Een harde confrontatie met de afdeling Bijzonder Beheer

Andy Haxby is not very pleased met ABN AMRO. Zijn verblijf in Bijzonder Beheer van de bank kostte hem naar eigen zegge honderdduizenden euro's en zijn vertrouwen in de financiële sector. Dus toen de Britse ondernemer een paar weken geleden vernam dat de financieel toezichthouder AFM de banken in een rapport volledig vrijpleit van het nemen van 'onredelijke maatregelen', was hij verbaasd, 'to put it mildly.' Zijn confrontatie met de staatsbank is wat hem betreft een schoolvoorbeeld van hoe onredelijk een bank zich kan opstellen. 'Als ik een fout maak moet ik mijn excuses aanbieden in de hoop de klant te behouden', vertelt de IT-ondernemer uit Rijswijk. 'Banken doen dat niet. Ze vallen voortdurend hun klanten aan. In geen enkele andere business kan dat.'  

Andy Haxby

Excuses heeft hij niet gehad, laat staan compensatie voor de schade die ABN volgens hem heeft veroorzaakt. Zijn goed gedocumenteerde klachten – ingezien door FTM – hebben nooit tot een inhoudelijke reactie geleid, behalve een briefje dat hij zich maar bij klachteninstituut Kifid moet melden. Voor hem is het evident dat de bank een eigen agenda had. 'ABN was of bezig met repareren van de eigen balans of het was simpelweg incompetentie.'

Onderzoek AFM naar onvolledige dossiers

Op de burelen van de AFM lijkt deze boodschap niet te zijn doorgedrongen. Na ophef over de praktijken van Bijzonder Beheer, startte de toezichthouder in de herfst van vorig jaar met een onderzoek naar enkele tientallen dossiers. Enige aanmerking op banken was dat de 'communicatie' over het bankenbeleid wat beter kon – een conclusie die harde kritiek uitlokte van advocaten en financieel adviseurs die dicht bij het vuur staan. Vooral één detail in het onderzoek was opmerkelijk: de klantdossiers die banken aanleverden, waren in veel gevallen onvolledig, wat desondanks geen hindernis was om banken vrij te pleiten.

'Banken vallen voortdurend hun klanten aan. In geen enkele andere business kan dat'

Het dossier van Haxby is verre van onvolledig. Nadat de IT-er hoorde dat de AFM een onderzoek zou starten naar Bijzonder Beheer, stuurde hij oktober vorig jaar een overzicht van zijn klacht, met het aanbod ook inzage te geven in de onderliggende stukken. Per mail bevestigde de toezichthouder dat zijn klacht zou worden meegenomen in het onderzoek, zonder evenwel de stukken op te vragen of te verzoeken om enige andere informatie. Als de AFM dat wel had gedaan, hadden de ambtenaren volgens Haxby kunnen zien dat de bank er alles aan heeft gedaan om hem te dwingen zijn vastgoed te verkopen, terwijl daar geen aanleiding voor was.

Tien appartementen aan Noordeinde

De kwestie heeft zijn oorsprong in 2004. Dan koopt Haxby privé tien appartementen aan het Noordeinde in Den Haag als pensioenbelegging, met financiering van Fortis (dat later van de ondergang wordt gered en opgaat in ABN Amro). Vier jaar later koopt hij met geld van Fortis ook een bedrijfspand in Rijswijk, waarin zijn onderneming Competa – een spin off van olieconcern Shell – is gevestigd. In 2010 komt Haxby erachter dat de makelaar bij de verkoop van de appartementen in Den Haag heeft verzwegen dat er geen splitsingsvergunning was en dat een deel van het gebouw niet voorkomt in het (verouderde) bestemmingsplan. Vervelend want nu moet hij aan de slag met een hoop papierwerk. Bovendien eist de gemeente dat hij verbeteringen aanbrengt voor de brandveiligheid, wat de nodige kosten met zich meebrengt. 'Maar het waren overkomelijke problemen', zegt Haxby. De Brit informeert ABN Amro over de ontstane situatie, waarbij hij duidelijk aangeeft dat er geen langetermijnprobleem is met het vastgoed. Hij verwacht dat de Gemeente na de werkzaamheden en het papierwerk, de vergunning verleent. Eveneens vraagt hij om een extra lening van 50.000 euro voor de aanpassingen in verband met de brandveiligheid.

