
Beeld door Danilo Batista (via Unsplash) © CC0 (Publiek domein)
Als het gaat om voedselveiligheid, is méér Europa de beste keuze
Welke stoffen mogen er in voeding zitten? En wat voor pesticiden mogen boeren op hun land gebruiken? In de meeste landen beslist een onafhankelijke toezichthouder hierover. Zo niet in de EU: daar hebben de lidstaten ook nog een vinger in de pap. En dat biedt allerlei kansen voor achterkamertjespolitiek.
Belangrijk nieuws voor iedereen die zich zorgen maakt over de bijenstand: eind vorige maand stelde de Europese voedselveiligheidsautoriteit EFSA vast dat pesticiden op basis van neonicotinoïden inderdaad een gevaar voor het milieu vormen. Toch doet de EFSA niet de aanbeveling om deze pesticiden in de ban te doen. Waarom niet? Omdat we dat in de Europese Unie (EU) overlaten aan de Europese Commissie en de lidstaten. Die moeten op basis van het advies van de EFSA nu een beslissing nemen.
Gek eigenlijk, want in veel landen laten we dit soort besluiten graag over aan onafhankelijke agentschappen. Neem geneesmiddelen: in de Verenigde Staten is het de FDA die eigenstandig besluit of een medicijn op de markt mag komen. Daar komt geen politicus aan te pas. Maar in de EU is dat anders. De EMA — onze Europese FDA, die binnenkort naar Amsterdam verhuist — bereidt weliswaar het advies voor, maar de Commissie en de lidstaten nemen het formele besluit. Dat doen ze in een van de honderden comitologiecomités die de EU voor dit soort uitvoeringsbesluiten beschikbaar heeft.
Nu zitten er in die comités geen politici, maar ambtenaren uit de lidstaten. Die beoordelen op basis van hun deskundigheid dit soort besluiten. Bij medicijnen sturen de lidstaten bijvoorbeeld hun experts van de nationale geneesmiddelenagentschappen naar het Standing Committee on Medicinal Products for Human Use. En hoewel ze formeel kunnen tegenstemmen, volgen deze geneesmiddelenexperts altijd het advies van de Commissie.
Zo willen we toch niet over de toelating van pesticiden besluiten?
Maar wanneer het om voedsel gaat, is dat lang niet altijd het geval. Daar lijkt de politiek steeds vaker door te dringen tot deze achterkamertjes van de Europese besluitvorming.
Neem het besluit over de verlenging van de toelating van glyfosaat. De Europese Commissie volgde geheel volgens de regels het wetenschappelijke advies van de EFSA en stelde begin 2016 een verlenging van 15 jaar voor. Maar doordat een adviescommissie van de Wereldgezondheidsorganisatie de stof als kankerverwekkend classificeerde, ontstonden er twijfels over het advies van de EFSA. Zo werd de verlenging steeds meer een politieke splijtzwam, met Nederland en het Verenigd Koninkrijk als voorstanders en Frankrijk en Italië als felle tegenstanders.
Na maanden van politiek getouwtrek slaagde de Commissie er uiteindelijk in een verlenging van vijf jaar binnen te halen. Maar de Franse president Macron twitterde daarop doodleuk dat wat hem betreft het middel binnen drie jaar in Frankrijk uit de handel gaat en liefst nog eerder, wanneer een goed alternatief beschikbaar zou zijn.
Wat je ook van glyfosaat mag vinden: zo willen we toch niet over de toelating van pesticiden besluiten? En zo kunnen landen toch niet met zo’n besluit omgaan?
Hoed je voor regeringsleiders die dwarsliggerij rechtvaardigen door op het milieu te wijzen
En dit is niet het enige voedseldossier dat gepolitiseerd is. Zo gaat het ook bij de visquota, waar de visserij-ministers besluiten hoeveel vis ieder land kan vangen en daarbij vaak aantallen afspreken die groter zijn dan wat de Commissie op basis van wetenschappelijk onderzoek adviseert. Het is pure koehandel, waarin het belang van een gezonde visstand ondergeschikt raakt.
Bij gentech is het hetzelfde verhaal: daar raakten de lidstaten in een zodanige patstelling dat de Commissie uiteindelijk de handdoek in de ring gooide en er akkoord mee ging dat landen voortaan zelf weer mogen besluiten of ze genetische gewassen willen laten telen op eigen grondgebied. Deze renationalisatie van de besluitvorming is een gruwel voor iedereen die gelooft in een Europese markt en er van overtuigd is dat ieder product dat veilig is, overal gebruikt moet kunnen worden.
