U kent hem vast nog wel: Erik Staal. Ooit was hij de grote baas van woningcorporatie Vestia. Onder zijn bezielende leiding groeide die instelling uit tot de grootste woningcorporatie van Nederland met meer dan 80 duizend woningen in bezit. Woningcorporaties spelen al vele jaren een belangrijke rol in onze samenleving. Een op de drie woningen in Nederland is eigendom van een woningcorporatie. Corporaties bestaan eigenlijk maar om één wezenlijke reden: om Nederlandse burgers betaalbare woningen aan te bieden. Iets waar ze volgens de Woonbond overigens steeds verder van afdwalen.

Frauderende kassier

Het ging gruwelijk mis toen de semi-ambtenaren van Vestia onder leiding van Staal, zich met complexe financiële producten inlieten en als een stel losgeslagen beurshandelaren begonnen te speculeren op renteschommelingen. Banken verkochten voor tientallen miljarden euro's aan derivaten - soms met een looptijd tot 2065 - aan de frauderende Vestia-kassier Marcel de Vries en verdienden daar goudgeld aan. De misdaad van De Vries zat hem in de onnodige verwerving van vele miljarden aan derivatencontracten. Hij werd daartoe verleid, omdat er een perverse prikkel bestond. De Vries maakte stelselmatig gebruik van de corrupte tussenpersoon Arjan Greeven met wie hij de aankoopcommissies, die de banken op de derivaten gaven, deelde. In totaal staken de heren 20 miljoen euro in hun zakken.

De zelfbenoemde derivatenexpert De Vries genoot het volste vertrouwen van Staal

Vestia had eind 2011 voor 23 miljard euro aan derivaten op 6 miljard aan leningen. De zelfbenoemde derivatenexpert De Vries genoot het volste vertrouwen van Staal, die zich op geen enkel moment afvroeg of die tientallen miljarden aan derivaten wellicht ook een kolossaal risico met zich meedroegen. Staal tekende zelf alle contracten en sloeg zich in de sector jarenlang op de borst met de ‘superieure financiering’ van Vestia. Toen hij afgelopen zomer tijdens de hoorzittingen van de Parlementaire Enquêtecommissie Woningcorporaties daarover aan de tand werd gevoeld, bleek opeens dat hij zich als grote baas helemaal niet in de werking van de derivaten had verdiept. Staal ‘tekende bij het kruisje’. Toen de derivatenposities van Vestia een negatieve waarde kregen, ging de woningcorporatie bijna failliet en moesten de toezichthouders ingrijpen met geld van andere, van oudsher door de Nederlandse staat gefinancierde woningcorporaties. Ofwel; geld van Nederlandse burgers. Et voilà, de Vestia-affaire was een feit. Het was FD-journalist Hans Verbraeken die als eerste lucht kreeg van het schandaal dat later vele artikelen, reportages en ook twee boeken opleverde, waaronder een van Verbraeken zelf.

Falende politici

En afgelopen zomer vond de Parlementaire Enquête Woningcorporaties plaats. Staal en zijn frauderende ondergeschikten kregen er flink van langs. Terecht. Maar helaas ontsprongen een aantal hoofdschuldigen de dans: de bankiers die voor royaal eigen gewin de giftige derivaten aan met name Vestia verkochten. Ze kwamen in de Parlementaire Enquête Woningcorporaties nauwelijks aan bod. Een enorme misser van de commissie die onder leiding stond van voormalig PVV’er Roland van Vliet. Waarom lieten de politici de bankiers vrijwel ongemoeid? Waarom hebben ze niet uitgebreid stilgestaan bij hun rol als leverancier van zeer risicovolle complexe producten en vooral: leverancier van perverse prikkels in de vorm van commissies? Dat is hetzelfde als een stelende junk keihard ter verantwoording roepen, terwijl de dope dealer en het drugskartel geen vraag hoeven te beantwoorden.

Waarom lieten de politici de bankiers vrijwel ongemoeid?

Heren van met name Deutsche Bank, maar ook het Franse BNP Paribas en Société Générale, het Britse Barclays, het Amerikaanse JP Morgan, Credit Suisse, ze wisten allen de weg naar De Vries en tussenpersoon Greeven te vinden. En zoals iedere professional met een halve hersencel in de financiële industrie weet, moet het gebruik van een tussenpersoon op dat niveau bij voorbaat als verdacht worden beschouwd. Grote instellingen die voor miljarden aan derivaten kopen, hebben helemaal geen miljoenen aan commissies slurpende tussenpersoon nodig, dat is een no brainer. Toch speelden de bankiers het spelletje willens en wetens mee en kwamen ze telkens weer over de brug met hun vorstelijke kick backs. De pusherman in optima forma. De bankiers zijn daarmee medeverantwoordelijk voor het schandaal en dus ook aansprakelijk voor de schade. Politici lieten de bankiers echter lopen. Daar gaat nu echter verandering in komen. Het is nota bene Erik Staal die de banken voor de rechter zal dagen. Vorige week werd bekend dat hij daar van de rechter toestemming voor krijgt. De gevallen zonnekoning Staal zou de waarheid op deze wijze zo maar eens een grote dienst kunnen bewijzen. Een blamage. De politici hadden die bankiers al ter verantwoording moeten roepen.