Gang naar Bijzonder Beheer

Vlak voordat de gebreken van de appartementen aan het licht kwamen, had ABN Haxby een lening van 100.000 euro verstrekt om de begane grond van het kantoorpand om te bouwen tot conferentiecentrum. Maar zes maanden na goedkeuring van de lening had ABN nog altijd geen geld overgemaakt, waardoor de vierkante meters beneden niets opleveren – iets wat later tegen hem gebruikt zal worden. Na een tijd niets gehoord te hebben, gebeurt wat veel ondernemers vrezen: ABN plaatst Haxby begin 2011 in Bijzonder Beheer, zowel privé als zakelijk. De eerste ontmoeting met de verantwoordelijke manager is volgens hem geen pretje. 'Vanaf het allereerste moment wil de bank me dwingen de appartementen te verkopen en de lening af te lossen. Basel III [nieuw bankenregels voor solvabiliteit, JHS.] en wijzigingen van intern beleid werden voortdurend aangevoerd als reden. Ook zouden de voorwaarden van de lening die Fortis acceptabel achtte, voor ABN niet meer gelden.'

'Vanaf het allereerste moment wil de bank me dwingen de appartementen te verkopen en de lening af te lossen'

Dat ook Competa in Bijzonder Beheer geplaatst wordt, is volgens de ondernemer niet alleen onterecht, maar ook misbruik van bevoegdheid nu het alleen bedoeld is als pressiemiddel. 'Het bedrijf deed het goed. In 2010 was de omzet met 20 procent gegroeid (zoals blijkt uit jaarstukken, JHS). En we hadden geen enkele achterstand op rente en aflossing. Dat ABN ons toch in Bijzonder Beheer plaatste was kennelijk bedoeld om meer druk te zetten op de verkoop van de appartementen.' ABN schrijft aan Competa dat er een 'financieel zorgwekkende situatie' is ontstaan, waardoor er sprake is van een 'verhoogd kredietrisico'. De bank zegt eraan te twijfelen of er voldoende 'kasstroom' is om aan de verplichtingen te kunnen voldoen. Dat gebrek aan inkomsten wijt de bank mede aan het feit dat er geen huurder is van de begane grond van het kantoorpand, dat als gevolg van het langdurig uitblijven van de beloofde financiering van ABN nog niet in gebruik is.

Vastgoedadviseur à 150 euro per uur

Haxby wordt gedwongen om een vastgoedadviseur in te huren, die afkomstig is uit Zeeland en ook zijn reistijd à 150 euro per uur declareert. Ook moet hij zijn accountant aan het werk zetten om 'liquiditeitsprognoses' te maken, wat klauwen met geld kost. Daarnaast moet Competa per kwartaal 2.000 euro betalen voor de zogenaamde kosten die gepaard gaan met Bijzonder Beheer, terwijl daar geen contractuele grondslag voor is. De Brit weigert te betalen, maar zegt later alsnog de rekening gepresenteerd te hebben gekregen als de bank betaling als voorwaarde stelt voor het in standhouden van de leningen. Nog voordat de vastgoedadviseur met zijn rapport komt, doet ABN volgens Haxby opnieuw een poging hem onder druk te zetten. 'Tijdens een onderhoud op kantoor zei de accountmanager dat ABN het krediet van de onderneming zou beëindigen als ik de appartementen niet zou verkopen – pure chantage. Voor mij een bewijs dat het rapport van de adviseur er voor de bank helemaal niet toe deed. Er was maar één idee: verkoop.' De bank weigert inmiddels nog langer Engels te spreken tijdens overleg, wat de Brit verhindert inhoudelijk aan de gesprekken deel te nemen.

'Mijn adviseurs zeiden: pas op, dit zijn cowboys met een loaded gun.'

