‘Fastned is net als Tesla: je gelooft erin of niet,’ zei Fastned-ceo Michiel Langezaal in een recent interview in Het Financieele Dagblad.

Dergelijke praatjes heb ik in mijn carrière al vele malen moeten aanhoren. Wij vinden onszelf lijken op een bedrijf dat heel succesvol is, dus zijn wij ook succesvol: het is een oude truc die managers en ondernemers gebruiken om financiers te verleiden geld in hun bedrijf te stoppen.

Waarom zo’n investering in het geval van Fastned  geen goed idee is, heb ik op Follow the Money al meermalen uit de doeken gedaan. De zeven kritische stukken die ik tot dusverre over Fastned schreef, steken echter schril af tegen de honderden voornamelijk positieve publicaties die elders in de media verschenen.

Voor de duidelijkheid, mijn kritische houding heeft niets te maken met een negatieve houding tegenover elektrisch rijden. Ik ben juist voor de inzet van elektrische motoren in het wegvervoer. Maar ik prik nu eenmaal graag kletsverhalen door. 

Langezaal van Fastned vergelijkt zich dus graag met Tesla. Het pijnlijke daarbij is alleen dat Tesla Fastned behoorlijk dwars zit. Tesla is — mede dankzij de Nederlandse overheid — de meest populaire elektrische auto, en Tesla-rijders laden veel liever bij de Tesla-snelladers op dan bij de stations van Fastned. Daar wees de interviewer van het FD de topman van het laadpalenbedrijf ook op: ‘Heel veel Tesla’s maken ook gebruik van de Fastned-stations,’ reageerde Langezaal, maar hij kon (of wilde) dat niet met cijfers onderbouwen.

Dat doen van allerlei beweringen zonder feitelijke onderbouwing is inmiddels een bekend patroon bij dit bedrijf. Daarom maak ik graag even een analyse op basis van informatie die ik in het publieke domein heb weten te vinden.

Automerkgebonden laadstations zijn een zeer grote bedreiging voor Fastned

Tesla: de grote concurrent

Laat ik die zo tot de verbeelding sprekende vergelijking met Tesla als uitgangspunt nemen. Het door Elon Musk opgerichte bedrijf produceert elektrische auto’s die — veelal dankzij fiscale stimuli — over de hele wereld gretig aftrek vinden. Daarnaast heeft Tesla een globaal netwerk van ruim 1800 laadstations, exclusief voor Teslarijders.

De 23 Tesla-snellaadstations in Nederland hebben een laadcapaciteit die in totaal veel groter is dan die van de bijna 100 Fastned-stations in Nederland. Deze snelle en goedkope Tesla Superchargers zorgen ervoor dat de Nederlandse Teslarijders — bijna 50 procent van de elektrische autorijders in Nederland — niet snel geneigd zullen zijn gebruik te maken van het Fastned-netwerk. Ditzelfde geldt ook in Duitsland, waar Fastned 15 laadstations heeft. Langezaal mag dan stellig beweren dat er ‘heel veel’ Teslarijders bij hun stations langskomen, het grote voorbeeld is eerder de grote concurrent.

Over Duitsland gesproken, daar zijn de Duitse autoproducenten samen met Ford en Hyundai/Kia in de weer om hun elektrisch rijdende klanten een eigen netwerk van laadstations aan te bieden. Hun samenwerkingsverband Ionity heeft in twee jaar tijd een Europees netwerk van momenteel 216 laadstations uit de grond gestampt. Op het eind van dit jaar zullen dat 400 stations zijn. De stations van Ionity zijn uitgerust met twee tot zes snelladers met een vermogen van 350 kW. Mits hun auto daarvoor geschikt is, zullen elektrische autorijders ook bij Ionity dus veel sneller kunnen laden dan bij Fastned.

