
Binnen zes maanden heeft Fastned een forse kapitaalinjectie nodig, anders ziet het er beroerd uit. En dat is geen goed nieuws voor de argeloze particuliere beleggers die massaal obligaties kochten. Een korte update naar aanleiding van de laatste halfjaarcijfers en de berichtgeving daarover.
Fastned bezit momenteel 74 snellaadstations voor elektrische auto’s in Nederland en koestert de ambitie om een Europees netwerk van snellaadstations te bouwen. In mijn eerdere artikelen heb ik het reilen en zeilen van Fastned kritisch gevolgd. Het groene karakter van investeren in Fastned wordt namelijk gebruikt om argeloze particuliere beleggers te overtuigen om hun geld in de bodemloze put van het bedrijf te storten.
Fastned publiceerde op 30 juli zijn halfjaarbericht. Deze publicatie en de berichtgeving erover leveren voldoende stof om de feiten opnieuw op een rij te zetten. Wat de pers niet heeft opgepikt, is dat Fastned inmiddels zoveel investeringsverplichtingen is aangegaan dat de onderneming zonder kapitaalinjectie binnen zes maanden in grote financiële problemen kan komen. Met name de particuliere beleggers die vorig jaar voor 20 miljoen euro 6 procent obligaties kochten, zitten dan zeer waarschijnlijk op de blaren.
‘Typisch Nederlands denken’
'Die focus op winst is typisch Nederlands denken,’ zei Michiel Langezaal, mede-oprichter en bestuursvoorzitter van Fastned, onlangs in een interview met het Financieele Dagblad. Zijn opmerking deed me erg denken aan de recente reactie van Elon Musk op een vraag van een analist over Tesla’s toekomstige kasstromen. Hij vond die saai en niet relevant. Natuurlijk hoeft een onderneming in de eerste jaren van haar bestaan geen winst te maken, wanneer de marktpositie nog moet worden opgebouwd. Er dient echter wel een perspectief te zijn op winst op de middellange termijn. Ik zal toelichten waarom dat winstperspectief op middellange termijn bij Fastned niet aanwezig is.
Rekensom
Op basis van de halfjaarcijfers kunnen we de kosten en baten per laadstation per dag berekenen:
De totale kosten van een snellaadstation in Nederland bedragen zodoende 130,81 euro per dag. Om dat te compenseren, zal een gemiddeld station een dagomzet moeten draaien van 214,44 euro per dag (130,81 gedeeld door de brutomarge van 66 procent). Ten opzichte van de omzet per station over de eerste helft van 2018 (37,50 per dag) moet de omzet per station met 472 procent stijgen om break-even te draaien. En dan laat ik nog achterwege dat de aanloopverliezen van tenminste 10 miljoen euro de komende 10 jaar ook nog terugverdiend moeten worden, en dat de stations in 2028 – wanneer Fastned’s vergunningen aflopen – wellicht weer moeten worden afgebroken (geschatte kosten in 2028 ongeveer 1,5 miljoen euro).
Een hele cijferbrij en een pittige rekensom; sorry daarvoor. Dat is echter noodzakelijk om aan te tonen dat Fastneds business model op middellange termijn geen winst zal genereren. Dat Michiel Langezaal niet op winst wil focussen is dan ook logisch: daar is namelijk helemaal geen zicht op. Er is domweg geen winstperspectief.
Zwak businessmodel
De belangrijkste redenen waarom Fastneds business model niet werkt en ook niet zal werken nog eens op een rij:
- Wie elektrisch rijdt, laadt zijn auto bij voorkeur thuis. Dat is veel goedkoper (20 cent per kWh thuis versus ruim 45 cent per kWh bij Fastned). De elektrische autorijder heeft veelal ook geen zin in de (nog) lange oplaadtijd bij een snellaadstation. Met de komst van opladers met een hogere capaciteit (175 kWh en 350 kWh, versus de oorspronkelijke 50 kWh) zullen de laadtijden dalen, of zal de omzet per tankbeurt toenemen.
- De verkoop van elektrische auto’s valt tegen. Professor Maarten Steinbuch, een goeroe op het gebied van elektrisch rijden, verlaagde begin 2018 zijn verkoopverwachting voor elektrische auto’s in Nederland van 40.000 naar 16.000.
