De raadszaal van Barendrecht vult zich op vrijdag 18 maart met raadsleden, voor het debat over de ongekende uitslag van de die week gehouden gemeenteraadsverkiezingen. Burgemeester Govert Veldhuijzen maakt zich, licht onderuitgezakt, op om de bijeenkomst te leiden.  

Hoewel de lichaamstaal van de gekozen volksvertegenwoordigers niets verraadt, loopt er wel degelijk een harde scheiding door dit gezelschap: niemand heeft zetels gewonnen, op één man na. Lennart van der Linden, de fractievoorzitter van Echt voor Barendrecht (EvB), haalde een absolute meerderheid: 20 van de 29 zetels. 

De winnaar heeft zijn overwinningsspeech voor zich liggen en steekt van wal zodra hij het woord krijgt. ‘Sinds de invoering van het kiesrecht is het een partij in Barendrecht nog nooit gelukt om meer dan de helft van de stemmen achter zich te krijgen,’ zegt hij trots. ‘68 procent van de stemmen, dat zijn aantallen waarmee je in de Kamer de grondwet kunt wijzigen.’

Met de recente monsterzege werd Echt voor Barendrecht een lichtend voorbeeld van de overwinning die lokale partijen deze verkiezingen behaalden. Maar de gevierde lijsttrekker Van der Linden staat ook voor iets anders: de soms flinterdunne lijn tussen privé- en politieke belangen op lokaal niveau.  

Welbespraakte politicus

In het geval van Van der Linden gaat het om zijn bemoeienis bij een lokaal vastgoedproject, waarover hij als wethouder moest beslissen. Van 2014 tot 2018 zat de jonge en welbespraakte politicus met Echt voor Barendrecht in de coalitie en vervulde Van der Linden de functie van wethouder Financiën in het college. Kort na zijn aftreden wordt hij mede-eigenaar van Spring! Housing Next Generation BV, het vastgoedproject van de Barendrechtse ondernemer Michel van den Meerendonk.

Van den Meerendonk heeft in 2016 toestemming gevraagd aan de gemeente om een kantoorpand om te bouwen tot woonappartementen. De zakenman hoopt onder andere statushouders te kunnen huisvesten in dit project. Het college van burgemeester en wethouders geeft met instemming van de gemeenteraad zijn zegen aan de bestemmingswijziging, en anderhalf jaar later opent Spring! Housing zijn deuren.

Betrokken via bv's

In datzelfde jaar, 2018, heeft Van der Linden twee bedrijfjes opgericht, vlak voor zijn termijn als wethouder Financiën afloopt. Met een van die vennootschappen, Levadeli Holding, wordt hij – een klein jaar verder en inmiddels wethouder-af – indirect participant in Spring! Housing, het project waar hij als bestuurder mee instemde.

Het complex, aan het Zuideinde 80 in Barendrecht, bestaat volgens de site ‘uit 57 volledig gemeubileerde en gestoffeerde microwoningen,’ die beschikbaar zijn ‘voor tijdelijke huur (maximaal 24 maanden) voor vijf specifieke groepen bewoners: studenten, starters, statushouders, seizoenswerkers en spoedzoekers.’ Zij kunnen hier vanaf 522 euro per maand wonen. Een eenkamerappartement van 26 vierkante meter kost 635 euro per maand.

Motie

Ondertussen heeft de gemeenteraad in 2019 ook een motie aangenomen van Echt voor Barendrecht, waarmee de partij de urgentieverklaring voor statushouders wil schrappen ‘om zo echte Barendrechters voorrang te geven.' Een gunstige ontwikkeling voor Spring! Housing, omdat statushouders vanaf dat moment onderdak op de vrije markt moeten zoeken en het vastgoedproject zich onder meer op deze huurdersgroep richt.

De ondernemer Van der Linden lijkt dus rechtstreeks baat te hebben gehad bij het eerdere politieke handelen van de bestuurder Van der Linden en zijn partij Echt voor Barendrecht. Toch toont in eerste instantie geen van de gemeenteraadsleden zich verontrust over de mogelijke belangenverstrengeling. De kwestie komt pas op de agenda als een bezorgde burger in oktober 2020 een brief stuurt naar burgemeester Van Belzen en daarin vraagtekens zet bij de zaken van Van der Linden.

‘Privékwestie’

Dat schudt de raad wakker. ‘Toen ik op Twitter zag dat een tipgever opheldering wilde van burgemeester Van Belzen en de Barendrechtse gemeenteraad over de zakelijke belangen van oud-wethouder Van der Linden, heb ik daar vragen over gesteld aan het college’, zegt  CDA-fractievoorzitter Johan Lengkeek. ‘Ik was natuurlijk zeer benieuwd wat erin stond.’ 

Antwoorden krijgt Lengkeek niet. Sterker, de bewuste brief wordt niet gedeeld met de raad: Van Belzen bespreekt de kwestie alleen met Van der Linden, op dat moment raadslid namens Echt voor Barendrecht. ‘We kregen een brief in maart 2021 waarin ons werd medegedeeld dat het om een privékwestie ging en dat de raad om die reden geheimhouding werd opgelegd door de burgemeester,’ legt Lengkeek uit. ‘Daardoor zaten wij klem, want volgens de gemeentewet is het strafbaar om die geheimhouding te breken. Alleen de burgemeester kan die geheimhoudingsplicht opheffen.’ 

