De afschuw bij het personeel van krantenuitgever Wegener was groot toen eind april duidelijk werd dat het topmanagement van het al jaren zwalkende moederbedrijf Mecom rijkelijk was beloond. 1,44 Miljoen euro had de driekoppige directie toegekend gekregen, hoewel het Britse mediaconcern - eigenaar van Wegener en de Deense krantenuitgever Berlingske - het voorgaande jaar de omzet met 11 procent zag dalen en de advertentie-inkomsten met 21 procent waren teruggelopen. Belangrijk lichtpuntje: de Britse bazen hebben bij hun Deense en Nederlandse dochters flinke kostenbesparingen behaald (13 procent), die de inkomstendalingen gecompenseerd hebben en de koers van het bedrijf het afgelopen jaar weer danig liet oplopen. De extra beloning was dan ook een uitkomst van de eerdere afspraken over de uitvoering van de strategie en een blijk van waardering voor het 'tonen van loyaliteit voor een bedrijf dat zich in een moeilijke periode bevindt'.

Auw

Dat het een moeilijke periode is, wordt echter vooral in Nederland gevoeld. Bij dochter Wegener - uitgever van onder andere de Gelderlander, de Stentor en het Eindhovens Dagblad - zijn  de bezuinigen van 50 miljoen vorig jaar hard aangekomen: 400 banen van loyale medewerkers werden geschrapt. In januari kondigde de Mecom-top aan dat tot 2017 nog eens 30 miljoen extra gesneden zal worden. Bij Wegener werden het afgelopen jaar geen bonussen uitgekeerd en moest het personeel afzien van een winstdeling. Auw.

De democratie in de provincie wordt steeds minder gelegitimeerd door de controle van journalisten van lokale kranten

'To protect and strengthen reach, brands and market positions, delivering unique content through excellent and innovative journalism', is een belangrijk thema in de Mecom strategie, zo blijkt uit het jaarverslag. De vraag is alleen hoe die excellentie en innovatie bereikt kan worden als de top vooral het slagersmes hanteert? Excellentie en innovatie bereik je niet met minder redacteuren die minder middelen tot hun beschikking hebben en tegelijkertijd meer moeten produceren. Hoeveel redacteuren van Wegener kranten wonen er nog regelmatig raadsvergaderingen bij? De democratie in de provincie wordt steeds minder gelegitimeerd door de controle van journalisten van lokale kranten. Het is echter niet zo dat die journalisten die vergaderingen niet willen bijwonen. Het ligt vooral aan het inkrimpen van redactiebudgetten die het gevolg zijn van kostenbesparingen die door de grote Britse Mecom-aandeelhouders Aviva Investors, Aberforth Partners, JO Hambro en Legal & General Investment Management juist zo enorm op prijs worden gesteld.

Geen haar beter

Sinds het Britse investeringsfonds Apax zich aan uitgeversconcern PCM vergreep, weten we dat we moeten oppassen met Britse aandeelhouders. Nederlandse investeerders verdienen de voorkeur. Je mag verwachten dat ze voeling hebben met de Nederlandse samenleving en zich goed beseffen hoe belangrijk goede kranten zijn voor het waarborgen van de (lokale) democratie. Toch? Helaas, de praktijk van het beleggen is weerbarstig en de meeste Nederlandse aandeelhouders zijn geen haar beter dan hun Britse evenknieën. In mei 2012 bleek dat de Nederlandse eigenaren van NRC Media (investeringsmaatschappij Egeria en mediamiljonair Derk Sauer), zichzelf - tegen alle afspraken in - 266 procent van de nettowinst over 2011 hadden uitgekeerd. Dit 'superdividend' creëerde de nodige onrust op de burelen van NRC. Een jaar later verstevigde Peter Visser van Egeria zijn greep op het bedrijf onder andere door corporate old boy Alexander Beelaerts van Blokland (ex-Shell) tot president commissaris te benoemen. Beelaerts van Blokland is horig aan Peter Visser die, zoals talrijke bronnen bevestigen, slechts één ding voor ogen heeft: het behalen van maximaal rendement. Helaas, in de krantenhandel is snel geld verdienen al tijden niet zo makkelijk meer.  Voor de langere termijn heeft Visser weinig oog. In maart mocht Beelaerts van Blokland dan ook aankondigen dat NRC Media in de verkoop gaat.

