In een resolutie van 29 november 2018 riep het Europees Parlement de European Banking Authority (EBA) en de European Securities and Markets Authority (ESMA), de Europese waakhond voor de financiële markten, op onderzoek te doen naar de frauduleuze praktijken rond de terugvraag van dividendbelasting. 

In juli 2019 kwam de ESMA, waarvan de Nederlander Steven Maijoor (1964) voorzitter is, met een eerste rapport. Daarin stond dat de omstreden handel in aandelen met en zonder dividend binnen Europa – ook in Nederland – vermoedelijk nog steeds doorgaat. Keiharde uitspraken wilde de ESMA niet doen, omdat de waakhond op dat moment nog niet over alle data beschikte. 

Bij de presentatie van dat eerste 38 pagina’s tellende rapport kondigde de ESMA al aan dat het haar onderzoek naar de frauduleuze belastingpraktijken zou vervolgen, omdat die een groot gevaar kunnen opleveren voor de integriteit van de financiële markten. Wanneer de ESMA haar vervolgrapport presenteert, is onbekend.

De oproep van het Europees Parlement om de dubieuze handel in aandelen rond de dividenddatum te onderzoeken, volgde na een reeks publicaties van het internationale samenwerkingsverband The CumEx Files, waarvan Follow the Money deel uitmaakt.

Zo wisten de betrokkenen de Europese belastingdiensten tussen 2001 en 2016 op zijn minst 55,2 miljard euro te ontfutselen

Uit die publicaties, voor een groot deel gebaseerd op een 180 duizend pagina’s tellend dossier van de Duitse justitie, bleek dat groepen van bankiers, fiscalisten, investeerders, hedgefunds en pensioenfondsen zich tegoed deden aan Europese staatskassen. Dat deden ze door middel van dividendstrippen: het rond de datum van de dividenduitkering schuiven met grote pakketten aandelen tussen spelers in verschillende Europese landen. Zo was (en is) het voor Belastingdiensten heel moeilijk vast te stellen wie op de datum van de dividenduitkering juridisch eigenaar van de aandelen was.

Van die onduidelijkheid maakten partijen gebruik om bij Belastingdiensten onterecht de ingehouden dividendbelasting eenmaal (CumCum) of meermalen (CumEx) terug te vragen of te verrekenen met de vennootschapsbelasting. Zo wisten de betrokkenen de Europese belastingdiensten tussen 2001 en 2016 op zijn minst 55,2 miljard euro te ontfutselen.

Ook Nederland werd door dividendstrippers getroffen. Afgelopen week oordeelde het gerechtshof Amsterdam nog dat de Amerikaanse bank Morgan Stanley ten onrechte dividendbelasting terugvroeg.

Mager rapport

Pakte de ESMA de resolutie van het Europees Parlement relatief snel op, het onderzoek van de EBA kwam maar moeizaam op gang. Dat blijkt uit het deze week gepubliceerde rapport van slechts elf pagina’s. De EBA heeft niet meer gedaan dan twee vragenlijsten versturen naar de nationale toezichthouders op de bankensector, zoals De Nederlandsche Bank. 

In mei 2019, bijna een jaar na de resolutie, stuurde de Europese waakhond de eerste vragen naar de toezichthouders in de 28 lidstaten. Een van de vragen luidde: wordt dividendstrippen (CumCum of CumEx) behandeld als een fiscaal misdrijf en worden de winsten die met die handel worden gemaakt, gezien als witwassen? Twee maanden laten verstuurde EBA een tweede lijst met vragen hoe de betrokkenheid van financiële instellingen bij dividendstrippen zich verhoudt met de Europese bankregels rond compliance, integriteit en risicomanagement.