De aandeelhouders achter Ionity bieden sinds kort hun klanten speciale tarieven als zij hun auto bij Ionity opladen. Zo mogen de kopers van de nieuwe Volkswagen ID3 het eerste jaar gratis laden bij Ionity. Mercedesrijders tanken het eerste jaar voor 0,29 cent per kWh bij Ionity, versus 0,59 euro bij Fastned. De eigenaren van andere merken elektrische auto’s als de Renault Zoe en Nissan Leaf moeten vooralsnog 0,79 euro per kWh betalen bij Ionity — en zijn dus vooralsnog goedkoper uit bij Fastned.

Al met al zijn automerkgebonden laadstations dus een zeer grote bedreiging voor Fastned. Fastned merkt hierover op pagina 61 van zijn laatste prospectus het volgende op:

‘Fastned believes that the principle [sic] motive of both Tesla and Ionity to build and operate fast charging stations is primarily to be able to sell FEVs [full electric vehicle, RG.] that can drive around.’

Fastned meldt dus dat Tesla en de bedrijven achter Ionity alleen maar laadstations bouwen zodat ze meer elektrische auto’s kunnen verkopen. Dat mag zo zijn, maar dat doet niets af aan het gegeven dat Tesla en Ionity enorme concurrentie vormen voor het netwerkje van Fastned. Aangezien Teslarijders Fastned veelal mijden, lijkt het mij dat Fastned de soortgelijke bedreiging door Ionity zeer serieus moet nemen.

Fastned loopt het risico dat het alleen nog bezoek krijgt op zijn stations van elektrische auto’s die geen Tesla zijn en die als merk niet zijn gebonden aan Ionity. Dan moet je dus denken aan de Renault Zoe, de Nissan Leaf en de Jaguar I-pace.

Wellicht is deze donkere wolk boven Fastned ook de reden dat ceo Langezaal in het interview met FD niet de belofte wilde herhalen die op pagina 5 van de prospectus van juni 2019 stond. Te weten:

‘Provided that the FEV sales growth in Fastned’s core Dutch market continues, Fastned aims for a further improvement of the utilisation of its network, allowing it to cover an increasing part of its cost base. Fastned aims to reach EBITDA break-even on a monthly basis (annualised) somewhere at a 1.0-1.5% penetration of FEVs in the Dutch market.’

Met andere woorden: Fastned ging er in juni 2019 van uit dat het Nederlandse netwerk cash zou gaan genereren als full electric vehicles 1 tot 1,5 procent van het Nederlandse wagenpark zouden uitmaken en er tussen de 80.000 en 120.000 elektrische auto’s in Nederland rond zouden rijden.

Het is potsierlijk om Fastned met zo’n grote speler te vergelijken

Momenteel rijden er 110.000 elektrische auto’s op de Nederlandse wegen, hetgeen overeenkomt met 1,3 procent van alle auto’s in Nederland. Je zou dus zeggen dat Fastned dan zeer dichtbij of zelfs voorbij dat beloofde break-evenpunt moeten zitten. In zijn interview met het FD meldt Langezaal echter dat hij daar op dit moment geen uitspraak over doet, gezien de koersgevoeligheid van deze informatie. Als Fastned binnenkort weer geld op gaat halen via 6%-obligaties, zal de ceo wellicht wat loslippiger worden om particuliere beleggers over de streep te trekken. 

Met een lege portemonnaie

Volgens het laatste kwartaalbericht van Tesla is de onderneming vanaf nu financieel zelfvoorzienend. De markt was het hiermee eens en stuwde de aandelenkoers over de laatste maanden met ruim 200 procent omhoog: Tesla heeft inmiddels een beurswaarde van ruim over de 140 miljard dollar.

