‘Theo, ik heb een bootje voor je.’ Dat aanbod kreeg botensloper Theo Reitsma uit het Friese dorp Kootstertille begin juni 2013 van ene Rommert Gerben van der W. ‘Ik kende hem niet, maar ik kocht wel vaker boten van onbekenden,’ vertelt Reitsma. Terwijl hij een trek neemt van zijn shagje, wordt een flinke schram op zijn arm zichtbaar. Reitsma kocht het ‘bootje’, een coaster genaamd Sunrise-Rotterdam. ‘We deden handjeklap en kwamen uit op een bedrag van 69 duizend euro. Dat was een superdeal, want het schroot zou me schoon aan de haak twee ton opleveren.’ Geld dat Reitsma goed kon gebruiken: ofschoon hij al 31 jaar in het vak zat, verkeerde zijn bedrijf in zwaar weer.

De deal was in orde, en zo kreeg ‘Roge’ van der W. een voet tussen de deur bij Theo Reitsma Recycling BV. Van der W. schoof vervolgens iemand naar voren die orde op zaken kon stellen: Fred K. nam zijn intrek in Reitsma’s kantoor.

Volgens Reitsma vond er vervolgens een soort coup plaats. In samenwerking met een personeelslid van Reitsma werd er buiten hem om een tweede BV opgericht: Vooruit Recycling BV, met als bestuurder de privéholding van Roge van der W. Klanten kregen de opdracht om de facturen voortaan aan hen te voldoen. ‘In 7 weken tijd was mijn bedrijf 550 duizend euro lichter gemaakt,’ foetert Reitsma. ‘Roge heeft alle omzetten afgepakt en de inkopen niet meer betaald. Ja, toen was ik even ridder te voet.’ Op 10 september 2013 – drie maanden na de kennismaking met Roge – werd zijn bedrijf failliet verklaard. Reitsma deed aangifte van oplichting. 

Hoewel er volop met faillissementen wordt gefraudeerd, is de pakkans slechts 10 procent

Deze zaak van Reitsma staat niet op zich. Rommert Gerben van der W. (54) is sinds 1988 betrokken bij een schier onuitputtelijke reeks dubieuze deals en faillissementen in heel Nederland. Keer op keer duikt hij op met nieuwe bedrijven, meestal binnen een jaar gevolgd door een vermelding in het faillissementsverslag. Hoe kan het dat aantoonbaar serieel falende ondernemers toch hun slag kunnen blijven slaan? Follow the Money dook in de handel en wandel van deze kleurrijke ‘bedrijvendokter’ om te onderzoeken wat er precies mis gaat in zulke faillissementszaken.

Déjà vu

Voor iemand die geld wil verdienen met fraude, zijn faillissementen geen slechte business: hoewel er volop met faillissementen wordt gefraudeerd, is de pakkans slechts 10 procent. Het Centraal Bureau voor de Statistiek concludeerde dat er in bijna eenderde van alle faillissementen sprake is van een zekere vorm van fraude, waardoor schuldeisers worden benadeeld. Bekende trucs zijn het wegsluizen van het bedrijfswagenpark vlak voor faillissement, of het nog snel uitkeren van hoge management fees wanneer het faillissement al onvermijdelijk is. Volgens voorzichtige ramingen kost dat de samenleving jaarlijks zo’n 1,2 miljard euro. 

Voormalig bijzonder hoogleraar Faillissementsfraude Tineke Hilverda probeerde haar vakgebied jarenlang op de politieke agenda te krijgen. ‘Er zijn meer dan veertig bekende veelplegers-netwerken in Nederland, en die “fraudekraan” staat dagelijks wagenwijd open. Het kost de samenleving vele honderden miljoenen per jaar. Ongelooflijk dat we daar als samenleving zo weinig aan doen,’ zei ze in haar afscheidsrede bij de Radboud Universiteit.

Serie-ondernemer Van der W. kan op basis van zijn verleden gerust in aanmerking komen voor de classificatie ‘veelpleger’. Hij dook – alleen aangeduid als ‘Drachtster’ of met zijn roepnaam Roge – regelmatig op in de kolommen van de Leeuwarder Courant. Zo wijdde de krant op 3 maart 2000 een groot artikel aan ene Rogé met als kop ‘Vrije jongens’. Het artikel geeft een inkijkje in het leven van de in Oudenbosch geboren Roge: op 25-jarige leeftijd startte hij de kledingwinkel Il Gatto in Drachten, maar twee jaar later ging hij persoonlijk failliet. Dat werd gevolgd door het bankroet van zijn confectie-groothandel Nefem. Er bleef 1,1 miljoen gulden schuld achter.

