'Financiën beschermheer belastingontwijkers'
Waarom is Nederland zo populair bij belastingontwijkers? Economisch geograaf Rodrigo Fernandez legt uit.
Van de lakse belastingmoraal van de Amerikaanse presidentskandidaat Mitt Romney tot de ‘Double Irish-Double Dutch sandwich’ van bedrijven als Google en Amazon. Het lijkt alsof belastingontwijking meer dan ooit in het nieuws is. Maar waarom is Nederland zo populair voor belastingontwijkers? En wat is er eigenlijk mis met belastingontwijking? Rodrigo Fernandez, economisch geograaf werkzaam bij stichting SOMO, deed onderzoek naar de Nederlandse trustsector. ‘Het is absurd dat er duizenden academici zijn, maar vrijwel niemand die iets kritisch schrijft over Nederland als belastingparadijs.’
Starbucks, Google, Amazon, HSBC, Bain en Ikea. Het stikt van de multinationals die via Nederland belasting ontwijken. Wat is er zo aantrekkelijk aan Nederland?
Onze unieke instituties. De belastingwetgeving, Nederlandse accountancyregels; de efficiënte belastingdienst en boven alles onze belasting- en investeringsverdragen. Nederland is echt een verdragsland. Als een Canadees bedrijf bijvoorbeeld geld wil steken in Mongolië dan loopt het dikwijls eerst via een Nederlands bedrijf, omdat onze verdragen met andere landen zo gunstig zijn.
Verder hebben we een hele competitieve trustsector. Bedrijven als Intertrust en TMF Group bieden het fiscale totaalpakket aan. Ze zitten in tientallen landen en hebben daar hun eigen netwerk.
En als laatste heeft Nederland natuurlijk niet de reputatie van een belastingparadijs. Een bedrijf wordt niet scheef aangekeken als ze in Nederland gevestigd is. Nederland is een respectabel land. Weinig corruptie – continuïteit.
En hoe groot is die belastingontwijking via Nederland eigenlijk?
Wij zijn niet het eindstation van fiscale structuren, zoals de Kaaimaneilanden en Bermuda, maar een soort doorvoerpunt voor internationale geldstromen. Er zijn eigenlijk drie manieren om dat te meten. FDI (Foreign Direct Investment), in- en verkopen van buitenlandse aandelen en het in- en doorlenen van kapitaal. In alle drie scoren we erg hoog. Onze FDI stromen zijn zelfs wel 20 maal het Nederlandse bbp.
Maar wat is er eigenlijk mis mee? Als die bedrijven hier toch willen komen.
Als Starbucks nauwelijks belasting hoeft te betalen dan is dat oneerlijke concurrentie voor de koffiezaak op de hoek die wel gewoon vennootschapsbelasting moet betalen. Plaatsgebonden bedrijven zijn de zak. En het is niet alleen het MKB natuurlijk, als multinationale ondernemingen geen belasting betalen dan moeten alle andere belastingbetalers het verschil goed maken. Bovendien is het een gigantische verspilling van talent, al die slimme mensen die met fiscaliteit bezig zijn. Nederland doet zo eigenlijk mee aan een wereldwijde ‘race to the bottom’.
Maar vertrekken niet alle bedrijven als Nederland iets gaat doen aan ons fiscaal vestigingsklimaat?
Dat wordt inderdaad beweerd maar dat is absurde argumentatie. Op die manier wordt de discussie doodgeslagen door de trustsector. Al die houdstermaatschappijen verrichten geen echte economische activiteiten. Je hebt als bedrijf alleen wat aan brievenbusmaatschappijen als je juist niet in Nederland actief bent. Multinationale ondernemingen die echt werk verrichten komen hier niet om de fiscaliteit, maar bijvoorbeeld om de haven in Rotterdam of omdat we hoogopgeleid en Engelstalig personeel hebben.
Oud-staatssecretaris Willem Vermeend verdedigt de Nederlandse fiscale wetgeving
Er lijkt nu wel meer aandacht te komen voor belastingontwijking.
In de media is er inderdaad groeiende aandacht, zeker in het Verenigd Koninkrijk, maar de politiek luistert nog niet.
Waarom dan niet?
De lobby is te sterk. Die moet eerst gebroken worden voor er iets kan veranderen. Je ziet bij kamerdebatten en kamervragen dat het Ministerie van Financiën eigenlijk de beschermheer van de trustsector is. Men kiest volledig de kant van de belastingontwijkers. Bovendien zijn er nauwelijks onafhankelijke experts over dit onderwerp te vinden. Op universiteiten is er bijna geen fiscalist te vinden die geen partner is bij een groot advocatenkantoor. Het is totaal gecorrumpeerd.
En wat zou de Nederlandse politiek kunnen doen?
Hogere ‘substance’ vereisten, dus er moet echt sprake zijn van een actief bedrijf hier in Nederland, geen brievenbus. Nu is het ministerie van financiën al sinds de jaren ’60 verwikkeld in een loopgravenoorlog met de trustsector over substance vereisten. Het ministerie verzint een nieuwe substance eis – je moet bijvoorbeeld een telefoon hebben, dan ben je wel een actief bedrijf -- en de trust sector mag weer een oplossing vinden. Maak daar een einde aan.
Nederland kan in zijn eentje echter moeilijk iets doen aan internationale belastingontwijking, want voor ons tien anderen. Internationaal moet er meer transparantie komen. Laat bedrijven in hun jaarverslag per land aangeven waar en hoeveel belasting ze betalen. Maar uiteindelijk is de meest simpele manier om definitief een eind te maken aan belastingontwijking een wereldwijde uniforme vennootschapsbelasting.
En ligt dat in het verschiet?
Nee, er is wel vaker internationale aandacht geweest voor belastingontwijking. Rond 2000 publiceerde de Europese Commissie een rapport over belastingontwijking. Toen was er wat oproer. De OESO moest toen plannen opstellen. Maar zij concludeerden uiteindelijk dat alleen zwarte schapen als Bermuda en de Kaaimaneilanden belastingparadijzen waren, niet Nederland, Luxemburg of andere OESO lidstaten. Zo gebeurt er uiteindelijk toch niets. Er zal echt eerst een nationaal debat op gang moeten komen voordat het wereldwijde probleem kan worden aangepakt.