Hoed je voor de regeringsleiders die dit soort dwarsliggerij rechtvaardigen door op het milieu te wijzen. Achter de zo nobel klinkende motieven van Macron in zijn glyfosaattweet (#makeourplanetgreatagain) leken toch ook zeker economische belangen schuil te gaan. Het weekblad Politico meldde eind november dat uitgerekend een Frans en Italiaans bedrijf bezig zijn met de ontwikkeling van een alternatief voor glyfosaat. Voor deze bedrijven zou een algeheel verbod natuurlijk een geschenk uit de hemel zijn. We zagen een zelfde vermenging van economische en milieu-motieven in het debat over de pulskor, waar het wederom de Fransen waren die het verzet tegen deze techniek aanvoerden.
De echte loopjongens van de industrie zitten niet bij de EFSA
Wat moeten we doen met deze steeds grotere onenigheid tussen de lidstaten? Moeten we het voorbeeld van de gentech volgen en meer van dit dossiers in handen van de lidstaten leggen? Juist niet! We zullen dan alleen maar een opleving van economisch nationalisme zien, waarbij lidstaten keer op keer onder het mom van voedselveiligheid hun eigen markten en producenten beschermen ten koste van die in andere lidstaten.
We moeten de andere kant op: lidstaten moeten over dit soort besluiten juist minder zeggenschap krijgen. Laat de Commissie op basis van EFSA-advies deze besluiten nemen. Lidstaten kunnen dan altijd nog tegen zo’n besluit in beroep bij het Europese Hof van Justitie in Luxemburg.
Ik weet dat in een tijdperk waarin zowel de EU als de wetenschap onder vuur ligt, dit een standpunt is dat weinigen zullen delen. Zo heeft juist de onafhankelijke status van de EFSA de laatste jaren ter discussie gestaan, omdat vele experts ook voor de industrie werken en daardoor bevooroordeeld zouden zijn. Maar: onder druk van deze terechte kritiek is de EFSA transparanter gaan werken en zijn de consultaties ook opener en breder geworden.
Het enige wat we kunnen doen als we geloven in wetenschap als basis voor onze voedselveiligheid, is zo transparant mogelijk zijn en de groep van deskundigen zo groot mogelijk maken. Juist dat kan alleen als we dit soort dingen op Europees niveau doen.
Zie het neonicotinoïden-dossier. De EFSA keek naar meer dan 1500 studies om de risico’s te beoordelen, en baseerde zich daarbij op een grote variatie aan rapporten: van de industrie, van wetenschappers, van NGOs, boeren en bijenhouders. Conclusie: neonicotinoïden zijn giftig. Toch een verrassende uitkomst voor een agentschap dat volgens sommige NGOs zoals Corporate Europe Observatory niet meer dan een verlengstuk van de industrie is.
Het vertelt mij dat de echte loopjongens van de industrie niet bij de EFSA zitten, maar bij de lidstaten. Veel onzichtbaarder, en daardoor veel gevaarlijker. Reden genoeg om de invloed van hen bij dit soort besluiten zo ver mogelijk uit te bannen.
31 Bijdragen
Marla Singer 7
Nog belangrijker is dat je als consument zelf zo bewust mogelijk met voeding omgaat omdat het eerste stadium van je gezondheid betreft en belangrijk is voor de preventie van ziektes.
Berend Pijlman 13
Marla SingerOp de consument zelf afschuiven is onmogelijk. Consument weet niet hoe hun producten worden gemaakt. Zeker niet met bewerkte producten waarin meerdere ingrediënten zitten. Ook veel te weinig tijd voor elke consument om te checken hoe hun voedsel wordt geteeld/gemaakt. Dan kom je niet veel verder dan prijs/ smaak/ voedingswaarde en veronderstellingen.
Overigens gaat het steeds meer consumenten niet alleen om de volksgezondheid maar ook om behouden van gezonde bodems, tegengaan erosie, biodiversiteit, klimaat, voedingsstoffen in gewassen, etc.
[Verwijderd]
Berend PijlmanBerend Pijlman 13
[Verwijderd]Niet voor niets dat neoliberalen ook hameren op controle door consumenten. De macht van één consument is bijna nihil. Als de politici dan toch blijven wijzen naar de consument terwijl consumenten zo goed als machteloos zijn dan weet je wel wie de echte macht in handen heeft.
Co Pater 7
Berend Pijlmanthebluephantom 6
Co PaterCo Pater 7
thebluephantomMarla Singer 7
Co PaterMaar wie zou NY dan moeten tegenhouden om zoveel te verdienen?