Het is potsierlijk om Fastned met zo’n grote speler te vergelijken, maar Langezaal vraagt erom. Het door hem geleide bedrijf, dat vorig jaar nog de gang naar de Euronext zag mislukken, heeft de operationele verliezen en investeringen de laatste jaren voornamelijk gefinancierd met de uitgifte van obligaties bij particuliere beleggers. Deze schuldenlast is opgelopen tot bijna 57 miljoen euro; door de aanhoudende verliezen zal het eigen vermogen per ultimo 2019 ongeveer 7,6 miljoen negatief zijn. 

Ik taxeer het nettoverlies dat Fastned over 2019 heeft geleden op meer dan 10 miljoen euro oftewel ongeveer tweemaal het verlies over de eerste jaarhelft van 2019. Op een omzet van 4,5 miljoen euro geeft dat genoeg reden om te twijfelen aan de continuïteit van deze onderneming. Ik ben dan ook benieuwd of de nieuwe accountant Deloitte de jaarrekening 2019 klakkeloos zal goedkeuren.

Op de speciale jaarvergadering van 3 februari 2020 heeft Fastned toestemming gevraagd en — natuurlijk, aangezien de twee grootaandeelhouders 80% van de aandelen bezitten — gekregen om maximaal 3 miljoen nieuwe aandelen uit te geven zonder voorkeurrecht voor bestaande aandeelhouders. Drie eerdere aangekondigde pogingen in 2013, 2018 en 2019 om grootscheeps aandelen uit te geven mislukten echter faliekant. Fastned zal met dit mandaat van de aandeelhouders in de hand pogen de accountant ervan te overtuigen dat er diverse financieringsbronnen zijn om de toekomstige verliezen en investeringen te financieren. De speciale vergadering van 3 februari jongstleden leek dus vooral bedoeld om de accountant gerust te stellen. 

In het persbericht wordt alleen gemeld dat 12 miljoen euro is opgehaald. Dat het doel 15 miljoen was, wordt niet gemeld

De jaarrekening 2019 wordt vrijgegeven op 31 maart 2020; accountant Deloitte is op dit moment bezig de jaarrekening te controleren. Als ik Deloitte was, zou ik hardere garanties vragen voor een snel en zeker herstel van de zeer broze financiële positie van Fastned. Zo niet, dan loopt Deloitte het risico dat het aansprakelijk wordt gesteld als de zwakke financiële positie zou leiden tot een faillissement van Fastned.

Bij de laatste obligatie-emissie poogde Fastned om 15 miljoen euro op te halen, maar het bedrijf moest genoegen nemen met 12 miljoen. In mijn tijd als analist zouden we in zo’n geval hebben gesproken van een mislukte emissie, maar dat is niet terug te lezen in het bijgaande persbericht: ‘Het is weer geweldig om te zien dat zoveel mensen investeren in de transitie naar een duurzamere wereld’, schrijft Langezaal. ‘Met de opbrengst van deze obligatieronde kunnen we de capaciteit van ons netwerk weer verder uitbreiden met meer stations en meer snellere laders. Daarmee kunnen we aan de groeiende vraag naar snelladen blijven voldoen.’

In het persbericht wordt alleen gemeld dat 12 miljoen euro is opgehaald. Dat het doel 15 miljoen was, wordt niet gemeld.

En een zwakke marktpositie

Ik ben recent op bezoek gegaan bij het grootste laadstation van Tesla in Nederland en bij het drukste laadstation van Fastned. Dat zijn twee werelden van verschil: bij Tesla staan in Badhoevedorp (vlakbij Schiphol) 32 laadpalen met ieder een laadcapaciteit van 150 kW. Als ze allemaal bezet zijn, zakt de laadcapaciteit naar 75 kW.

Toen ik om halfdrie ‘s middags aankwam, waren er 25 Tesla’s aan de laadpalen gekoppeld. Een paar minuten later was ik bij het Fastned station Den Ruygenhoek Oost, het drukste station van Fastned. Hier staan 4 laadpalen van 175 kW en 4 laadpalen van 50 kW. Toen ik aankwam, waren er 3 auto’s aan het opladen. Wellicht dat de povere clientèle werd veroorzaakt door een recente verbouwing die nog niet afgerond was. De onderstaande foto’s geven een sfeerimpressie van mijn bezoeken.