- De Tesla-rijder (bijna 50 procent van de elektrische auto’s in Nederland is een Tesla) kan veelal gratis tanken bij Tesla-laadstations. Tesla heeft in Nederland 16 laadstations met 200 oplaadpunten. Belangrijker: Tesla gebruikt een andere technologie voor het laden van zijn accu’s, waardoor Fastned-snelladers geen optie zijn voor de Tesla-rijder. Op pagina 4 van het halfjaarbericht spreekt Fastned niettemin de hoop uit dat de Tesla 3 (in Nederland wellicht beschikbaar in 2019) wel volledig kan opladen bij Fastned-laadstations. Tesla bezit wereldwijd 1317 laadstations met 10738 superchargers en het is zeer de vraag of Elon Musk geïnteresseerd is in de belangen van andere stroomaanbieders langs de weg.
- Fastned heeft geen monopolie op snelladen aan de Nederlandse snelwegen. Recente uitspraken van rechters bevestigen dat Shell, Total en BP snelladers mogen plaatsen op hun benzinestations langs de snelweg. Deze ondernemingen zullen dit voorlopig alleen doen op de meest lucratieve locaties (waar Fastned ook goed scoort). Voor eind 2018 wil Shell 25 snellaadpalen hebben in Nederland.
- Vanaf 2028 verlopen de vergunningen van Rijkswaterstaat aan Fastned. De onderneming heeft nog slechts 10 jaar om zijn investeringen in Nederland terug te verdienen.
- In andere landen waar Fastned laadstations wil bouwen, is het percentage elektrische auto’s lager dan in Nederland, zodat de aanloopverliezen zeer hoog zullen zijn. De relatief beperkte subsidies die Fastned krijgt van de Duitse overheid en de EU zijn dan ook zeer noodzakelijk.
Groeien als een dolle, maar geen geld
Op 10 april van dit jaar meldde Fastned al dat het 30 miljoen euro nieuw aandelenkapitaal zocht. Uit de halfjaarcijfers blijkt dat dit geld spoedig nodig is. De investeringsverplichtingen (nog niet betaalde investeringen) bedroegen per 30 juni 2018 9,4 miljoen euro, terwijl er nog maar 8 miljoen cash resteerde van de 20 miljoen obligatie-emissie van vorig jaar. Hiermee schendt Fastned een van zijn eerdere beloftes:
In addition, Fastned only invests in new stations when financing is in place for such an investment (pagina 50 van het jaarverslag 2017).
Als Fastned er niet in slaagt op korte termijn geld op te halen, kan de onderneming in financiële problemen komen. In zijn interview met het FD stelt Michiel Langezaal dat Fastned moet groeien als een dolle, omdat de markt erom vraagt en de aandeelhouders het eisen. Met name dat laatste kan ik goed begrijpen. De aandeelhouders, dat zijn voornamelijk de heren van de directie zelf: samen bezitten ze 85 procent van de aandelen. Zodra de onderneming stopt met investeren omdat de rendementen zwaar tegenvallen en er geen winstperspectief is, zouden de aandeelhouders hun koers zien verdampen. Mogelijk zouden de obligatiehouders nog iets van hun geld terugzien bij de verkoop van de 74 Nederlandse laadstations.
Risico ligt bij obligatiehouders
Door als een dolle te investeren, worden de risico’s grotendeels bij de particuliere obligatiehouders gelegd, zonder dat zij meedelen in de winst wanneer het onverwacht goed gaat. Naast een liquiditeitstekort loopt ook de solvabiliteit op korte termijn gevaar. Door de aanhoudende verliezen is het eigen vermogen van Fastned per 30 juni gezakt tot 0,4 miljoen euro; op 30 december 2017 bedroeg dat nog 3,1 miljoen.
Ik kan me niet voorstellen dat een institutionele belegger geld stopt in een onderneming zonder winstperspectief of uniek bedrijfsmodel, en waarvan de aandelen genoteerd staan aan een schimmige internetbeurs, NxChange. Sinds de beursintroductie van Fastned daar (op 14 April 2016) is de beurskoers licht gedaald: van 10 euro naar 9,50 euro vandaag. Michiel Langezaal suggereert dat je ook waarde kunt creëren zonder winst te maken. Vooralsnog is dat alleen de twee oprichters/bestuursleden van Fastned gelukt, op papier dan: ze betaalden bij de oprichting van Fastned in 2013 0,12 cent per aandeel voor hun 12 miljoen aandelen (85 procent van de uitstaande aandelen). Om hun papieren winst van ongeveer 108 miljoen euro te kunnen incasseren, zal er nog heel veel waarde binnen Fastned moeten worden gecreëerd.