(Denk dat NY zelf niet zoveel overhoudt maar de meeste winst naar de organisator en platen label gaat.)
Co Pater 7
Marla SingerMarla Singer 7
Berend PijlmanAls consument heb je nog geen 100 producten in je vast assortiment zitten en die kun je stuk voor stuk in een paar avondjes nagaan. Wat erin zit moet op de verpakking staan dus dat is niet de moeite. Wat wel lastig is om de ingrediënten goed in de context te plaatsen. Dan kom je vast ook wel alle E nummers tegen en er zijn websites te vinden waarin uitgelegd wordt wat voor spul het is en of je er allergisch tegen kan zijn.
Er zijn zat biologische winkels in het land (of je koopt het direct van een boer). Of je verbouwt het zelf of via familie vrienden. Ja dat kost meer tijd, geld en moeite maar het heeft op zijn minst zin om er bewust mee om te gaan.
Ernest Jacobs 6
Marla SingerMaartenH 10
Wat we nodig hebben is een EU waar macht en controle daarop goed geregeld is. Dat betekent democratische controle die effectief is. Het Europese parlement is duidelijk niet democratisch en effectief. Partijpolitiek en oneigenlijke beïnvloeding vieren er hoogtij.
We hebben de EU ontzettend hard nodig, alleen wel een hele andere EU dan we nu hebben.
Annemiek van Moorst 11
MaartenHDit is de hele upshopt van het verhaal van Herman.
MaartenH 10
Annemiek van MoorstAnnemiek van Moorst 11
MaartenHVerder staat het ieder lid vrij om strengere maatregelen te nemen. En juist daar zie je dat Nederland dat nooit doet. Nederland loopt aan het handje van de multinationals en hun lobby om velerlei redenen en durft of wil niet echt zelf drastische stappen op voedselveiligheid te nemen. De macht zit nog steeds bij de lidstaten zelf, ofschoon Rutte net doet of de EU alles bepaalt als het hem niet uitkomt en als het hem wel uitkomt heeft hij het zelf gedaan.
Daarom heb ik meer vertrouwen in de EFSA ofschoon ik ook vind dat de EU democratischer moet en naar het EU-parlement moet luisteren.
Dan was bijv. glyfosaat ook eerder verboden geweest.
De EU is erg slecht in staat zichzelf positief op de kaart te zetten. Het ontbreekt aan goede marketing van wat wel goed is. Het is mij te makkelijk om alles maar waardeloos te vinden.
In feite herhaal ik hier wat Herman zegt. Vandaar mijn opmerking. Hoop dat je het nu wel snapt?
Elmar Otter 6
Annemiek van MoorstDat betekent een volwaardig parlement in de EU met o.a. recht van initiatief en direct gekozen door hasr bevolking.
Nu heeft de Europese Raad veel te veel macht, wat feitelijk een aantal landen betekent, lees Duisland en Frankrijk.
Mz59 7
Elmar Otterhans van rheenen 7
Ook bij het gevecht op meerdere niveau's tegen giftige houtrook sla je iedere slag voornamelijk in de lucht. Niemand thuis in den Haag, niemand thuis in de verkiezingsprogramma's. Opvallend steeds, dat de GGD, het RIVM en onze buurlanden alles wèl prima onderzocht en/of geregeld hebben.
Annemiek van Moorst 11
[Verwijderd]
Pieter Ahsmann 5
De zaden die we kopen zijn zo gemanipuleerd dat ze zelf geen zaad meer dragen zodat we genoodzaakt zijn nieuw te kopen.
Voedselveiligheid? Welnee, gewoon een door geld en schaalvergroting aan de markt uitgeleverde eerste levensbehoefte.
Wietze van der Meulen 6
Elk nadeel heb zijn voordeel zullen we maar zeggen. In een tijdperk dat het toch erg lastig is om als burger de zuiverheid van allerlei instanties te bepalen, lijkt zo’n verdeeldheid mij helemaal niet zo gek. Verdeel en heers is het misschien niet maar de verdeeldheid die zo ontstaat maakt het voor iedereeen wel heel erg lastig om alleen te heersen.......
Niek Jansen 9
Maar de nieuwste voorzitter komt ook uit de voedselindustrie en het probleem van 'draaideur politici' wordt al jaren aangekaart door Corporate Europe Observatory. Vanwaar komt toch die tolerantie van de EU voor allerlei pesticiden? Toch niet alleen van de kant van de lidstaten, neem ik aan.
