Onlangs verscheen het boek Bitcoin Billionaires van Ben Mezrich. In 2009 schreef Mezrich The Accidental Billionaires, over het ontstaan van Facebook, later verfilmd als The Social Network. Mark Zuckerberg zou het idee voor Facebook hebben gepikt van zijn medestudenten Cameron en Tyler Winklevoss, een tweeling (bijgenaamd ‘de Winklevi’), die een idee hadden voor een universitair sociaal netwerk en een jongerejaars genaamd Zuckerberg inhuurden om de software te schrijven. Zuckerberg had zelf eerder ‘Facemash’ gemaakt, een digitaal smoelenboek met een ‘hot-or-not’ ranking. Facemash werd op last van de universiteit gesloten, wegens flagrant seksisme. Sindsdien broedde Zuckerberg op een vervolg.

De opdracht van de Winklevi brengt hem op een idee. Hij houdt ze aan het lijntje en gaat als een bezetene aan de slag met een eigen variant, zodat hij de Winklevi de pas kan afsnijden. Dat lukt, en de rest is geschiedenis. De Winklevi pikken Zuckerbergs bedrog niet, slepen hem voor de rechter en in 2004 schikken ze voor 65 miljoen dollar.

Zuckerberg komt er in The Accidental Billionaires en The Social Network al niet best vanaf. Maar het harde bewijs dat hij de Winklevi welbewust genaaid heeft, duikt pas in 2010 op, in een gelekte serie instant messages waarin Zuckerberg zijn snode plan deelt met twee vertrouwelingen. Terwijl hij de tweeling zoet houdt met uitvluchten en aan zijn ‘facebookthing’ werkt, beraamt hij het eindspel: kiest hij voor de eerbare oplossing, een partnership met de Winklevi, of gaat hij ze naaien?

‘So have you decided what you are going to do about the websites?’ informeert een vriendin.

Zuckerberg: ‘Yea i’m going to fuck them.’

Het is dezelfde serie berichten als waaruit de fameuze ‘dumb fucks’-quote afkomstig is. ‘Als je ooit iets wilt weten over iemand op Harvard,’ schrijft Zuck aan een vriend, ‘laat het me weten, ik heb privégegevens van 4000 studenten.’ 

‘Wat? Hoe heb je dát geflikt?’

‘Mensen geven ze gewoon. Waarom weet ik niet. Ze “vertrouwen” me. Dumb fucks.’

Dus sinds 2010 weten we: Mark Zuckerberg heeft schijt aan afspraken en schijt aan onze privacy. Het PR-korps van Facebook probeert dit beeld bij te stellen door Zuckerberg opzichtig te associëren met goede doelen en bedoelingen, en door zijn gedrag uit die begintijd te relativeren als ‘sophomoric’. Een sophomore is een tweedejaars, sophomoric staat voor waanwijs, studentikoos, puberaal, onvolwassen. Oftewel: Mark is nu een volwassen man en gedraagt zich anders. Maar uit diezelfde gelekte berichten blijkt dat er ook sophomores in Zuckerbergs omgeving waren die zijn bedrog ernstig afkeurden, dus gaat het hier om een jeugdzonde of een wezenlijke karaktertrek?

Nu zijn het geen 4000 dumb fucks meer, maar 4 miljard. Geen jaargenootjes meer die genaaid worden, maar hele landen

Intussen weten we wat er kan gebeuren als een onderneming geschoeid op die onbezonnen arrogantie uitgroeit tot wereldmacht. Dan zijn het geen 4000 dumb fucks meer, maar 4 miljard. Dan zijn het geen jaargenootjes meer die genaaid worden, maar hele landen. En nog steeds komt er geen eind aan de schandalen en incidenten rond Facebook. Dus er is te weinig motivatie bij Facebook om werkelijk te veranderen, of Zuckerbergs sophomorische DNA zit zo diep in Facebooks systeem geprogrammeerd dat er voortdurend spontane mutaties plaatsvinden. Het defect is uitgezaaid, genezing kansloos.  

Wat te doen? Tot aan het Cambridge Analytica-schandaal communiceerde Facebook uitsluitend met Washington via advocaten, die maar één opdracht hadden: hou ze op afstand. 

Maar stel dat er binnenkort bij verkiezingen weer zoiets gebeurt als in 2016, of erger? Ook politieke communicatie verloopt meer en maar via internet, het netwerk groeit nog elke dag, datasets zoals die van Cambridge Analytica – en betere – zijn inmiddels eenvoudig verkrijgbaar, bij de Amerikaanse midterms van 2018 werden opnieuw manipulatiepogingen geregistreerd vanuit Rusland, maar ook nieuwe landen, waaronder Iran, Macedonië en Kosovo. De restricties die Facebook instelde tegen grensoverschrijdende politieke propaganda blijken eenvoudig omzeilbaar. Joost mag dus weten welke clusterfucks ons nog boven het hoofd hangen, bij de Amerikaanse verkiezingen van 2020, bij een nieuw referendum of algemene verkiezingen in Engeland, of waar dan ook – het kan heel goed iets zijn dat wij ons nu nog niet eens kunnen voorstellen, net als in 2016. 