Begin april kondigde Fastned een nieuwe aandelenemissie van 30 miljoen aan; inmiddels zijn we vier maanden verder. De tijd begint te dringen voor Fastned. De directie kan natuurlijk altijd opnieuw proberen argeloze particulieren hun geld afhandig te maken met ophitsende groene praatjes en beloftes van een hoge rente. Wordt vast nog vervolgd.
34 Bijdragen
Luc van Beers 7
Bas P 1
Roel rapporteert regelmatig dat het bedrijf in liquiditeitsproblemen dreigt te komen, maar tot nu toe hebben ze het steeds weten af te wenden door nieuwe financieringsrondes. De vraag is hoelang dat nog door kan gaan.
Michiel WERKMAN 8
Bas Pfrank thieu
Bas PPaul 28
1. Thuis laden vs. op snelweg opladen. Eens! Dit is de grote crux. Thuis laden is nu goedkoper. Vraag is hoe lang dit zal blijven. Netbeheerders zullen gigantische investeringen moeten gaan doen om hun netten te verzwaren willen straks hele wijken elektrisch kunnen laden. Dat dit op een manier doorberekend gaat worden aan EV laders thuis lijkt mij evident (of uitgesmeerd over alle elektrische aansluitingen). Vraag is wanneer dit zal plaatsvinden.
2. Graag linken naar de bron. Prognoses zijn inderdaad naar beneden bijgesteld. Desalniettemin zijn EV verdubbeld. Zie laatste post van Prof. Steinbuch (https://steinbuch.wordpress.com/2018/07/11/cijfers-elektrisch-rijden-nl-juni-2018/). Van nieuwe auto's is 4,5% elektrisch, vorig jaar 2%. Het mooie van exponentiele groei is dat dit kan doorzetten naar volgend jaar 9% elektrisch, jaar daarop 18%. (zie als voorbeeld ook groei zonnepanelen en de schattingen van de IEA die elk jaar fout zijn).
3. Wat is je verwachting van % Tesla auto's bij verdere groei elektrische autos? Dat percentage zal toch per definitie afnemen als er meer andere modellen op de markt komen? Dit argument wordt dus m.i. naarmate de tijd vordert steeds zwakker.
4. Goed punt. Waarom is Fastned beter of slechter gepositioneerd dan de andere partijen op EV laadpunten te exploiteren? Krijgen zij een groter of kleiner deel van de taart?
5. Ze kunnen die vergunningen toch weer verleend krijgen daarna? Waar hangt dat van af?
6. Wat is de groei van elektrische auto's in andere landen? Als die sneller gaat dan in Nederland kunnen de aanloop verliezen ook lager zijn? (los van andere factoren zoals groter land waardoor je meer stations nodig hebt voor dekking).
Al met al is de vraag: Wanneer kan Fastned hun omzet X5 doen om breakeven te dr
Arne van der Wal 10
Paul 28Roel Gooskens 4
Paul 28Hierbij een reactie op jouw reactie;
1 Of thuisladen duurder wordt weet ik niet. Tot nu toe krijgen grootgebruikers veelal korting
2 Of de verkopen volgend jaar veel zullen stijgen betwijfel ik ten zeerste. In 2018 zullen nog vele mensen een Tesla S of X kopen om nog te profiteren van de 4% bijtelling over het hele aanschafbedrag. In 2018 bestaat ruim 40% van de elektrische autoverkopen uit Tesla’s. Of er voldoende Tesla 3’s zijn voor de Nederlandse markt in 2019 is zeer de vraag.
3 zie bovenstaande reactie
4 Fastned heeft als enige voordeel dat zij als eerste laadpalen bouwde aan de snelweg. Die voorsprong zullen zij spoedig kwijt zijn
5 vergunningen kunnen verlengd worden in 2028 maar Fastned moet dan de marktprijs betalen. Hoe succesvoller Fastned is hoe duurder het verlengen van de vergunningen wordt.
6 in landen in Europa buiten Nederland en Noorwegen zijn subsidies voor elektrische auto’s veelal beperkt tot enkele duizenden euro’s per aangeschafte elektrische auto. Een explosieve groei in verkopen valt dan ook nog niet te voorzien.
De vraag is misschien niet wanneer de Fastned omzet in Nederland vervijfvoudigd maar of dit ooit zal plaatsvinden
Gr,
Roel
Lydia Lembeck 12
Paul 28Me dunkt dat ik niet wil betalen voor mensen met een elektrische auto, als ik zelf niet eens een elektrische fiets kan aanschaffen. Ook geen 2e hands. Dus deze vorm van solidariteit mag je vergeten. Je betaal naar gebruik. Punt.