Vervolgens stapte Van der W. in de veehandel, maar ook dat ging mis. In 1993 werd hij bij de Pools-Duitse grens aangehouden. Hij bleek voor ruim 1 miljoen gulden aan exportpapieren te hebben vervalst, wat hem een veroordeling tot 21 maanden cel oplevert in Potsdam, Duitsland. Als ‘vrije jongen’ belandde hij vervolgens in Tallinn, de hoofdstad van Estland, waar hij het groothandelsbedrijf Cash & Carry overnam van de bekende ondernemer Peter Karsten. Roge bleek niet te betalen: ‘Wat een ellende heb ik gehad met die oplichter,’ zei Karsten destijds in een profielartikel in de Leeuwarder Courant. 

Bert Pijper uit Drachten leerde de charmante ondernemer in deze periode kennen in de muziekscene. ‘Ik werd aan hem voorgesteld bij Pink Records in Drachten, waar de Spaanse house-act Double Vision een gouden plaat kreeg uitgereikt. Roge was toen bevriend met eigenaar Eddy Harms –  bekend van de hit ‘Ik ben boer Harms en ik kom uut Drenthe’. Hij viel op door zijn dure levensstijl: kleding uit de PC Hooftstraat, dikke auto’s en een aantal Rolex-horloges. Hij is bovendien een goede netwerker: in zijn carrière wist hij het vertrouwen te winnen van ondernemers zoals Wouter van de Bunt (nu partner bij KPMG), Peter Karsten en Quote 500-lid Willem Blijdorp. 

Ook Pijper ging in zee met Roge: ze gingen in de food-handel in Tallinn. ‘Na twee maanden ben ik er al uitgestapt, want hij hield zich niet aan afspraken en onttrok geld aan het bedrijf,’ zegt Pijper, die de carrière van zijn oud-compagnon nog op de voet volgt. ‘Roge is een vrijbuiter die maar doet waar hij zin in heeft. Hij lacht om een faillissement meer of minder. Met alles wat hij aanraakt, is het binnen een jaar gedaan.’ 

Nieuwe reeks faillissementen

Na het Tallinn-avontuur kwam Roge vaker met de belastingdienst en justitie in aanraking. Zo werd hij in 2005 tot 2 jaar cel veroordeeld wegens het ontduiken van belastingen met zijn handelsbedrijf in snoekbaars en kabeljauw. En in 2008 oordeelde het Gerechtshof Leeuwarden dat hij nog voor een bedrag van ruim 3 ton geplukt moest worden. Het persoonlijk faillissement, de ontneming en de veroordelingen weerhielden hem er echter niet van zijn zakelijke carrière voort te zetten. Integendeel: hij breidde zijn werkterrein steeds verder uit. Zo stapte hij onder meer in het vastgoed, Reitsma’s botensloperij en een jachthaven.

‘Roge heeft mijn bedrijf gestolen’

In 2011 maakte Van der W. zijn entree in de thuiszorg. Dat deed hij via stichting Antoinette Zorg, een thuiszorgonderneming met 20 personeelsleden in het Noord-Hollandse Huizen. Als ‘bedrijvendokter’ wist Roge er een voet tussen de deur te krijgen. De huidige bestuurder, Helga Tjon-A-Kon, vertrok in de zomer van 2011 naar Suriname en in haar afwezigheid vond een maand later, augustus 2011, een complete bestuurswisseling plaats.

‘Roge heeft mijn bedrijf gestolen,’ zegt Tjon-A-Kon. ‘Hij zou me aan financiering helpen en gaan participeren in het bedrijf. We waren daarover nog in conclaaf, maar toen ik in Suriname was, heeft hij me met een vervalste handtekening en een oude kopie van mijn paspoort uitgeschreven als bestuurder.’ Tjon-A-Kon zegt hierover aangifte te hebben gedaan bij de politie in Huizen.

Thuiszorgondernemer

In het Handelsregister valt inderdaad te zien dat Roge en zijn zakenpartner Fred K. in augustus 2011 als nieuwe bestuurder van Antoinette Zorg werden ingeschreven. Tot de Raad van Toezicht trad onder meer Roges vriendin toe. Ook wist hij de Utrechtse advocaat Pé Bouwman te strikken. Een dag later werd Bouwman echter alweer uitgeschreven als toezichthouder. Daarover zegt de advocaat nu: ‘Rommert was al een cliënt van mij en vroeg: “Joh, wil jij me helpen door even in de Raad van Toezicht zitting te nemen?” Ik heb dat gedaan, maar na één dag heb ik gezegd: “Rommert, ik ga het toch niet doen.” Bij die zorginstelling was het zo’n grote puinhoop, en ik kon problemen krijgen met verschillende petten: van toezichthouder en advocaat.’