De laadstations van Fastned lijken erg op sobere benzinestations. De snelladers zijn afkomstig van het Zweeds-Zwitserse ABB en kunnen door iedereen worden aangekocht. Ook zijn het bijna de enige laadpalen met een dak erboven: de concurrentie laat dergelijke daken veelal achterwege. In een gesprek met de woordvoerder van Ionity wordt medegedeeld dat zo’n dak het laadstation nodeloos duur maakt.

Het slimste wat Fastned heeft gedaan, is het in 2011 verkrijgen van een monopolie op snelladen aan de Nederlandse snelwegen. Helaas voor Fastned is dat monopolie in 2019 door de concurrentie bij de rechter succesvol aangevochten. De bestaande benzinestations kunnen nu ook snelladers plaatsen langs de snelweg.

Het Fastned-laadstation bevat verder geen noviteiten waardoor enig concurrentievoordeel zou kunnen ontstaan. Zonder unieke marktpositie zal Fastned in de toekomst dan ook geen bovengemiddelde rendementen kunnen realiseren op zijn investeringen. Naast elk succesvol Fastned-station in Nederland kunnen Shell cs snellaadpalen plaatsen om de winst/omzet van Fastned af te romen. De concurrenten zullen veelal hun eerste stations bouwen in de buurt van de drukst bezochte Fastned stations.

Shell Nederland heeft al aangekondigd dat het in de komende jaren op 100 locaties 200 snelladers zal plaatsen, met een vermogen van 150 kW. Daarmee zou het de huidige oplaadcapaciteit van Fastned ruim overtreffen. Als first mover heeft Fastned zijn stations uitgerust met 50kW opladers; pas vanaf 2019 is Fastned begonnen om op zijn stations ook 175 kW-laders te plaatsen.

Shell en Tesla rusten hun stations standaard uit met opladers met een capaciteit van tenminste 120 KW. De elektrische autorijders zullen de lage oplaadsnelheid van 50 kW bij Fastned-stations steeds minder kunnen waarderen, als ze veel sneller meer kunnen laden bij de concurrent. Wellicht zal Fastned deze eerste generatie 50 kW opladers (ruim 200 in Nederland en Duitsland) in de nabije toekomst versneld moeten gaan afschrijven.

Afzwakkende groei

Bij een interview op BNR in oktober 2018 verkondigde Bart Lubbers (grootaandeelhouder en Commissaris bij Fastned) dat de onderneming nog wel een paar jaartjes met 200% kon groeien. Uit de onderstaande tabel blijkt dat dat 2 kwartalen is gelukt:

In eerste instantie zou je zeggen: dat zijn toch nog steeds mooie groeicijfers. Bij groeiondernemingen met extreem hoge waarderingen, waar extreem hoge groei wordt ingeprijsd, ligt het allemaal echter veel gevoeliger. De groeicijfers van de laatste vier kwartalen laten ook nog een vertekend beeld zien, omdat hierin de bijdrage is meegenomen van de Duitse activiteiten die pas vanaf het eerste kwartaal in 2019 zijn gaan bijdragen aan de verkochte volumes.

De volumegroei in Nederland daalt daardoor in 2019 al meer dan de bovenstaande tabel laat zien. Hoeveel meer precies kan ik pas uitrekenen als ik het jaarverslag van 2019 heb ontvangen, maar op basis van de huidige cijfers schat ik dat de volumegroei over 2019 in Nederland 5 tot 10 procent lager is dan de groei van Fastned in totaal.

Het zou voor de transparantie goed zijn als Fastned de cijfers per kwartaal zou uitsplitsen over de diverse landen, om een goed zicht te houden op de organische groei in de diverse regio’s. De groei kan bij voldoende medewerking van Fastned ook afgezet worden tegen de groei in capaciteit (in kW’s) in de diverse regio’s.