[Verwijderd]
Marla Singer 7
[Verwijderd]Trouwens qua investeren kan je ook wel investeren in microkrediet zodat mensen in 3e wereldlanden een steuntje in de rug krijgen.
Martin van den Heuvel 1 11
Marla SingerMicrokrediet is heel interessant, maar interessanter voor Afrika zou zijn de hoge tariefmuren voor hun producten slopen.
Martien van Dongen 4
Martin van den Heuvel 1Een persoon vraagt micro krediet aan en leent dit micro krediet weer uit tegen een hogere rente.
Martin van den Heuvel 1 11
Martien van DongenMartin van den Heuvel 1 11
[Verwijderd]Martijn_ 6
Martin van den Heuvel 1Je mist het punt.
Centrale -> Waterstof
Centrale -> Electriciteit, Acculader (verlies) -> Accu
Het idee is dat je het ketenverlies van de twee vergelijkt samen met het gebruik en de afschrijving van gronstoffen voor de drager (in dit geval de accu)
Rik van Dongen 4
Martin van den Heuvel 1[Verwijderd]
Martin van den Heuvel 1Fouk Tsang 5
[Verwijderd]Kortom het is nog maar een grote vraag of personenauto’s op waterstof gaan rijden, we rijden nu toch immers ook niet op kerosine. De grote (fossiele) industrie hoopt er wel op omdat dan hun businessmodel nog een tijdje in tact blijft. De traditonele auto industrie ook omdat hun business model ook onder druk komt te staan. Een waterstof auto is heel complex en heeft een hoop onderhoud nodig, een elektrische nauwelijks. Kortom ik denk dat we gewoon elektrisch blijven rijden met accu’s.
[Verwijderd]
Fouk Tsang[Verwijderd]
[Verwijderd]Verkeers situatie is al wereldwijd een probleem. Woonwerkverkeer loopt hier dagelijks vast. In een andere stad in zag ik vanuit het hotel raam het verkeer ook om middernacht vast staan. En dat was geen incident. Treinen zitten overvol. Met een zo overvolle dienstregeling op het spoor dat de geringste vertraging door het teveel aan in en uitstappende mensen, meteen een probleem wordt voor de hele dienstregeling.
Modern station als schiphol heeft al extra personeel nodig om mensen ongevraagd de weg te wijzen. Voor aankomst van de trein staat het perron zo vol met mensen dat uitstappende mensen er nauwelijks door kunnen. Deze vakantie met onze fietsen aan de hand op verouderd station HamburgHbf gestaan. Een perron van net 2m breed. In een woord hopeloos. En de politiek alwaar we met zijn allen heil van verwachten, daar heeft men niet in de gaten dat ze de toren van Babel aan het bouwen zijn.
Onze regering is er al een beetje achter. De nieuwe trend is nu de bijgestelde cijfers aanleveren voor de kansen op noodsituaties. En gemeenten zie maar wat je eraan gaat doen. Kjik maar samen met je inwoners of ze het geld voor hun eigen veiligheid er voor over hebben.
Op de mail al een aanbieding van Transavia langs zien komen. Voor 19 fleuro een enkele reis naar Krakau. Voor die prijs kan ik met de trein Maastricht nie halen.
Wees verstandig koop een rubber opblaasboot en leg hem klaar bij je dakkapel. Je zou hem zomaar snachts nodig kunnen hebben.
f. van Dam 6
Het is goed dat Roel Gooskens Fastnet volgt. Ik zou zeggen: Stap direct uit dit fonds voordat je nat gaat.
f. van Dam 6
Waterstof auto's krijgen de wind mee. Laat in de Provincie Groningen de eerste waterstof auto fabriek gebouwd worden. Werkgelegenheid voor deze Provincie!
Fouk Tsang 5
Als ik de omzet deel door jouw berekende 37,50 euro per tankstation per dag dan kom ik op 12.473,87 tankstation dagen. Als ik dat vervolgens vermenigvuldig met de brutomarge per dag dan kom op een iets ander bedrag, geen groot verschil maar wel opvallend. Maar bij de rentekosten, de afschrijvingen en de overige kosten zijn die verschillen groter, dus corrigeer jij nog op een of andere manier die cijfers? Overigens ook wel lastig om te kijken naar tankstation dagen in het eerste half jaar heeft men 6 nieuwe stations geopend, hou je daar dan netjes de openingsdata van bij.