Zuckerberg is zich aan het indekken.

‘Wij kunnen het niet alleen,’ zei hij vorige week op een conferentie. ‘Door geen maatregelen te nemen tegen de interventies van 2016 heeft de overheid in feite gezegd: OK, dat kan, probeer het nog maar eens. Zij moeten ons helpen herhaling te voorkomen.’ Maar dat vraagt Zuckerberg dus aan de grootste begunstigde van dat soort manipulatie, Donald Trump. Die het in zijn broek doet voor Vladimir Poetin en diens bezwering dat Rusland het echt niet gedaan heeft klakkeloos accepteerde.

Er zal meer nodig zijn om het vertrouwen van het publiek in Facebook te herwinnen en zijn imago te herstellen. Ziedaar de Libra, de virtuele munteenheid die Facebook onlangs lanceerde, in samenwerking met onder andere PayPal. 

Veel omstanders legden direct verband met Zuckerbergs vete met de Winklevi. Die wilden de 65 miljoen dollar van hun schikking investeren in beginnende techbedrijven, maar niemand in Silicon Valley durfde nog zaken met ze te doen, uit angst voor de wraak van Zuckerberg. Maanden leurden zij vergeefs met hun miljoenen, totdat zij aan de Oostkust iemand tegenkwamen die bezig was met een cryptomunt gebaseerd op blockchain – Bitcoin – en op zoek was naar investeerders. Ze gingen in zee en richtten een crypto-wisselbeurs op genaamd Gemini.

Dat de Libra een strategische stap is om greep te krijgen op de financiële industrie, het centrale zenuwstel van het wereldkapitalisme, lijdt geen twijfel

Bitcoin nam een hoge vlucht en in 2018 passeerde hun investering de waardegrens van 1 miljard dollar. Vandaar de titel van dat nieuwe, vermakelijke boek van Mezrich: de Winklevi werden Bitcoin Billionaires. Met geld uit de zak van Marc Zuckerberg, die nu, uit nijd, in de cryptovaluta gaat om hun Bitcoin-wisselbeurs naar de kelder te jagen. ‘Gemini’ is het sterrenbeeld Tweelingen, ‘Libra’ is Weegschaal – dat kan haast geen toeval zijn? Althans, dat beweert Ben Mezrich nu in interviews, als perfecte promotie voor zijn boek.

Of Libra echt een blockchain-munt wordt is onduidelijk, maar dat het een strategische stap van Silicon Valley is om greep te krijgen op de financiële industrie, het centrale zenuwstel van het wereldkapitalisme, lijdt geen twijfel. De oprichter van PayPal is Peter Thiel, een van de eerste financiers van Facebook, een radicaal-rechtse libertair die niet gelooft in democratie, Donald Trump sponsort en in de buitenterritoriale wateren van Polynesië een eigen land wil beginnen. Daar hoort een eigen munt bij. 

‘Deel’-platforms als Uber en AirBnb, de crypto-bankiers en blockchain-promotors profileren hun producten graag als een vorm van economisch populisme, disruptie namens de gewone consument, en dat soort goodwill kan Facebook gebruiken als schild tegen de op stoom komende beweging om de tech-industrie te reguleren, en als een hernieuwde belofte van publieke dienstbaarheid. 

Wanneer het lukt om van Libra een alom vertrouwd en gewaardeerd betaalmiddel te maken, zal dat ook het vertrouwen in Facebook zelf ten goede komen. De domeinsuffix van Libra is .org (non-profit), het hoofdkantoor zetelt in Zwitserland en het voornaamste oogmerk, claimt Zuckerberg, is humanitair – financiële dienstverlening toegankelijk maken voor mensen zonder bankrekening. (Ja, en om het Facebook-assortiment strategisch te verbreden, om minder afhankelijk te zijn van reclame-inkomsten en op de Aziatische markt overeind te blijven tegen Tencent, dat al lang zo’n digi-munt heeft – maar dat soort overwegingen blijven uiteraard binnenskamers.)

In die zin is Libra een klassiek Silicon Valley-project: een tech-onderneming ís geen onderneming, maar een project om de wereld te verbeteren. Zo creëer je een cocon van goodwill en vertrouwen waarin de dumb fucks je met rust laten en je ongestoord geld kunt drukken. Aanvankelijk was dat nog beeldspraak voor het monetariseren van toegeëigende data, binnenkort gaan zij dat dus letterlijk doen. Zo wordt een nieuwe stap gezet richting de datadictatuur. Nog even en de wereldregering zetelt in Silicon Valley. Geen verkiezingen, alleen maar terms of service.