Het toezicht op het advocatenkantoor Houthoff, gevestigd aan de Amsterdamse Zuidas, is gecompromitteerd. 

De lokale toezichthouder – ‘deken’ Barbara Rumora-Scheltema – verdient namelijk geld aan de werkzaamheden die haar eigen advocatenkantoor NautaDutilh uitvoert ten behoeve van Houthoff. Beide advocatenkantoren horen tot de vier grootste van Nederland, met elk rond de 250 advocaten. 

Sinds september dit jaar is advocaat Rumora-Scheltema aangesteld als deken in de regio Amsterdam, samen met Jacqueline Schaap als ‘co-deken’. Rumora-Scheltema werkt drie dagen per week als toezichthouder, voor het overige is ze beschikbaar voor NautaDutilh, waarvan ze sinds 2014 partner (mede-eigenaar) is. 

Dit betekent dat ze meedeelt in de winst die haar collega’s genereren.

Teller loopt door

Minstens tien advocaten van NautaDutilh traden de afgelopen drie jaar op in procedures voor Houthoff, blijkt uit stukken ingezien door Follow the Money. Sommigen van hen zijn in het team ‘litigation’ directe collega’s van deken Rumora-Scheltema.

Volgens een declaratieoverzicht bracht NautaDutilh in 2020 en 2021 bij Houthoff ruim 400 duizend euro in rekening in één specifieke zaak. In 2022 komt er in diezelfde zaak nog eens 70 duizend euro bij. Later dit jaar staan in een gerelateerde kwestie twee rechtszittingen op de rol, waarin directe Nauta-collega’s van de deken Houthoff vertegenwoordigen.

Met andere woorden: de teller loopt door – ook voor Rumora-Scheltema. Is dat verenigbaar met haar publiekrechtelijke functie als toezichthouder?

Follow the Money vroeg de Amsterdamse deken hoe ze haar onafhankelijkheid bewaart ten opzichte van Houthoff. Co-deken Jacqueline Schaap antwoordt: ‘Zodra er bij toezicht op een specifiek kantoor sprake zou kunnen zijn van een mogelijk tegenstrijdig belang van één van de dekens, neemt de andere Amsterdamse deken of een deken uit een ander arrondissement dat toezicht op zich. Dit is juist om een eventueel tegenstrijdig belang vroegtijdig te voorkomen.’

‘Geheimhoudingsplicht’

Hebben Schaap en haar co-deken vastgesteld dat er sprake is van een tegenstrijdig belang? En is het toezicht ondergebracht bij een deken in een andere regio? 

Op deze vragen geeft Schaap geen antwoord ‘vanwege de geheimhoudingsplicht’. In tweede instantie zegt ze: ‘Bij het voorkomen van een tegenstrijdig belang bij toezicht op Houthoff, zal dat toezicht door mij worden gedaan.’ Ze laat in het midden of ze het toezicht daadwerkelijk heeft overgenomen.

Voor het beleid verwijst ze naar de zogeheten Verklaring Onafhankelijkheid van dekens, te vinden op deze website. In die Verklaring over ‘transparant toezicht’ staat: ‘In de gevallen waarin de deken (de schijn heeft dat hij) op onvoldoende afstand staat tot een advocaat of advocatenkantoor wordt het toezicht door de deken samen met een andere deken uitgevoerd (vier ogen principe).’

Volgens deze regels kunnen Rumora-Scheltema of Schaap zich met Houthoff blijven bemoeien, zij het samen met een ander. Dat Schaap het toezicht op zich neemt bij een tegenstrijdig belang, zonder betrokkenheid van een deken in een andere regio, lijkt strijdig te zijn met de regels. 

Mocht Schaap inderdaad het toezicht op Houthoff overnemen, dan is niet duidelijk hoe de twee dekens voldoende afstand tot elkaar creëren. Ze vormen samen één bestuursorgaan. Transparante regels voor zo’n situatie ontbreken. 

