebben: de in 2001 geïntroduceerde marktwerking heeft de verdiensten van deurwaarders uitgehold.

Handhaving

Onder deze omstandigheden zag de KBvG-voorzitter zich gedwongen namens zijn achterban van zich af te bijten. Maar alle afkeurende woorden over het BFT ten spijt, de ‘goede sier in de media’ van het BFT heeft wel effect gehad. De KBvG heeft sinds de uitspraken van Kaptein twee weken geleden flink haast gemaakt met het opstellen van nieuwe beroepsregels waarin de kickback fees verboden worden.  

Die nieuwe regels zouden volgens het BFT aanvankelijk pas in 2020 in werking treden. Inmiddels is dat moment aanzienlijk vervroegd: de Verordening Grenzen Tariefmodellen zal in april zijn weg vinden naar het bureau van minister van Rechtsbescherming Sander Dekker, zo bevestigt Van de Donk tegenover Follow the Money. ‘Eerst was er geen enkele helderheid was over de extra tijd die een herziene versie van de verordening zou kosten. Nu noemt de KBvG die wel en zou het mogelijk zijn om op reeds dit jaar een verordening te hebben,’ zegt Kaptein. Van de Donk: ‘We waren er met zijn allen bij, we zijn de eerste om nu het tij keren. We willen allebei (KBvG en BFT, red.) hetzelfde: dat dit niet meer mag.’

Bovendien zal de KBvG een eerste versie van de verordening wijzigen, na kritiek van het BFT. ‘Na onze bezwaren zal er nog in geschrapt worden,’ meldt Kaptein. ‘Een goede en handhaafbare verordening is een stap vooruit: de grootste kans dat de contracten (met kickbacks, red.) gaan verdwijnen.’ Van de Donk ontkent dat er in de conceptversie na de bezwaren van het BFT zaken zijn gewijzigd. 

Kleine schulden lopen in Nederland snel op tot grote, met schadelijke maatschappelijke gevolgen

Het is dus nog allesbehalve koek en ei tussen de toezichthouder en de beroepsvereniging. Zo zegt Van de Donk dat er een overgangsregeling komt om de afspraken met opdrachtgevers aan te passen. Dat laat zich dan weer lastig rijmen met het ongeduld van het BFT, dat zoals gezegd vóór april zal starten met handhaving. Volgens de KBvG kan dat helemaal niet, omdat er geen regelgeving is om die handhaving op te baseren – het BFT zou moeten wachten totdat de verordening er is. Binnen enkele weken is er weer overleg tussen partijen. 

Uitgeknepen deurwaarders 

De schermutselingen vinden plaats tegen de achtergrond van een opnieuw opgelaaide schuldendiscussie, waarin de rol van de deurwaarder prominent figureert. Kleine schulden lopen in Nederland namelijk snel op tot grote schulden, met schadelijke maatschappelijke gevolgen. De veelgehoorde kritiek is dat deurwaarders voornamelijk handelen in het belang van de schuldeiser – de opdrachtgever – en nauwelijks in het belang van de schuldenaar, terwijl dat wel hun wettelijke taak is. Niet voor niets is wettelijk vastgesteld dat de deurwaarder onafhankelijk moet zijn, om te waarborgen dat hij de schulden met zo min mogelijk dwangmaatregelen int.

Maar als die deurwaarder het financieel moeilijk heeft omdat hij wordt uitgeknepen door zijn opdrachtgevers, dan is hij geprikkeld om meer beslagen te leggen. Onder druk van uitgeholde tarieven kan de deurwaarder nauwelijks tijd besteden aan een dossier en is hij geneigd een verlies in het ene dossier te compenseren met een extra bankbeslag in het andere. Zo kan een schuld van 100 euro nodeloos oplopen tot een veelvoud daarvan.

Bovendien kan een grote opdrachtgever bij de deurwaarder aansturen op het verrichten van zoveel mogelijk ambtshandelingen als een deel van de opbrengst daarvan in zijn zak terecht komt, met dank aan de beruchte prijsafspraken – weg onafhankelijkheid. 

Alle negatieve publiciteit over zijn vak ziet Van de Donk met lede ogen aan. ‘Het is de grootste uitdaging waarmee we zijn geconfronteerd.’