De z.g. wetenschappelijke rapporten waarop EFSA zich baseerde voor zijn advies over het toestaan van het glyphosaat bevattende bestijdingsmiddel Roundup waren rapporten van het belanghebbende Monsanto zelf.
[Verwijderd]
Niek JansenNiek Jansen 9
[Verwijderd]Frans, hoe groot de variatie aan rapporten ook is, het hangt van de selectie van de EFSA experts wat de basis zal zijn voor hun adviezen.
De helft van die experts hebben banden met de voedselindustrie of waren er werkzaam. Al jaren wordt de belangenverstrendeling van de EFSA met de voedselindustrie bekritiseerd maar er wordt niets tegen gedaan.
Reden genoeg om hun adviezen met wantrouwen te bekijken en zeker als die z.g. grote varatie van rapporten deels bestaat uit rapporten van de belanghebbende voedselindustrie zelf.
EFSA selecteert uiteindelijk wat zij uit die vaak tegenstrijdende rapporten gebruikt voor hun adviezen aan de EU.
Niek Jansen 9
Lelieveldt is nogal optimistisch over het transparanter functioneren van de European Food Safety Authority (EFSA) de laatste tijd, maar argumenten daarvoor geeft hij niet.
Blijkens bovenstaande link is er nog niets veranderd en blijft de belangenverstrengeling tussen de voedselindustrie en de Europese waakhond voor de voedselveligheid EFSA een punt van blijvende kritiek.
Nina Holland 1
Zoals je kan zien op onze website zeggen wij heel wat meer dan alleen dat EFSA een verlengstuk van de industrie zou zijn. In 2013 schreven wij bv in welke mate EFSA onder druk stond van Syngenta om hun toenmalige oordeel over drie neonic producten te wijzigen: https://corporateeurope.org/pressreleases/2013/private-letters-reveal-syngenta-and-bayers-furious-lobbying-against-bee-pesticide
Ja, ook nu nog zijn belangenverstrengelingen problematisch in de expert-panels van EFSA. Maar de panels kijken niet naar individuele stoffen als glyfosaat, dit gebeurt door een werkgroep van .... ambtenaar/experts uit de lidstaten. In het geval van glyfosaat vroegen wij de namen van deze experts, maar 80% bleef bij voorkeur anoniem.
Zie: https://corporateeurope.org/food-and-agriculture/2016/01/eu-review-weedkiller-glyphosate-adds-secrecy-controversy
Jij stelt dat er door het IARC rapport een "politieke splijtzwam" ontstond. Er ontstond juist een wetenschappelijk dispuut! Waarbij o.m. duidelijk werd dat (1) de regels rond belangenverstrengeling in de WHO beter zijn dan die van EFSA en (2) de EFSA zich beriep op geheime studies van de industrie, en WHO uitsluitend op publiek beschikbare studies.
Zie: https://corporateeurope.org/food-and-agriculture/2015/11/efsa-and-member-states-vs-iarc-glyphosate-has-science-won
Er zijn nog veel meer problemen rond de wetenschappelijke basis voor de toelating van pesticiden: de EFSA richt zich op glyfosaat, niet op Roundup. De studies blijven geheim; wij vroegen ze op, waardoor Christopher Portier ze kon beoordelen. Zowel Portier als CEO getuigden hierover tijdens de hearing over de MonsantoPapers in het Europees Parlement:
https://corporateeurope.org/pressreleases/2017/10/monsanto-papers-hearing-eu-parliament-lift-lid-flawed-eu-pesticide-ap
Herman Lelieveldt 1
Nina HollandNiek Jansen 9
Nina HollandLees hier een onthutsend artikel over hoe de Europese Cie actief is in het aanstellen van lobbyisten uit de voedselindustrie in het bestuur van EFSA, dat de waakhond zou moeten zijn voor onze voedselveiligheid.
Ik citeer de slotalinea:
" Corporate Europe Observatory publiceerde in oktober nog een rapport waaruit bleek dat meer dan de helft van de 209 wetenschappers die werken voor de EFSA directe of indirecte banden hebben met de industrie die ze moeten reguleren ".
Herman Lelieveldt 1
Niek JansenNiek Jansen 9
Herman LelieveldtCorporate Europe Observatory geeft zoveel informatie over gebrek aan transparantie en verstrengeling van belangen bij EFSA dat er wel meer voor nodig is om daarin verandering te brengen dan alleen de intentie daartoe kenbaar te maken.
Het lijkt me zinvoller en meer verhelderend om daarover in debat te gaan met CEO dan met outsiders op ftm.