Volgens Schaap is in Amsterdam aanvullend (niet-gepubliceerd) beleid gemaakt. ‘Er zijn intern zodanige afspraken gemaakt dat de andere co-deken in dit soort gevallen op voldoende afstand staat.’ Wat die afspraken inhouden, licht ze niet toe.

Sturende rol

Rumora-Scheltema is lid van het zogeheten dekenberaad waarin de dekens gezamenlijk beleid maken. Daarin maakt ze deel uit van het dagelijks bestuur, dat een sturende rol heeft in dat beleid. Haar portefeuille bestaat onder meer uit ‘grote kantoren’. Zij maakt dus het toezichtsbeleid voor haar eigen kantoor NautaDutilh en voor Houthoff. Ook dit roept vragen op over haar onafhankelijkheid.

Juist het gebrek aan toezicht op grote kantoren en met name op de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) bij die kantoren, ligt al geruime tijd onder vuur.

Een artikel in NRC over Houthoffs werk voor gesanctioneerde Russische staatsbanken leidde op 13 september tot Kamervragen van Michiel van Nispen en Jasper van Dijk (SP). Ze vroegen zich af of de deken wel onafhankelijk  kan werken ten opzichte van Houthoff. 

Minister Franc Weerwind voor Rechtsbescherming (D66) antwoordde op 28 september: ‘Ik heb begrepen dat zij vanuit NautaDutilh niet betrokken is bij enige zaak die voor of namens Houthoff wordt gevoerd.’ 

Strikt genomen klopt dat. Maar dit antwoord van de minister miskent dat haar directe collega’s van de afdeling litigation wel degelijk intensief bij Houthoff betrokken zijn, waarmee een reële kans bestaat dat de procedures voor Houthoff met haar besproken worden.

‘Schijn van belangenverstrengeling’

Het toezicht door de dekens ligt al een tijd onder het vergrootglas. 

Aanleiding was de fraude bij landsadvocaat Pels Rijcken in Den Haag, waar notaris Frank Oranje 11 miljoen euro achterover drukte. Naar aanleiding van harde kritiek op het onderzoek bij Pels Rijcken door de Haagse deken, zette de Tweede Kamer grote vraagtekens bij de onafhankelijkheid van de dekens.

In de affaire rond Pels Rijcken was de ‘schijn van belangenverstrengeling’ gewekt, zei minister Weerwind dit voorjaar in antwoord op Kamervragen. Ook het bestrijden van ‘georganiseerde criminaliteit’ vraagt volgens hem om ‘effectief’ toezicht. 

Daarom stelde Weerwind onlangs voor het toezicht bij de dekens weg te halen, en onder te brengen bij de Nederlandse Orde van Advocaten, de beroepsorganisatie – ook geen garantie voor onafhankelijk toezicht. 

Voor Justitie geldt nog steeds dat Rumora-Scheltema ‘niet betrokken’ is bij zaken voor Houthoff

Blijft het ministerie van Justitie bij het oordeel dat er geen sprake is van (de schijn van) belangenverstrengeling? Een woordvoerder laat weten dat nog steeds geldt dat Rumora-Scheltema ‘niet betrokken’ is bij een zaak die voor of namens Houthoff wordt gevoerd. Ook stelt de woordvoerder dat het combineren van de verschillende taken en rollen van een deken ‘in toenemende mate lastiger’ kan worden.

Het toezicht op Houthoff – ooit bekend als het Kremlin aan de Zuidas – is al langer gecompromitteerd. 

Follow the Money onthulde eerder dit jaar dat Houthoff de anti-witwasregels stelselmatig aan zijn laars lapte. De nalatigheid van Houthoff werd gemeld bij de voormalige Amsterdamse deken. Die liet onderzoek doen bij het kantoor, maar legde geen boete op. 

Sterker, na afloop van zijn onderzoek stak de deken bij de minister de loftrompet over Houthoff. Dat voedde de twijfels over de professionaliteit en onafhankelijkheid van het toezicht in handen van collega-advocaten.