Voor Haxby is dit moment beslissend. Hoewel zijn accountant en advocaat hem adviseren de bank zo veel mogelijk te vriend te houden, omdat de bank aan hen heeft laten doorschemeren dat de leningen anders worden opgezegd, besluit de Brit dat ABN op 'oorlogspad' is. Vanaf dat moment neemt hij alle gesprekken op en besluit niet te buigen voor dreigementen. 'Ik realiseerde me dat ze me op ieder moment omver konden trekken. Mijn adviseurs zeiden: pas op, dit zijn cowboys met een loaded gun.' Vandaar dat het voor de ondernemer nauwelijks meer als een verrassing komt als ABN uitgaat van een zeer onvoordelige taxatie van de appartementen, waarbij geen rekening wordt gehouden met de komende splitsing. De zogeheten executiewaarde (waarde bij gedwongen verkoop) is lager dan wat het contract vereist, wat de bank gebruikt als rechtvaardiging om opnieuw aan te dringen op verkoop. Haxby laat zelf ook een taxatie verrichten die op een heel andere waardering uitkomt: een tekort van 25.000 euro dat hij zegt gemakkelijk op andere manieren te kunnen aanvullen. In een gesprek met een accountmanager komt dat bedrag weer ter sprake. Haxby laat weten dat zijn bedrijf in Bijzonder Beheer is geplaatst, zonder dat er sprake is van achterstanden of mismanagement, wat de bankier vervolgens ook beaamt. Luister hier naar het fragment over 'mismanagement': Dit fragment is aan FTM ter beschikking gesteld door een onafhankelijke bron Het hardnekkige verzet leidt ertoe dat ABN nog altijd niet doorbijt. Wel blijft de bank aansturen op verkoop, nu op grond van het argument dat Haxby niet over de financiering beschikt om de appartementen te verbouwen. Onzin, stelt de Brit. 'Volgens de regels mocht ik het verbouwingswerk uitsmeren over een langere periode. Ik had genoeg cashflow om het uit eigen zak te betalen, alleen zou dat veel langer duren dan met financiering.' Zijn advocaat kaart de zaak hogerop in de bank aan met gebruik van de door Haxby gemaakte gespreksopnames, waarna ABN erkent dat verkoop niet langer noodzakelijk is. Ze bieden Haxby een gedeeltelijke financiering aan voor de verbouwing, maar de voorwaarden ergens in de kleine letters zijn voor de ondernemer onacceptabel. 'Mijn advocaat noemde het een boobytrap-contract, omdat het zo was opgesteld dat ik het contract in een later stadium hoe dan ook zou breken en de bank reden geven om tot verkoop over te gaan. Opnieuw bewijs dat het ze alleen te doen was om hun eigen agenda.' Haxby gaat op zoek naar financiering buiten de bank, om het werk aan de appartementen snel gedaan te krijgen. Daarbij stuit hij op een probleem. Zijn verblijf in Bijzonder Beheer schrikt andere investeerders af, wat hem uiteindelijk dwingt om de verbouwing uit eigen zak te betalen. De werkzaamheden nemen zo veel meer tijd in beslag, maar het werk komt gereed. De gemeente geeft in 2012 de gevraagde vergunning af en past het bestemmingsplan aan.

Restructuring fees

Eind 2012 is Competa opeens uit Bijzonder Beheer, zonder een melding daarvan. 'Dit zorgde voor problemen omdat ik aan partijen niet kon aantonen dat ik was verplaatst naar reguliere account management.' Na aandringen komt er dan toch een briefje. De schade is volgens Haxby groot: de directe kosten van Bijzonder Beheer raamt hij op zo'n 90.000 euro, besteed aan advocaten, de afgedwongen vastgoedadviseur, de accountant en de restructuring fees van de bank zelf. 'De indirecte schade voor mijn bedrijf is vele malen hoger.' 'ABN Amro staat met lege handen. Ze hebben met hun acties niets bereikt behalve mijn bedrijf veel schade toegebracht', concludeert Haxby. Hij heeft geprobeerd zijn klacht bij de bankiers onder de aandacht te brengen, zonder veel resultaat. De besloten website met alle documentatie, die hij ter beschikking stelde aan de raad van bestuur van ABN, leverde hem geen reacties op, behalve dan een waarschuwing zijn bevindingen vooral niet te publiceren, met inachtneming van de juridische consequenties. 'De bank kan een fout maken, dat is tot daaraan toe. Er kan een afdeling bijzitten die niet goed functioneert. Maar het grootste probleem is dat de bank klachten niet serieus neemt en weigert fouten te herstellen.' Dieptepunt wat hem betreft is een ontmoeting met regiodirecteur Den Haag van ABN Amro, die Competa begin 2013 bezoekt. Hij adviseert Haxby het verleden achter zich te laten, en kwalificeert de gebeurtenissen met de woorden: 'Shit happens'. Luister hier naar het fragment met de regiodirecteur: Fragment aan FTM beschikbaar gesteld door een onafhankelijk bron