Het ontbreken van de administratie is een terugkerend fenomeen

Bouwman haakte af, Van der W. zette door. Bouwman: ‘Rommert profileerde zich als een financieel specialist en kon dat met een enorme overtuigingskracht brengen. “Ik heb contacten bij banken en we gaan de toko zo-en-zo weer van de grond krijgen.” Dat laatste lukt hem alleen steeds niet.’ 

Het nieuwe bestuur van Antoinette Zorg ging voortvarend te werk: de inventaris en administratie verhuisden van Huizen naar Roges kantoor in Drachten. Het zou van korte duur zijn: aan het eind van het jaar was iedereen weer uitgeschreven en een half jaar daarna ging Antoinette Zorg failliet. Er bleef een schuld achter van 750 duizend euro.

Volgens het openbare verslag van curator Nadja Wilderink is een bedrag van 490 duizend euro op onverklaarbare wijze verdwenen. Dat bedrag is deels naar Roges vennootschap Hierro Holdings Limited gegaan, een spookbedrijf opgericht in Belize. Administratie ontbreekt: in het meest recente curatorenverslag valt te lezen dat er volgens Roge ‘voorheen weleens administratie [is] gevoerd, maar die is nihil te noemen’. Een deugdelijke verantwoording ontbreekt; Wilderink laat desgevraagd weten dat ze in maart 2015 aangifte heeft gedaan van valsheid in geschrifte en faillissementsfraude.

Administratie ontbreekt

Het ontbreken van belangrijke delen van de bedrijfsadministratie is een terugkerend fenomeen, niet alleen bij de faillissementen van Roge. De truc wordt veel toegepast door faillissementsfraudeurs.

Het achterliggende idee is dat het werk van een curator zo moeilijk mogelijk wordt gemaakt, of dat die wordt overladen met informatie. Zo kreeg Wilderink op haar kantoor een pallet met 20 dozen vol met mappen afgeleverd: ‘De stukken zijn niet geordend, zodat de curator wederom de rechten en verplichtingen van de vennootschap niet kan beoordelen,’ aldus Wilderink in haar zesde curatorenverslag. 

Lege boedels

Een van de redenen dat faillissementsfraudeurs vaak ongestoord hun werkzaamheden kunnen voortzetten, is dat curatoren betaald moeten worden uit de boedel. Fraudeurs zorgen er daarom vaak voor dat die boedel nihil is, zodat curatoren geen financiële prikkels hebben om diepgravend onderzoek te doen. Bij een lege boedel kunnen ze immers hun uren niet declareren.

Bij Roge valt er voor curatoren in ieder geval niets te halen. Hij bezit op papier niets meer van waarde, en het huis in Drachten waarin hij woont, staat op naam van zijn vriendin (hij is niet getrouwd). Bovendien heeft hij zich in januari 2015 persoonlijk failliet laten verklaren vanwege meerdere claims van de Belastingdienst.

Het is een trendbreuk voor de ondernemer, die gewend was om business class te vliegen, regelmatig Marbella en Thailand aandeed en zijn kleding in de PC Hooftstraat kocht. Botensloper Reitsma: ‘Het is een charmante man, die heel netjes in de kleding zit en met een dure Mercedes kwam aanrijden. Hij ziet er echt uit als een meneertje.’

Zijn persoonlijk faillissement, net als dat van een viertal bedrijven waarbij Roge betrokken is (Hierro Holdings, Stichting Prima Zorg, Prima Zorg Groningen en Quad Finance), wordt afgewikkeld door curator Arie Brink en advocaten Jelke Jelsma en Anton Woertman.Hoewel de boedels onvoldoende zijn om hun onderzoekskosten te dekken, hebben zij zich vastgebeten in het dossier en aangifte tegen hem gedaan. ‘Het probleem in Nederland is dat je geen geld krijgt wanneer er niks in de boedel zit,’ zegt Jelsma op zijn kantoor in Heerenveen. ‘We hebben er veel uren in gestoken en veel samengewerkt met de FIOD, dat wordt allemaal niet vergoed. Maar ja, de ene keer heb je een goed faillissement, de andere keer niet. Het is voor ons een principekwestie.’

Woertman erkent ook dat het een tijdrovende klus is: ‘Wanneer je als bestuurder komt aanzetten met bakken papier, verklaringen en e-mails die mógelijk interessant zouden kunnen zijn, en waaruit zou blijken dat er toch wel rekeningen zijn betaald, dan duw je de curator in het drijfzand. Je bent daar veel uren aan kwijt, waardoor het minder makkelijk wordt om de rest van het faillissement te onderzoeken.’