In acht van de 28 lidstaten staat dividendstrippen te boek als (fiscaal) misdrijf

Uit de binnengekomen antwoorden blijkt dat in acht van de 28 lidstaten dividendstrippen te boek staat als (fiscaal) misdrijf. Eén landelijke waakhond liet de EBA weten dat CumCum- of CumEx-handel in zijn land geen misdrijf is. De overige landelijke toezichthouders lieten weten dat dividendstrippen op zich geen strafbaar feit is, maar dat die handel wel als misdrijf kan worden behandeld, als bijvoorbeeld documenten vals zijn ingevuld, onjuiste informatie is verstrekt of handelaren onder een hoedje blijken te spelen met als doel de Belastingdienst een pootje te lichten

Negen toezichthouders meldden de EBA dat in hun landen belastingdiensten en/of justitiële diensten onderzoeken naar dividendstrippen hebben lopen. De namen van die landen noemt de waakhond niet, maar voor zover FTM bekend, lopen of liepen dergelijke onderzoeken in België, Denemarken, Duitsland, Italië en Oostenrijk. In Nederland loopt al jaren een zaak tussen de Belastingdienst en Morgan Stanley. Justitie onderzoekt twee gevallen van mogelijke dividendstrippen. Bij een van de twee speelt een voormalige bankier van ABN Amro Clearing Bank een sleutelrol.

De nationale waakhonden weten nog niet welk gevaar dividendstrippen voor de integriteit van hun financiële instituties kan hebben

Tienstappenplan

Uit antwoorden die zij van de lidstaten ontving, maakt de EBA op dat de meeste nationale waakhonden nog helemaal niet hebben nagedacht over de vraag welk gevaar dividendstrippen voor de integriteit van hun financiële instituties kan hebben. De EBA vermoedt dat dit te maken heeft met tekortkomingen binnen het nationale toezicht. Slechts weinig lidstaten zien een verband tussen fiscale misdrijven en witwassen, terrorismefinanciering en tekortkomingen in het toezicht.

De EBA wil dat het toezicht op dividendstrippen binnen de lidstaten wordt aangescherpt. De waakhond heeft daartoe een tienstappenplan opgesteld. De eerste stap is aanscherping van de eigen regels en een verduidelijking van het gedrag dat de Europese waakhond van de nationale toezichthouders verwacht.

‘In de specifieke context van dividendarbitrage mag van de EBA worden verwacht dat zij een leidende rol op zich neemt en nationale toezichthouders duidelijk maakt welke maatregelen zij moeten nemen,’ zo staat in de inleiding van het stappenplan.

Zo wil de Europese waakhond bij de beoordeling van iemands geschiktheid voor een hoge bankfunctie voortaan meenemen of die persoon in het verleden bij fiscale delicten als dividendstrippen betrokken is geweest.

Van de tien stappen is de laatste de belangrijkste. Die houdt in dat de EBA begint met een onderzoek naar de maatregelen die financiële instituties en nationale waakhonden tegen dividendstrippen hebben genomen. Data voor de start en het beoogde einde van het onderzoek, noemt de EBA niet.

‘Halfbakken rapport’

Europarlementariër Sven Giegold (Groenen/EFA Groep), een van de initiatiefnemers van de resolutie van 29 november 2018, noemt het rapport en het stappenplan van de EBA ronduit teleurstellend: ‘Anderhalf jaar geleden na de resolutie van het Europees Parlement komt de EBA met een halfbakken rapport, waarin de vragen van het Europees Parlement zelfs niet een beetje worden beantwoord. Vragen naar wie de spelers zijn en naar de omvang van de fraude en de wetsovertredingen, blijven onbeantwoord.’

Het enige sterke punt vindt hij de aankondiging dat de EBA eindelijk het formele onderzoek gaat doen waar het Europees Parlement haar al eind 2018 om vroeg.

‘Het netwerk van nationale toezichthouders, samen met het slappe toezicht van de EBA, functioneert niet’

Giegold vindt dat de landelijke toezichthouders op de financiële sector hebben gefaald bij  de aanpak van dividendstrippen: ‘Er is nauwelijks informatie gedeeld: noch tussen toezichthouders op nationaal niveau, noch tussen toezichthouders in verschillende lidstaten. Het grootste Europese belastingschandaal blijft voor het grootste deel onopgelost. Het netwerk van nationale toezichthouders, samen met het slappe toezicht van de EBA, functioneert niet.’   

De Europarlementariër wil de tekortkomingen van het EBA-rapport in het Europees Parlement aan de orde stellen. De huidige EBA is volgens Giegold nog lang niet de daadkrachtige witwasbestrijder die zij zou moeten zijn.