Wat mij overigens veel meer opviel was de enorme stijging van de overige inkomsten. Die groeien harder dan de omzet en wel grappig dat een bedrijf "overige" inkomsten heeft die meer zijn dan de eigen omzet. Even de jaarrekening erop nagekeken het is voor een klein deeltje een vergoeding van de gemeente Den Haag voor het aanvegen van de laadstations aldaar? Maar dan wordt het schimmiger want de opbrengsten hebben betrekking op Fastned Terra 1 en 2 BV. Het lijkt erop dat daarin een deel van de laadstations van Fastned zitten en daar krijgt men weer een vergoeding voor. Een beetje diffuus en misschien voor een volgend artikel.
Roel Gooskens 4
Fouk TsangHendrik Moons 1
Heb je rekening gehouden met de >100% YoY-groei van het kWh-volume, en van de omzet van Fastned?
En ook met de groei van het aantal elektrische auto's? Al maanden op rij is die YoY meer dan verdubbeld.
Als je die exponentiële stijging meeneemt, lijkt een benodigde omzetstijging van 472% in ~ 2,5 jaar gerealiseerd te kunnen worden.
Als ik iets over het hoofd zie, hoor ik het graag!
PS, ter info: Ik heb gister voor het eerst van Fastned gebruikt gemaakt. Ik moet zeggen: zij leveren een triple-A-ervaring. Het service-niveau is heel hoog. Veel beter dan dat van andere snelladers langs de snelweg, zoals Allego e.d.
Roel Gooskens 4
Hendrik MoonsWout B. 2
Roel Gooskens 4
Wout B.Wout B. 2
Roel GooskensTesla rijders kunnen 50 KwH laden bij de oudere Fastned stations en ik vermoed bij de nieuwe veel sneller, net zo snel als bij de Tesla stations vermoed ik. 50 KwH is net zo snel als de andere merken, weliswaar niet het maximale wat een Tesla zou kunnen maar het is ook weer onzin om te zeggen dat:
“... Fastned-snelladers geen optie zijn voor de Tesla-rijder.”
Als er niet een van de (maar) 16 tesla stations in de buurt is, is Fastned wel degelijk een prima optie voor Tesla rijders. Je formulering dat Tesla “ een andere technologie gebruikt” en daardoor “geen optie” is, is feitelijk onjuist. Ik wil niet beweren dat Fastned een goede belegging is maar dit onjuiste argument versterkt je onderbouwing niet.
Roel Gooskens 4
Wout B.Wout B. 2
Roel GooskensKlopt in het interview wordt gezegd dat “Tesla-rijders kunnen op dit moment wel bij Fastned laden, maar niet op de snelle manier” .
Met andere woorden wel een optie, maar niet zo snel als bij een Tesla station. Dat is toch echt wat anders dan wat jij schrijft: “geen optie voor Tesla rijders”
Ik heb toch ook met eigen ogen Tesla’s zien laden bij Fastned. Zie ook: https://support.fastned.nl/hc/nl/articles/205418987-Laden-met-een-Tesla-model-S-X
In ieder geval kan je niet 50% van de huidige e-automarkt ( Tesla rijders ) afschrijven voor Fastned.
Eigenlijk is voor de analyse alleen interessant: hoeveel van de huidige Tesla gebruikers “tanken” ook bij Fastned? Een vraag die ze bij Fastned misschien best willen beantwoorden.
En voor de toekomst: wat zal het percentage Tesla model 3 rijders zijn tov andere e-merken?
Voor model 3 is er wel namenlijk wel een hangende vraag. Dit model blijkt niet te kunnen werken met de huidige chademo adapter. Maar de geruchten lijken erop te duiden dat voor dat model een ccs adapter op de markt komt omdat chademo in de vs minder de norm lijkt te worden. CCs kan ook bij Fastned gebruikt worden.
EDIT: inmiddels is de chademo en CCS optie voor model 3 ook aangekondigd dmv een software update: http://teslatrip.com/2018/09/24/tesla-news-chademo-for-model-3-soon-ccs-options-too/ . Beide standaarden, Chademo en CCS worden aangeboden door Fastned.
En er is een voor Fastned positieve uitkomst van de lopende rechtszaak. Dit verandert het beeld nogal. Ik zeg niet dat Fastned een goede investering is, maar bovenstaand beeld in het artikel klopt niet meer en is te pessimistisch (geweest).
Peter Lukassen 1
Joost 202
Peter LukassenWout B. 2