Fastned: de bodemloze put van de familie Lubbers (deel 5)

Fastned bezit momenteel 74 snellaadstations voor elektrische auto’s in Nederland en koestert de ambitie om een Europees netwerk van snellaadstations te bouwen. In mijn eerdere artikelen heb ik het reilen en zeilen van Fastned kritisch gevolgd. Het groene karakter van investeren in Fastned wordt namelijk gebruikt om argeloze particuliere beleggers te overtuigen om hun geld in de bodemloze put van het bedrijf te storten.

Fastned publiceerde op 30 juli zijn halfjaarbericht. Deze publicatie en de berichtgeving erover leveren voldoende stof om de feiten opnieuw op een rij te zetten. Wat de pers niet heeft opgepikt, is dat Fastned inmiddels zoveel investeringsverplichtingen is aangegaan dat de onderneming zonder kapitaalinjectie binnen zes maanden in grote financiële problemen kan komen. Met name de particuliere beleggers die vorig jaar  voor 20 miljoen euro 6 procent obligaties kochten, zitten dan zeer waarschijnlijk op de blaren.

‘Typisch Nederlands denken’

'Die focus op winst is typisch Nederlands denken,’ zei Michiel Langezaal, mede-oprichter en bestuursvoorzitter van Fastned, onlangs in een interview met het Financieele Dagblad. Zijn opmerking deed me erg denken aan de recente reactie van Elon Musk op een vraag van een analist over Tesla’s toekomstige kasstromen. Hij vond die saai en niet relevant. Natuurlijk hoeft een onderneming in de eerste jaren van haar bestaan geen winst te maken, wanneer de marktpositie nog moet worden opgebouwd. Er dient echter wel een perspectief te zijn op winst op de middellange termijn. Ik zal toelichten waarom dat winstperspectief op middellange termijn bij Fastned niet aanwezig is. 

Rekensom

Op basis van de halfjaarcijfers kunnen we de kosten en baten per laadstation per dag berekenen: 

De totale kosten van een snellaadstation in Nederland bedragen zodoende 130,81 euro per dag. Om dat te compenseren, zal een gemiddeld station een dagomzet moeten draaien van 214,44 euro per dag (130,81 gedeeld door de brutomarge van 66 procent). Ten opzichte van de omzet per station over de eerste helft van 2018 (37,50 per dag)  moet de omzet per station met 472 procent stijgen om break-even te draaien. En dan laat ik nog achterwege dat de aanloopverliezen van tenminste 10 miljoen euro de komende 10 jaar ook nog terugverdiend moeten worden, en dat de stations in 2028 – wanneer Fastned’s vergunningen aflopen – wellicht weer moeten worden afgebroken (geschatte kosten in 2028 ongeveer 1,5 miljoen euro).

Een hele cijferbrij en een pittige rekensom; sorry daarvoor. Dat is echter noodzakelijk om aan te tonen dat Fastneds business model op middellange termijn geen winst zal genereren. Dat Michiel Langezaal niet op winst wil focussen is dan ook logisch: daar is namelijk helemaal geen zicht op. Er is domweg geen winstperspectief.

Zwak businessmodel

De belangrijkste redenen waarom Fastneds business model niet werkt en ook niet zal werken nog eens op een rij:

• Wie elektrisch rijdt, laadt zijn auto bij voorkeur thuis. Dat is veel goedkoper (20 cent per kWh thuis versus ruim 45 cent per kWh bij Fastned). De elektrische autorijder heeft veelal ook geen zin in de (nog) lange oplaadtijd bij een snellaadstation. Met de komst van opladers met een hogere capaciteit (175 kWh en 350 kWh, versus de oorspronkelijke 50 kWh) zullen de laadtijden dalen, of zal de omzet per tankbeurt toenemen. 
• De verkoop van elektrische auto’s valt tegen. Professor Maarten Steinbuch, een goeroe op het gebied van elektrisch rijden, verlaagde begin 2018 zijn verkoopverwachting voor elektrische auto’s in Nederland van 40.000 naar 16.000.
• De Tesla-rijder (bijna 50 procent van de elektrische auto’s in Nederland is een Tesla) kan veelal gratis tanken bij Tesla-laadstations. Tesla heeft in Nederland 16 laadstations met 200 oplaadpunten. Belangrijker: Tesla gebruikt een andere technologie voor het laden van zijn accu’s, waardoor Fastned-snelladers geen optie zijn voor de Tesla-rijder. Op pagina 4 van het halfjaarbericht spreekt Fastned niettemin de hoop uit dat de Tesla 3 (in Nederland wellicht beschikbaar in 2019) wel volledig kan opladen bij Fastned-laadstations. Tesla bezit wereldwijd 1317 laadstations met 10738 superchargers en het is zeer de vraag of Elon Musk geïnteresseerd is in de belangen van andere stroomaanbieders langs de weg. 
• Fastned heeft geen monopolie op snelladen aan de Nederlandse snelwegen. Recente uitspraken van rechters bevestigen dat Shell, Total en BP snelladers mogen plaatsen op hun benzinestations langs de snelweg. Deze ondernemingen zullen dit voorlopig alleen doen op de meest lucratieve locaties (waar Fastned ook goed scoort). Voor eind 2018 wil Shell 25 snellaadpalen hebben in Nederland.
• Vanaf 2028 verlopen de vergunningen van Rijkswaterstaat aan Fastned. De onderneming heeft nog slechts 10 jaar om zijn investeringen in Nederland terug te verdienen. 
• In andere landen waar Fastned laadstations wil bouwen, is het percentage elektrische auto’s lager dan in Nederland, zodat de aanloopverliezen zeer hoog zullen zijn. De relatief beperkte subsidies die Fastned krijgt van de Duitse overheid en de EU zijn dan ook zeer noodzakelijk. 