Roge blijkt onderbetaalde curatoren echter een uitweg te bieden. In het faillissement van zijn thuiszorgonderneming Prima Zorg — waar een onverklaarbaar tekort ws van ruim 150 duizend euro — bood hij aan de curatoren ‘een bedrag’ te betalen ‘tegen finale kwijting’. Oftewel: hij wilde via een schikking onder zijn bestuurdersaansprakelijkheid uitkomen. Curator Arie Brink en zijn team van advocaten legden het voorstel naast zich neer.   

Niet alle curatoren zijn zo principieel. In andere faillissementen wist Roge wel een schikking te treffen. In de curatorenverslagen valt dan bijvoorbeeld te lezen dat er ‘op louter praktische gronden [werd] gemeend te moeten pogen in der minne tot een allesomvattende regeling te komen’. De keerzijde van dit soort schikkingen – in situaties waar de administratieplicht is geschonden en er vermoedelijk sprake is van paulianeuze handelingen – is dat de ‘vrije ondernemers’ onder de radar blijven.

Katvangers

Opvallend aan de faillissementenreeks van Roge is dat hij door de jaren heen steeds weer nieuwe (mede)bestuurders weet te vinden voor zijn nieuwe bedrijven. Dat varieert van familieleden en Fred K. tot Jan Oudolf, een 73-jarige man uit Haarlem. Oudolf trad regelmatig op als bestuurder van vennootschappen van Roge en als bewaarder bij ontbonden vennootschappen. Een zoekslag in het Handelsregister laat zien dat ook hij betrokken is bij talloze faillissementen. Curatoren doen in Oudolfs faillissementen vaak dezelfde observaties: de administratie is zoek en de bestuurder is onvindbaar.

Verdeel en heers

Ongrijpbare tussenpersonen, lege boedels, onbetaalde curatoren, zoekgeraakte administratie en gehaaide bedrijvendokters met kennis van de faillissementspraktijk: het zijn verschijnselen die keer op keer opduiken in dossiers rond faillissementsfraude. Wat ook niet meehelpt, is het versplinterde toezicht. Inherent aan de faillissementswetgeving is namelijk dat curatoren worden aangesteld in het arrondissement waar het bedrijf failliet is gegaan. 

Dat wil zeggen: gaat een Rotterdams bedrijf failliet, dan wordt er een curator in de regio Rotterdam aangesteld. Als dezelfde ondernemer betrokken is bij een faillissement in Drachten, dan komt er een Friese curator. ‘Iedere curator wikkelt dan alleen maar zijn stukje af. Dat is heel fragmentarisch zodra iemand betrokken is bij meerdere faillissementen door Nederland,’ zegt Woertman. ‘Er is geen overkoepelende instantie die faillissementsfraudeurs in de gaten houdt. Het is allemaal heel fragmentarisch, waardoor fraudeurs vaak gewoon door kunnen gaan.’

‘Ik wil best wat doen, maar Justitie moet wel meewerken’

Daarnaast ontbreekt een financiële prikkel om faillissementsfraudeurs te onderzoeken. Voor het doen van aangifte bestaat er een vergoedingsregeling bij het ministerie van Financiën, maar curatoren lopen niet over van enthousiasme. ‘Als curator krijg je dan 1500 euro, maar alléén als je aangifte wordt opgepakt door justitie. Anders niet. En het wordt bijna nooit opgepakt,’ zegt Wilderink. ‘Je hoort mijn frustratie: ik wil best wat doen, maar dan moet Justitie wel meewerken.’

Ook bestaat er de zogeheten Garantstellingsregeling, een potje bij het ministerie van Veiligheid en Justitie waar curatoren beroep op kunnen doen als ze onderzoek willen doen naar faillissementsfraude. Dat potje kent echter een groot nadeel. Jelsma: ‘De voorwaarde is dat er uitzicht moet zijn op verhaal, maar dat is er vaak niet. Het zou beter zijn als de Garantstellingsregeling toegankelijker wordt gemaakt, zodat er een soort basisvergoeding vanuit de staat komt waarvan wij onderzoek kunnen doen.’

Curatoren komen er bij fraudedossiers nu veelal bekaaid vanaf. Toch zijn er ook een paar die zich in zo’n zaak vastbijten. Wilderink: ‘Ik werk niet voor een groot kantoor met een omzetdruk. Ik kan zelf bepalen hoeveel uren ik ergens in steek en er is niemand die tegen me zegt: “Sluit dat dossier toch, want het levert niks op.” Ik kan dus mijn tanden ergens inzetten, maar dat houdt wel een keer op. Mijn aangifte is ditmaal opgepakt door Justitie, maar in 99 van de 100 gevallen gebeurt dat niet.’