In oktober 2018 onthulde een internationaal consortium van onderzoeksjournalisten, waarvan Follow the Money deel uitmaakt, dat in heel Europa belastingdiensten jaren achtereen het doelwit waren geweest van ‘bendes’ van bankiers, handelaren en hedgefondsen die via ingenieuze constructies ten onrechte een of meerdere keren dividendbelasting terugvorderden. Tussen 2001 en 2016 zouden belastingdiensten in heel Europa ruim 55 miljard euro te veel hebben terugbetaald. De Nederlandse fiscus zou voor minimaal 152 miljoen zijn benadeeld.

Op basis van de publicaties over de zogeheten CumEx Files nam het Europees Parlement op 29 november 2018 een resolutie aan waarin de Europese toezichthouders EBA (bankensector) en ESMA (financiële markten) werd opgeroepen om snel onderzoek te doen naar dividendarbitrage: de handel in aandelen met dividend met als doel om bij een belastingdienst reeds betaalde dividendbelasting terug te vorderen. Door het optuigen van ingenieuze constructies wisten banken, handelaren en hedgefondsen dividendbelasting terug te vorderen waarop ze feitelijk geen recht hadden. Belastingdiensten konden deze onrechtmatige terugbetalingen niet herkennen, doordat hun systemen daar niet op waren ingericht.

De Europarlementariërs riepen op tot spoed omdat uit onderzoek van het consortium achter The Cumex Files was gebleken dat de omstreden handel nog steeds doorgaat. Hoewel vrijwel alle landen hun systemen hebben aangepast en sommige landen, waaronder Duitsland, zelfs strafrechtelijke onderzoeken zijn gestart, hebben handelaren alweer nieuwe trucs bedacht om belastingdiensten te beroven.

Uit ons gezamenlijke onderzoek was gebleken dat de omstreden handel nog steeds doorgaat

Maar nu, ruim drie maanden na de resolutie, zijn de EBA en de ESMA nog niet verder gekomen dan interne discussies voeren met hun leden, de toezichthouders van de lidstaten. (In Nederland zijn dat De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten).

In twee brieven die in handen zijn van het ARD-programma Panorama en de Zeit Online, partners van het onderzoeksconsortium The Cumex Files, dringen vier vooraanstaande leden van het Europees Parlement aan om dat onderzoek naar dividendarbitrage (cumex- en cumcum-handel) alsnog snel op te pakken. Gebeurt dat niet, dan willen de vier gebruik maken van het recht om met een nieuwe resolutie te komen. Ook overwegen ze sancties tegen de toezichthouders. Zo kan het Europees Parlement desnoods weigeren om de jaarlijkse begroting van EBA en ESMA goed te keuren.

De Europarlementariërs schrijven dat het niet goed is als de stem van het Europees Parlement niet wordt gehoord. Ze benadrukken dat cumex- en cumcum-transacties de markt schaden, en dat de toezichthouders dienen zorg te dragen voor een transparante en integere financiële markt, zonder misleidende informatie of ‘inside trades’.

De vier hebben het idee dat EBA en ESMA worden gedwarsboomd door nationale toezichthouders die een onderzoek naar cumex-praktijken niet zouden voorstaan. Om welke nationale toezichthouders het gaat, vermelden de brieven niet.

Een woordvoerder van DNB laat FTM weten dat zij nog geen onderzoeksvoorstel van EBA hebben ontvangen.

Freshfields en Maple Bank

Woensdag maakte de Duitse zakenkrant Handelsblatt bekend dat de curator van de failliete Maple Bank in Duitsland 95 miljoen euro vordert van het advocaten- en belastingadvieskantoor Freshfields Bruckhaus Deringer. Tussen 2006 en 2010 zouden adviseurs van dit kantoor steeds hun juridische goedkeuring hebben gegeven aan cumex-transacties die volgens hen grote kans van slagen hadden. Maar toen de Duitse belastingdienst niet akkoord ging met nieuwe dividend-terugvorderingen en oudere terugbetalingen opnieuw onder de loep nam, kwam Maple Bank in problemen. In 2016 ging de bank failliet.

Medewerkers van Maple Bank zetten de aandelentransacties indertijd soms met hun collega’s in Groot-Brittannië op, soms met die in Italië. Maar meestal bleef de handel in eigen huis, zodat de winst niet gedeeld hoefde te worden. Dit gebeurde allemaal op basis van fiscale adviezen van Freshfields.

Ze zouden niet hebben geweten dat ze iets verkeerds deden

In 2017 doorzocht het Duitse OM in Frankfurt het kantoren van Freshfields. Eind 2018 volgde een tweede doorzoeking. Een woordvoerder van Freshfields ontkent tegenover Handelsblatt alle beschuldigingen. Medewerkers van Maple benadrukken tegenover Handelsblatt dat alle transacties steevast plaatsvonden na goedkeuring van Freshfields. En omdat Freshfields een topkantoor is, zouden zij niet hebben geweten dat ze iets verkeerds deden. Freshfields adviseerde ook Deutsche Bank, Barclays en Macquarie, alledrie banken die door de Duitse justitie worden onderzocht in verband met cumex-transacties.

Eerder schreef FTM dat het Nederlandse kantoor van Freshfields aan de Strawinskylaan in Amsterdam adviseerde in cumex-transacties. Adviseurs van dit kantoor gaven een zogeheten ‘legal opinion’ (juridische goedkeuring) af aan een fonds van de Zwitserse bank Sarasin, op dat moment een dochter van Rabobank. Het fonds werd uiteindelijk niet voor cum-ex-handel gebruikt. Eerder was Freshfields als adviseur betrokken bij het Fortis-onderdeel GSLA, dat zijn winst voornamelijk maakte met dividendarbitrage.