Groeien als een dolle, maar geen geld

Op 10 april van dit jaar meldde Fastned al dat het 30 miljoen euro nieuw aandelenkapitaal zocht. Uit de halfjaarcijfers blijkt dat dit geld spoedig nodig is. De investeringsverplichtingen (nog niet betaalde investeringen) bedroegen per 30 juni 2018 9,4 miljoen euro, terwijl er nog maar 8 miljoen cash resteerde van de 20 miljoen obligatie-emissie van vorig jaar. Hiermee schendt Fastned een van zijn eerdere beloftes:

In addition, Fastned only invests in new stations when financing is in place for such an investment (pagina 50 van het jaarverslag 2017). 

Als Fastned er niet in slaagt op korte termijn geld op te halen, kan de onderneming in financiële problemen komen. In zijn interview met het FD stelt Michiel Langezaal dat Fastned moet groeien als een dolle, omdat de markt erom vraagt en de aandeelhouders het eisen. Met name dat laatste kan ik goed begrijpen. De aandeelhouders, dat zijn voornamelijk de heren van de directie zelf: samen bezitten ze 85 procent van de aandelen. Zodra de onderneming stopt met investeren omdat de rendementen zwaar tegenvallen en er geen winstperspectief is, zouden de aandeelhouders hun koers zien verdampen. Mogelijk zouden de obligatiehouders nog iets van hun geld terugzien bij de verkoop van de 74 Nederlandse laadstations. 

Risico ligt bij obligatiehouders

Door als een dolle te investeren, worden de risico’s grotendeels bij de particuliere obligatiehouders gelegd, zonder dat zij meedelen in de winst wanneer het onverwacht goed gaat. Naast een liquiditeitstekort loopt ook de solvabiliteit op korte termijn gevaar. Door de aanhoudende verliezen is het eigen vermogen van Fastned per 30 juni gezakt tot 0,4 miljoen euro; op 30 december 2017 bedroeg dat nog 3,1 miljoen.

Ik kan me niet voorstellen dat een institutionele belegger geld stopt in een onderneming zonder winstperspectief of uniek bedrijfsmodel, en waarvan de aandelen genoteerd staan aan een schimmige internetbeurs, NxChange. Sinds de beursintroductie van Fastned daar (op 14 April 2016) is de beurskoers licht gedaald: van 10 euro naar 9,50 euro vandaag. Michiel Langezaal suggereert  dat je ook waarde kunt creëren zonder winst te maken. Vooralsnog is dat alleen de twee oprichters/bestuursleden van Fastned gelukt, op papier dan: ze betaalden bij de oprichting van Fastned in 2013 0,12 cent per aandeel voor hun 12 miljoen aandelen (85 procent van de uitstaande aandelen). Om hun papieren winst van ongeveer 108 miljoen euro te kunnen incasseren, zal er nog heel veel waarde binnen Fastned moeten worden gecreëerd.

Begin april kondigde Fastned een nieuwe aandelenemissie van 30 miljoen aan; inmiddels zijn we vier maanden verder. De tijd begint te dringen voor Fastned. De directie kan natuurlijk altijd opnieuw proberen argeloze particulieren hun geld afhandig te maken met ophitsende groene praatjes en beloftes van een hoge rente. Wordt vast nog vervolgd.