Je leest en hoort het steeds vaker. Leden van het establishment die op tv of in de krant hun populistische critici feitenvrijheid verwijten, die de achterban van diezelfde populisten neerzetten als laagopgeleide tokkies en de populistische oppositie aanwrijven emotie te laten prevaleren boven rede.

In de strijd tegen Brexit kun je dit soort stijlbloempjes vinden. Net als in de respons van het Amerikaanse establishment op de onstuitbare opkomst van Trump. Om maar te zwijgen van de reacties van het establishment op kritiek op zaken als TTIP of belastingontwijking.

Uitdagers van de gevestigde orde wordt verweten moedwillig een valse voorstelling van zaken te geven om een laagopgeleide achterban met emotionele argumenten te mobiliseren voor een technisch mesjogge beleidsdoel: protectionisme, gratis onderwijs, gesloten grenzen. De subtekst luidt: ‘Wij, hoogopgeleide elite, met onze uitgelezen smaak, hebben de geschiedenis aan onze zijde. Wij bezitten het monopolie op beschaving en redelijkheid. Wij zullen ons nooit of te nimmer verlagen tot het lage, ongeïnformeerde, emotionele peil van onze tegenstanders. Ergo: iedereen die standpunten huldigt die haaks staan op de onze is daarmee per definitie filistijn, barbaar, populist.’

Het establishment bezondigt zich aan exact dezelfde feitenvrije emopolitiek als de populist

Het is volstrekte flauwekul, maar wordt door de gevestigde pers, elitegeil als zij is, te vaak klakkeloos gereproduceerd. Het establishment bezondigt zich namelijk aan exact dezelfde feitenvrije emopolitiek als de populist. Uiteraard gaat TTIP niet over chloorkippen, Monsanto, genetisch gemodificeerd voedsel of arbitragehoven. Dat is er door de tegenstanders slim met de haren bijgesleept om het grote publiek wakker te schudden en de massa te mobiliseren. Hetzelfde geldt voor belastingontwijking. Ik weet ook wel dat er niets crimineels is aan het merendeel van de constructies waarmee rijken en multinationals hun belastingdruk ‘optimaliseren’. En snap dat het geen pas geeft duurbetaalde fiscalisten ‘diefjesmaten’ te noemen of Nederland een ‘belastingparadijs’. Maar ja, demonstreren tegen de double-Dutch-Irish-sandwich of profit shifting — zie je het voor je: met een handvol gewetensbezwaarde fiscalisten op een natgeregend Beursplein in de hoofdstad. Dat gaat hem niet worden.

Het punt is alleen dat TTIP evenmin over ‘banen en groei’ gaat, zoals het establishment bij hoog en bij laag beweert. De rapporten die Ecorys de afgelopen jaren in opdracht van de Europese Commissie over de positieve economische effecten van TTIP heeft afgeleverd, zijn net zulke bullshit als de chloorkippen en arbitragehoven van Arjen Lubach. Alleen ziet het er door de mathematica, voetnoten, bibliografie en de titels van de auteurs een stuk indrukwekkender uit. Voor deze studies geldt: garbage in, garbage out. Als je de vooronderstellingen wijzigt, krijg je andere uitkomsten. Wat zoveel wil zeggen als dat geen hond ooit tot op de komma nauwkeurig kan uitrekenen wat de gevolgen van TTIP zullen zijn. Dit zijn geen feiten, dit zijn conversatie­stoppers. Wat uiteraard niet uitsluit dat je op basis van historische precedenten alsnog plausibele uitspraken kunt doen over de eventuele gevolgen: verdere verarming van de middenklasse, verdere aantasting van het milieu, verdere uitholling van de democratie. Bewijs? Zie WTO-lidmaatschap China, zie interne markt Europa, zie Nafta.

Hetzelfde geldt voor belastingontwijking. Eindeloos emmeren de ‘Grote Vier’ (EY, PwC, KPMG, Deloitte) over het belang van een gunstig belastingklimaat voor het aantrekken van buitenlandse investeringen. De mantra is dat het kleine Nederland geen andere mogelijkheid heeft om buitenlandse investeringen aan te trekken dan door gunstige belastingfaciliteiten. Wat binnenkomt als belastingvluchtige brievenbusmaatschappij groeit na verloop van tijd uit tot serieuze onderneming — dat idee. Het is, alweer, bullshit. Van de veertienduizend brievenbusmaatschappijen die Nederland telt, is dat de afgelopen decennia met een handjevol gebeurd. Tommy Hilfiger figureert dan ook in alle rapporten als bewijs. Pers en politiek vreten het als koek. Het zijn immers heuse partners in keurige pakken met fraaie koninklijke onderscheidingen die het zeggen.

Noem me cynisch, maar politiek gaat niet over feiten maar over macht

Of wat te denken van een premier die het associatieverdrag probeerde te slijten door te wijzen op ‘ons’ exportbelang terwijl de Oekraïense economie even groot is als die van Noord-Holland. Of van een Europese Commissaris die lagere bankenbuffers voor hypotheken bepleit om de financiering van het MKB te stimuleren. Of van een burgemeester die de sociale huursector afbreekt omdat zijn stad concurreert met Londen en New York. Driewerf bullshit.

Noem me cynisch, maar politiek gaat niet over feiten maar over macht. En daarvoor gebruikt het establishment exact dezelfde stijlbloempjes als de populist.