Tijdens de zitting in de rechtbank Amsterdam gistermiddag richtte Rasmus Emmelkamp zich direct tot Tom Middendorp van de stichting Open Nederland. ‘Laten we het samen doen,’ zei de ondernemer van Spoedtest.nl tegen oud-generaal Middendorp, die met een budget van ruim 1 miljard euro de komende maanden circa honderd testlocaties voor evenementen zal realiseren. Daarmee moet Nederland ‘van het slot’.

Emmelkamp had met meer dan twintig concurrenten een kort geding aangespannen tegen de stichting Open Nederland en de staat. Zij vinden de voorwaarden die de stichting stelt om een opdracht voor een testlocatie te krijgen, oneerlijk en een hindernis om mee te doen. De voorwaarden zouden vooral voordelig zijn voor het bedrijf Lead Healthcare, dat al een groot deel van de opdracht heeft binnengesleept. Daarom eisten de aanbieders dat de stichting stopt met de zogeheten ‘open house’-procedure om opdrachten te verdelen. Maar zij vonden bij de rechter geen willig oor.

Er komt een grootschalige parallelle infrastructuur, terwijl de bestaande circa 300 commerciële testlocaties niet worden benut

Het kort geding staat middenin de belangstelling, nadat er ophef is ontstaan over het enorme bedrag – 1,1 miljard euro – dat met het project is gemoeid. FTM onthulde eerder deze week dat de stichting zonder aanbesteding en met gebrekkig toezicht het geld mag besteden, in strijd met de wet. Gisteren moest minister Hugo de Jonge van VWS zich hiervoor verantwoorden in de Tweede Kamer. ‘Een fantastische investering,’ noemde de minister het bij die gelegenheid.

Dankzij de uitspraak kan de stichting doorgaan met de partijen die zich tot vandaag 12 uur konden inschrijven. Het idee is dat per regio één aanbieder testlocaties bouwt en exploiteert. Zijn er meerdere gegadigden voor een regio, dan wordt geloot wie de opdracht krijgt. Er komt dus een grootschalige parallelle infrastructuur, terwijl de al bestaande circa 300 commerciële testlocaties niet worden benut.

Harde eis: alleen testen voor evenementen 

De testaanbieders storen zich er vooral aan dat een testlocatie exclusief moet testen voor de evenementen, dus alleen voor Testen voor Toegang. Het gevolg is dat de testinfrastructuur die de aanbieders de afgelopen maanden hebben opgebouwd niet bruikbaar is, tenzij zij bereid zijn te stoppen met het aanbieden van betaalde sneltesten. Wie dat niet wil, moet een nieuwe tent elders bouwen, en nieuw personeel inhuren.

Rasmus Emmelkamp en zijn mede-eisers begrijpen er niets van. Zij laten weten: ‘De staat kiest ervoor ondernemers die al maanden hun schouders eronder zetten, te negeren en enorme sommen geld te verkwisten aan zaken die al beschikbaar zijn.’ Maarten Cuppen, met Health Checkcenters een van de grootste commerciële testpartijen in Nederland, noemt het ‘monumentale geldverspilling’. Gisteren al liet Cuppen weten niet in te schrijven op de opdracht, uit onvrede over de gang van zaken.

Emmelkamp wijst erop dat hij via een open house-inschrijving al test voor werkgevers, georganiseerd door VWS. Het gaat om 2000 testen per dag, waarbij wordt betaald per test in plaats van voor capaciteit. ‘Daarbij geldt geen eis van exclusiviteit. Deze testen doen we op mijn locaties. Ik ben aangesloten op alle benodigde systemen.’

Waarom is het een probleem dat een testlocatie zowel betalende klanten heeft, als klanten die zich gratis laten testen?

De vraag is waarom de stichting Open Nederland deze eis van exclusiviteit stelt. Waarom is het een probleem dat een testlocatie zowel betalende klanten heeft, als klanten die zich gratis laten testen via testenvoortoegang.nl? De advocaat van de stichting Open Nederland zei daarover: ‘Het is onwenselijk dat een burger op een locatie komt waar je in de rechterrij 70 euro betaalt en links gratis mag. Er is risico op kruissubsidiëring. Het is goed om gesloten systemen te waarborgen, ook vanwege de IT.’ Waarom het voor de burger onwenselijk is dat er twee diensten worden aangeboden op een en dezelfde locatie (betaald en onbetaald), werd niet duidelijk.

Eén aanbieder per regio

Wat de aanbieders eveneens merkwaardig vinden, is dat de stichting per regio maar één aanbieder wil selecteren. Volgens hen druist dat in tegen het idee van open house-inschrijving, waarbij juist geen selectie hoort plaats te vinden. 

De aanbieders stellen daarom voor dat de overheid een prijs per test bepaalt, zodat iedereen kan meedoen. Dat zou veel goedkoper zijn. De stichting kiest ervoor te betalen voor testcapaciteit, waarmee ‘gegarandeerd’ wordt dat die capaciteit er is. Het gevolg hiervan is dat de uitverkorenen ook betaald krijgen als de teststraten straks leeg blijven – bijvoorbeeld wanneer vanwege slecht weer niemand naar de Keukenhof wil.

Betalen per test zou bovendien een veelheid aan aanbieders opleveren. Maar daar zit  de stichting Open Nederland niet op te wachten. De organisatie moet ‘overzichtelijk’ blijven, stelde haar advocaat: ‘Anders  is vraag en aanbod lastig op elkaar aan te sluiten. En aansluiting op de app is lastig. Ook vanuit het oogpunt van kwaliteitsborging en handhaafbaarheid is het lastig.’ Als iedereen zou worden toegelaten op basis van een prijs per test zou er bovendien geen ‘financiële begrenzing’ meer zijn ‘in de afspraak met de markt’.

Cashen voor de uitverkorenen 

Het belooft een lucratieve opdracht te worden voor de uitverkorenen. Testbedrijven krijgen 42.810 euro per dag voor het inrichten van 30 afnameplekken voor 4800 testen, verspreid over verschillende locaties. Dat is bijna 1,3 miljoen euro per maand, blijkt uit informatie van de stichting die de NOS deze week publiceerde. De sneltesten zelf krijgen de bedrijven gratis van het ministerie van VWS.

Volgens de testaanbieders is het risico levensgroot dat er regionale monopolisten ontstaan. Via Testen voor Toegang kan iedere Nederlander zich straks gratis laten testen,  ook zonder een kaartje voor een dierenpark of museum. Met een beoogde capaciteit van 400.000 testen per dag is het niet denkbeeldig dat de commerciële aanbieders een groot deel van hun klandizie verliezen.

De stichting Open Nederland is daar niet bang voor, zegt een woordvoerder tegen FTM. 'Mensen met klachten kunnen gewoon bij de GGD terecht, en we zien dat ze dat ook doen. Wij bieden extra capaciteit aan die er nu nog niet is.'

Het verlies van het kort geding is ‘goed nieuws’, stelt de stichting in een reactie. ‘Wij kunnen doorgaan met de uitvraag om meer testcapaciteit op te bouwen tegen competitieve tarieven en wij zien uit naar de inschrijvingen die vandaag binnenkomen. Daarmee kunnen we straks steeds meer mensen een kans geven om aan een evenement of sociale activiteit deel te nemen.’