In de laatste 18 maanden is de capaciteit van de stations in Nederland meer dan verdubbeld door de aanschaf van 75 snelladers (per eind september 2019) met een capaciteit van 175 kW. Deze 75 laadpalen hebben een gezamenlijke capaciteit van 13.125 kW ten opzichte van de 9.850 kW capaciteit van de oorspronkelijke 197 laadpalen van 50 kW (per eind september 2019) — een capaciteitsgroei van 133%.

De organische groei in Nederland per geïnstalleerde capaciteit gemeten in kW’s ligt hoogstwaarschijnlijk in de orde van grootte van 10-30%. Dat klinkt al veel minder indrukwekkend dan de overall volume groei target van 200%. Cijfers uitwringen blijft leuk.

Cijfers uitwringen blijft leuk

De groei van Fastned’s afzet over geheel 2019 (gecorrigeerd voor de door mij geschatte bijdrage uit Duitsland) is ongeveer in lijn met de 140% groei in het aantal elektrische auto’s in Nederland voor dat jaar. Hoe de omzet zich in 2020 gaat ontwikkelen, hangt onder meer af van:

• De groei van het aantal elektrische auto’s in Nederland. Volgens Maarten Steinbuch groeit de vloot elektrische auto’s in Nederland in 2020 met 74%, naar 187.000. Ik zie dit vooralsnog als een erg optimistische verwachting, maar ik hou nog een slag om de arm voor nieuwe stimuleringsmaatregelen per 1 juli 2020. Volgens RTL nieuws komt er per 1 juli immers een aankoopsubsidie voor elektrische auto’s: zo’n maatregel zou zomaar eens een grote groep particuliere autorijders kunnen overtuigen om over te stappen op elektrisch.
• De groei in de hoeveelheid afgenomen kWh’s per laadbeurt. Door de komst van snellere laadpalen en betere accu’s zal de hoeveelheid stroom per laadbeurt kunnen stijgen. Uit een analyse die ik maakte van de laatste 6 kwartaalcijfers van Fastned blijkt deze stijging echter niet spectaculair te zijn op jaarbasis.  
• Het marktaandeel van Fastned. Met name als er proportioneel veel Tesla’s worden verkocht zal dat negatief uitpakken voor de groei van Fastned. Het zal ook afhangen van het tempo waarin Ionity en Shell Recharge maar ook andere concurrenten (o.a. McDonalds met Vattenfall) hun netwerken zullen uitbreiden.
• Het aantal nieuwe stations dat Fastned zal kunnen bouwen hangt onder andere af van de mate waarin Fastned nieuw geld kan aantrekken. Forse uitbreidingen zijn niet te voorzien, gezien de wankele financiële positie. 
• De mate waarin Fastned bestaande stations (in met name Nederland) zal uitrusten met 175 kW-snelladers. Dit is voor de korte termijn hoogstwaarschijnlijk de goedkoopste en snelste manier om groei te kopen. Door de gebrekkige financiële middelen zal dit echter wel een rem zetten op de buitenlandse expansie.
• De groei van de bestaande stations in Duitsland. Deze 15 stations haalden over de eerste helft van 2019 een omzet van slechts 50.000 euro, een gemiddelde van 18,50 euro per dag. Dat kan alleen maar omhoog, zou je zeggen. 

Op basis van het bovenstaande voorzie ik in de loop van 2020 een verdere groeivertraging tot dichtbij 100%. Met name in de laatste twee kwartalen zal de groei terugvallen door de hoge vergelijkingsbasis. Dat is geen goed nieuws voor een onderneming die 200% groei belooft.    

Fastned en Tesla-aandelen zijn beide een speelbal voor speculanten

De beursgang van Fastned in juni 2019 kun je gerust chaotisch noemen. Door een volledig gebrek aan liquiditeit schoot de Fastned beurskoers de eerste handelsdagen met 300% omhoog naar ongeveer 55 euro, om daarna weer snel af te dalen naar 14 euro.