Conclusie

Als de AFM wel kennis had genomen van het gehele dossier Haxby, dan was wellicht duidelijk geworden hoe complex de verhouding tussen banken en hun klanten kan zijn. En hoe diep je moet graven in het feitenrelaas om tot een oordeel te komen over de 'redelijkheid' van maatregelen die banken nemen in Bijzonder Beheer. Het oordeel hangt af van alle omstandigheden van het individuele geval, bezien in onderlinge samenhang, zoals dat ook terug te vinden is in de jurisprudentie. Bij nader onderzoek had de AFM zich in dit geval kunnen afvragen hoe redelijk het is om een klant 2.000 euro per maand te laten betalen, zonder contractuele verplichting daartoe. Hoe redelijk het is om een onderneming in Bijzonder Beheer te plaatsen, zonder dat er sprake is van achterstanden of een verslechterde financiële positie. En hoe redelijk is het om bij een taxatie uit te gaan van het meest negatieve scenario? Het zijn vragen die alleen te beantwoorden zijn met grondige kennis van financiering, vastgoed, de zorgplicht van banken en vanzelfsprekend het klantdossier.

Als toezichthouder niet weet hoe contact tussen bank en klant is verlopen, hoe kan die dan oordeel vellen over zulke complexe relaties?

Maar zoals gezegd: de AFM geeft in haar eigen rapport aan dat die klantdossiers in veel gevallen niet compleet zijn. Gespreksverslagen en schriftelijke communicatie van de klant ontbreken, schrijft de toezichthouder in haar rapport, ‘waardoor het voor de AFM en de bank niet goed was vast te stellen hoe het contact tussen bank en klant is verlopen.’ Als de toezichthouder niet weet hoe het contact tussen bank en klant is verlopen, hoe kan die dan een oordeel vellen over zulke complexe relaties? De verhouding tussen ABN en Haxby is nu al een tijd in rustiger vaarwater. Toch dreigde er weer een kink in de kabel te komen, nu de staatsbank zonder enige aankondiging per januari jl. de rente op een aantal hypotheekleningen heeft verhoogd van 4,45 naar 6 procent. Dat lijkt in strijd te zijn met de hypotheekcontracten die bepalen dat de voorwaarden van de lening jaarlijks worden herzien na een aanbod van de bank – een bepaling waar de bank zich vroeger ook aan hield. Haxby is niet eens verbaasd meer. Reactie ABN Amro: 'We kunnen niet ingaan op individuele dossiers. In algemene zin geldt dat een klant zijn investeringsplannen moet hebben gebaseerd op solide en juiste informatie. Als dat niet is gebeurd, kunnen er aanzienlijke risico’s ontstaan. In die gevallen doet de bank er alles aan om samen met de klant te zoeken naar oplossingen om die risico’s af te wenden. Bank en klant hebben hierin een gedeeld belang.' Naschrift FTM legde dit verhaal voor aan ABN AMRO. Op dezelfde dag nog stuurde de bank Andy Haxby plotseling een email waarin de bank toegeeft hem voor het einde van het jaar geen nieuw aanbod te hebben gedaan voor de hypotheekrente en om die reden een 'reparatie' aanbiedt. ABN zet de rente terug naar het oude niveau.