In de brief aan de fractievoorzitters schrijft de burgemeester dat uit het actuele register, waarin de nevenfuncties van politici zijn opgenomen, niet blijkt dat Van der Linden nog betrokken is bij Spring! Housing. Wat er echter niet in staat, is dat Van der Linden zich op 11 november 2020 – drie weken nadat de tipgever burgemeester Van Belzen inlichtte – plotseling heeft uitgeschreven uit het project. ‘De kwestie was alweer gladgestreken voordat de zaak naar buiten kwam,’ zegt Lengkeek achteraf. Op Van der Lindens profielpagina van de Eerste Kamer is de toevoeging ‘uitwerken nieuwe woonconcepten’ onder zijn Levadeli Holding weggehaald in mei 2021, blijkt uit eerdere versies van die webpagina. 

Daarmee lijkt de kous af. Toch overheerst onvrede onder Barendrechtse politici die we een jaar na dato met de kwestie confronteren. ‘Dat Van der Linden een bv opricht en zich verbindt aan Spring! Housing roept vragen op en gezien onze functies moet je hier transparant over zijn,’ zegt VVD-fractievoorzitter Matthijs van der Welle. ‘De vraag is waarom dat niet gebeurd is.’ Hij krijgt bijval van Winnie Hofland, lijsttrekker van Wij Barendrecht en eerder raadslid voor de lokale afdeling van de PvdA. ‘Wat bezielt je om zo’n bv te starten? Zelfs al zouden hier geen inkomsten mee gemoeid zijn, het is gewoon not done.’

De vorig jaar vertrokken burgemeester Jan van Belzen laat aan Follow the Money weten zich niet uit te willen spreken over de kwestie. ‘Barendrecht heb ik achter mij gelaten en ik ben gepensioneerd.’ 

‘Ik had de ambitie te gaan ondernemen, maar er is nooit iets uitgekomen’

De inmiddels opnieuw tot wethouder benoemde Lennart van der Linden licht desgevraagd toe: ‘Na mijn eerste wethouderschap had ik de ambitie om te ondernemen.’ De beschuldiging dat daarbij sprake zou zijn van belangenverstrengeling, werpt hij verre van zich. ‘Een van de activiteiten was Spring Housing Next Generation. We zijn op basis van wat we in Barendrecht hadden gedaan met Spring gaan kijken of we in andere gemeenten ook zoiets konden starten. Maar er is los van Spring Housing aan het Zuideinde nooit iets uitgekomen.’ 

Waarom schreef hij zich zo snel uit na de melding van Twitteraar Piet Lekkerkerk? ‘Lekkerkerk is iemand die nogal suggestief verbanden legt. Ten eerste kwam er geen geschikte locatie voorbij, en ten tweede raakte ik meer en meer verzeild in de landelijke politiek, via Forum voor Democratie. Toen hebben we op enig moment besloten dat ik eruit zou stappen.’

Over de keuze van de burgemeester om de zaak als een ‘privékwestie’ af te doen, zegt Van der Linden: ‘Het is goed, als er onderzoek plaatsvindt, dat dit niet in de openbaarheid gebeurt. Als vragen en antwoorden in de openbaarheid worden gepubliceerd, kan dat de zweem van belangenverstrengeling en daarmee beschadiging van personen enorm versterken. Als er dan niets aan de hand blijkt, leg je geheimhouding op, en dat is wat hier volgens mij gebeurd is.’

Het woord integriteit

De vraag is hoe laakbaar Van der Linden heeft gehandeld. ‘Het probleem bij dit soort gevallen is dat er amper wetgeving is over lokale integriteitskwesties,’ zegt Arco Timmermans, hoogleraar Public Affairs aan de Universiteit Leiden. ‘Op dit moment komt het woord integriteit in de gemeentewet zelfs nauwelijks voor, stelt hij. ‘Terwijl daar genoeg aanleiding voor is.’ 

Timmermans vindt het vreemd dat in dit geval door de burgemeester geheimhouding is opgelegd. ‘Als er zaken zijn die kunnen wijzen op de schijn van belangenverstrengeling, kun je die nooit wegmasseren als een privékwestie of het buiten de discussie plaatsen. Een publieke functie, zoals Van der Linden die bekleedt, is juist bij uitstek een positie waarin je je hebt te verantwoorden.’ 

Dat vindt ook Willeke Slingerland, lector Weerbare Democratie aan de hogeschool Saxion. ‘Als je als bestuurder of raadslid ook een dienst kunt aanbieden waar je over meebeslist in de raad, spreek je over een zakelijk belang. Dit is belangenverstrengeling en daarmee een duidelijk voorbeeld van corruptie.’

Slingerland ziet nog een bijkomend probleem. ‘Als het er alleen al de schijn van heeft dat je je eigen raadsleden in stelling brengt voor je zakelijke belangen wordt die rol als waakhond, die de gemeenteraad ook heeft, flinterdun. Zo ondermijnt de fractie van Echt voor Barendrecht de waakhondfunctie van de gemeenteraad.’

Arco Timmermans wijst daarnaast op het imago van de politiek. ‘Gevoelige zaken buiten de discussie plaatsen, zoals hier gebeurd is, is niet zo handig. Het helpt juist om een open gesprek te hebben over dit soort zaken in een gemeenteraad, niet alleen in Barendrecht.’

Hij pleit voor meer openheid om zo ‘raadsleden die in alle oprechtheid worstelen met dit soort kwesties een houvast te bieden. Gevallen zoals die in Barendrecht schreeuwen om een discussie over de vraag wat we nou willen met integriteit. Welke grenzen stellen we op gemeentelijk niveau?’