Enig uitzicht op een vernieuwende digitale strategie is er niet en het geld om erin te investeren is net aan de eigenaren teruggegeven

Het meest pregnante voorbeeld van aandeelhouders die zich te goed doen aan de laatste resten vet op het bot, zijn de eigenaren van de Telegraaf Media Groep (TMG). In september 2013 verkocht TMG voor 391 miljoen euro zijn belang in de Duitse zender ProSiebenSat. 1. Daarvan kregen de aandeelhouders in twee tranches 301,3 miljoen euro uitgekeerd. Dank u wel. Gaat het dan zo goed bij TMG? Nou, niet bepaald. De oplage van de Telegraaf daalt al jaren evenals de inkomsten uit advertenties en als gevolg daalt ook de omzet. Pogingen om het roer radicaal om te gooien strandden. Gelukkig viel er afgelopen jaar aan de Basisweg ook een lichtpunt te bespeuren: de marges zijn gestegen. Evenals bij Wegener worden er bij TMG grootschalige kostenverlagingsoperaties doorgevoerd, in totaal 120 miljoen euro, en die zorgen voor het o zo belangrijke rendement op de investeringen. Fijn voor de aandeelhouders, althans, op korte termijn. De grote vraag is echter hoe TMG zich in de toekomst opnieuw zal uitvinden? Enig uitzicht op een vernieuwende digitale strategie is er niet en het benodigde geld om erin te investeren is net aan de eigenaren teruggegeven. Een sterfhuisstrategie. Met dank aan interimbestuursvoorzitter Cees van Steijn die gewillig de belangen van de aandeelhouders behartigde, maar voor de krant de Telegraaf en daarmee de journalistiek bitter weinig heeft betekend. Van de nieuwe TMG-baas Van der Snoek wordt niet veel meer verwacht. Hij mag onder andere de regionale dagbladen gaan verkopen en aan verdere kostenbesparingen gaan werken. En wanneer dat lukt kan ook hij een bonus tegemoet zien.

Lange termijn

Doet Christian van Thillo het met zijn Persgroep - eigenaar van de Volkskrant, het Algemeen Dagblad, Parool en Trouw - het dan beter? Jazeker, de resultaten mogen er zijn. Van Thillo is ook geen anonieme aandeelhouder maar de baas van een familiebedrijf. 'In een familiebedrijf draait alles wat je doet om de lange termijn,' zei hij in een interview met Management Scope in 2012. 'Dat betekent niet dat je niet bent geïnteresseerd in de korte termijn, maar je kiest nooit voor een kortetermijnresultaat als je weet dat het niet goed is voor de lange termijn.' Daarnaast staat hij bekend als een rasechte courantier die met veel hart voor het journalistieke bedrijf zijn concern leidt. Maar ook Van Thillo is een gehaaide bonenteller die bepaald niet wordt geroemd om de investeringen in journalistieke innovaties. De Belg houdt vast aan papier als ideale verschijningsvorm voor kranten en een digitale strategie was jarenlang non-existent. Aan de andere kant; Van Thillo kijkt verder dan alleen het uitgeven van kranten en als het erop aan komt is hij ook flexibel. Als het anders moet, dan gebeurt dat ook. Inmiddels wordt er binnen de Persgroep ruim baan gegeven aan digitale impulsen vanuit de Volkskrant en zal de rest van het concern bij succes deze strategie overnemen. Van Thillo wil vooruit en heeft inmiddels ook zijn oog laten vallen op NRC Media. Of de Belg ook de ideale nieuwe eigenaar is van NRC Media, mag worden betwijfeld. De Persgroep wordt zo wel erg dominant in het Nederlandse medialandschap. Voor NRC Media zou het ideaal zijn als de Nederlandse Jeff Bezos opstond. De oprichter van Amazon nam vorig jaar de vermaarde Amerikaanse krant de Washington Post over. De miljardair is misschien de voorbode van een nieuwe generatie kranteneigenaren die op de lange termijn zijn gericht en willen innoveren zonder daarbij kwalitatief hoogstaande journalistiek uit het oog te verliezen.