Ook de koersontwikkeling van aandelen Tesla is recent zeer hectisch, omdat de nog prille onderneming soms op de rand van de afgrond lijkt te balanceren en soms wordt gelauwerd als de game changer van de wereldwijde auto industrie. De pessimisten rond het aandeel hadden tot voor kort ongeveer 20% van de aandelen Tesla verkocht zonder ze te bezitten. Met dit zogenaamde short gaan valt heel veel geld te verdienen als de koers daalt en de positie kan worden gesloten (dat wil zeggen, als de aandelen worden teruggekocht) op een veel lagere koers.

In tegenstelling tot Fastned heeft Tesla nog enorme groeimogelijkheden

De positieve berichten met betrekking tot Tesla over de laatste paar maanden hebben echter gezorgd voor een zeer sterk stijgende koers, waarbij een deel van deze short sellers van hun bank opdracht krijgen om hun aandelen terug te kopen en daarmee een verdere koersstijging te ondersteunen. Zo’n beweging heet een short squeeze en zorgde ervoor dat de omzetten in Tesla-aandelen de laatste weken de pan uit rezen. Op sommige dagen werden er van de 180 miljoen bestaande aandelen in het autobedrijf wel 60 miljoen verhandeld.

Fastned en Tesla-aandelen zijn beide extreem hoog geprijsd

De marktwaarde van de onderneming Tesla is aan veel schommelingen onderhevig door de extreme schommelingen in de beurskoers. Op basis van de huidige beurskoers van $700 is de marktwaarde van de aandelen $126 miljard (180 miljoen uitstaande aandelen maal $700). Samen met de netto schuldenpositie van ongeveer $6 miljard geeft dat een ondernemingswaarde van $132 miljard. Dat is een extreem hoog bedrag voor een onderneming die over 2019 $862 miljoen verloor op een omzet van $24,6 miljard.

In tegenstelling tot Fastned heeft Tesla echter nog enorme groeimogelijkheden als het een groter deel van de wereldwijde automarkt naar zich toe weet te trekken. Als de onderneming er in zou slagen om te groeien tot een productie zoals die van Volkswagen of Toyota — rond de 10 miljoen auto’s per jaar — dan zou de omzet van Tesla nog kunnen groeien tot $400 miljard. Met de huidige brutomarge van 20% zou de brutowinst dan kunnen stijgen tot $80 miljard.

De toekomstige marges van Tesla zouden nog veel hoger kunnen zijn dan die van traditionele producenten: de verkoop vindt veelal online plaats en omdat elektrische auto’s relatief weinig onderhoud vergen, vinden er minder service-activiteiten plaats. In een blue sky scenario zou de huidige torenhoge koers van Tesla dus wellicht nog te rechtvaardigen zijn.

De marktwaarde van de Fastned aandelen is ongeveer 180 miljoen euro (15 miljoen aandelen maal een koers van 12 euro) bij een netto schuldpositie van ongeveer 50 miljoen euro. Dit geeft een ondernemingswaarde van 230 miljoen euro. Ook dat is heel veel voor een onderneming die over 2019 een door mij getaxeerd verlies leed van 10 miljoen euro op een omzet van 4,5 miljoen euro.

Ik kan me bijna geen scenario voorstellen waarin Fastned de concurrentie van zich af zal schudden of voor zal blijven: het ontbreekt Fastned simpelweg aan een unique selling point. De aanhoudende verliezen en de zwakke balanspositie zijn een molensteen om de nek van het bedrijf. Jammer genoeg kan ik door de gebrekkige liquiditeit in Fastned niet short gaan in aandelen van het bedrijf: een short squeeze ligt altijd op de loer. Zelfs bij Fastned.

Wordt vast nog vervolgd.